Leukopenia (niedobór białych krwinek) – przyczyny, objawy, leczenie

Funkcja i grupy leukocytów

Leukocyty są odpowiedzialne za utrzymanie odporności organizmu przeciwko wszelakiego rodzaju patogenom atakującym go takim jak bakterie, wirusy, grzyby itd. Ich norma wynosi 4-10 tys. komórek/µl. Powstają w szpiku kostnym, śledzionie, węzłach chłonnych i grasicy (w szczególności u dzieci). Czas ich wzrostu to około siedem dni. Leukocyty dzielą się na:

• neutrofile (60-70% wszystkich leukocytów),
• eozynofile (2-4%),
• bazofile (0-1%),
• limfocyty (20-45%),
• monocyty (4-8%).

Pierwsze trzy to granulocyty. Leukopenia wynika z obniżenia populacji neutrofili i limfocytów lub tylko jednej z nich. Pozostałe subpopulacje stanowią na tyle nieduży procent, że ich niedobór nie prowadzi do zauważalnego obniżenia całkowitej liczby leukocytów poniżej normy. Jakkolwiek, ich niedobór będzie widoczny na podziale na subpopulacje i może prowadzić do specyficznych zaburzeń odporności.

Czytaj również: Poikilocytoza – nietypowy kształt erytrocytów w rozmazie (badaniu) krwi

Leukocyty obniżone – objawy

Często możemy być nieświadomi niedoboru leukocytów i może zostać on ujawniony przypadkowo podczas badania krwi. Niewielki niedobór leukocytów nie daje objawów, dopiero większe niedobory są przyczyną nawracających infekcji. W jamie ustnej mogą pojawiać się afty i owrzodzenia. Mogą to być stany podgorączkowe, gorączka, infekcje górnych dróg oddechowych z zapaleniem płuc włącznie. Leukopenii towarzyszy tez często anemia, a u kobiet dochodzi do przedłużonych krwawień miesięcznych. Mogą pojawiać się bóle głowy, osłabienie, zmęczenie, rozchwianie emocjonalne. W skrajnych przypadkach niedoboru leukocytów może dojść do kompletnego braku białych krwinek we krwi lub obecności tylko ich śladowych ilości. Taki stan nazywamy agranulocytozą . Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia i wymaga niezwłocznej hospitalizacji.

Niski poziom leukocytów – przyczyny leukopenii

Przyczyn niedoboru leukocytów może być naprawdę wiele. Leukopenia najczęściej występuje w przebiegu chorób wirusowych, takich jak przeziębienie czy grypa. W walce z patogenem zużyciu bądź zniszczeniu ulegają krwinki białe. Żeby odtworzyć populacje białych krwinek organizm potrzebuje czasu, co skutkuje przejściową leukopenią. Inne przyczyny leukopenii to:

• niedawno przebyta radioterapia lub chemoterapia,
• nadczynność tarczycy,
• toczeń rumieniowaty układowy – leukopenia jest jednym z kryteriów diagnostycznych tej choroby,
• reumatoidalne zapalenie stawów,
• zakażenie wirusem HIV – zmniejszeniu ulega w szczególności subpopulacja, limfocytów. Skrajna leukopenia przy zakażeniu wirusem HIV prowadzi do rozwinięcia się zespołu AIDS.
• powiększenie śledziony – śledziona jest miejscem gdzie są rozkładane zużyte i stare białe krwinki. Jej powiększenie może spowodować przedwczesne niszczenie komórek krwi – leukocytów i co za tym idzie – do leukopenii,
• niedobór kwasu foliowego – kwas foliowy (witamina B₉) jest potrzebny w procesie wzrostu leukocytów,
• chłonniak Hodgkina (ziarnica złośliwa),
• zwłóknienie szpiku (mielofibroza),
• zespoły mielodysplastyczne,
• niektóre rodzaje raka,
• gruźlica,
• choroby pasożytnicze,
• choroby autoimmunologiczne,
• zakażenie riketsjami,
• gorączka Denga,
• ornitoza,
• sepsa,
• wrodzone niedobory odporności.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Niedobór białych krwinek – inne przyczyny

Do leukopenii może prowadzić też niedobór minerałów i witamin takich jak cynk czy miedź. Również wszystkie toksyny oddziałujące na szpik mogą upośledzać proces tworzenia leukocytów i powodować leukopenie. Leukopenia jest pierwszym objawem uszkodzenia szpiku, kolejnymi są małopłytkowość i następnie anemia.

Leukopenia może tez powstać jako efekt uboczny stosowania różnych leków. Wiele lekarstw może powodować leukopenię lub nawet agranulocytozę. Najczęściej jest to zaznaczone w ulotce farmaceutycznej w podpunkcie „działania niepożądane”

Istnieje też pojęcie zwane pozorną leukopenią. Podczas rozpoczynającej się infekcji leukocyty (głównie neutrofile, bo one odpowiadają w pierwszej kolejności za radzenie sobie z ostrymi infekcjami) wędrują do miejsca zakażenia i przechodzą do niego z krwiobiegu. Jeżeli w tym czasie zostanie pobrana próbka krwi wykaże ona wynik poniżej normy, gdyż, mimo że liczba leukocytów w całym organizmie jest w normie to nie znajdują się one chwilowo w krwiobiegu. Organizm potrzebuje czasu, żeby zmobilizować rezerwowe pule leukocytów obecne w szpiku i przesunąć je do krwi.

Leczenie leukopenii

Podstawą leczenia leukopenii jest ustalenie jej przyczyny. Każda utrzymująca się leukopenia powinna zostać zdiagnozowana. Jeżeli przyczyną jest niedawno przebyta infekcja wirusowa to wystarczy dać ustrojowi trochę czasu na regenerację sił, gdyż z pewnością jest wyczerpany walką z infekcją. Po kilku tygodniach liczba białych krwinek powinna bez żadnych innych interwencji wrócić do normy. W tym czasie można wspomagać organizm suplementacją witaminami w szczególności witaminą C oraz zdrowo się odżywiać, dużo spać. Nie należy też narażać się niepotrzebnie na infekcje, czyli nie wychładzać organizmu czy też nie przebywać w miejscach, gdzie znajduje się duże ilości ludzi mogących być potencjalnymi nosicielami infekcji.

Natomiast jeżeli leukopenia jest spowodowana konkretna chorobą to trzeba się skupić na niej. Po wyleczeniu liczba leukocytów powinna wrócić do prawidłowych. wartości. Jeżeli tak się nie dzieje to lekarz może zastosować terapię sterydami. W najtrudniejszych przypadkach w leczeniu szpitalnym podaje się czynnik wzrostu granulocytów (G-CSF) w zastrzykach, który jest bezpośrednim czynnikiem pobudzającym granulocyty w szpiku do podziału i wzrostu i pojawienia się w krwiobiegu.