Klasyfikacja ran – jakie rany wyróżniamy?
Poprzez pojęcie rany (łac. vulnus) rozumie się przerwanie ciągłości skóry lub błony śluzowej. Często powstaje w wyniku działania bodźców mechanicznych, co prowadzi do uszkodzenia położonych głębiej tkanek ciała lub organów. Ze względu na mechanizm powstawania wyróżnia się przede wszystkim:
Rany mechaniczne – tępe i penetrujące, mechaniczne oraz chirurgiczne.
Rany chemiczne i cieplne – oparzenia, odmrożenia, rany wywołane przez związki chemiczne.
Rany popromienne.
Owrzodzenia skóry i innych tkanek (np. naczyń krwionośnych).
Rany można także podzielić ze względu na czas trwania, wyodrębniając ostre i przewlekłe. Przykładem ran przewlekłych są, np.: owrzodzenia żylne goleni, zespół stopy cukrzycowej, odleżyny lub rozległe rany oparzeniowe. Z kolei raną ostrą będzie właśnie rana cięta, kłuta lub szarpana. Nie jest jednak wykluczone, że w wyniku rany szarpanej (ostrej) u pacjenta nie dojdzie do pojawienia się rany przewlekłej (np. odleżyn). W takiej sytuacji należy odpowiednio zmodyfikować proces leczenia.
Przeczytaj również:
Rana postrzałowa – rodzaje, pierwsza pomoc, rokowania
Jak rozpoznać ranę szarpaną?
Rana szarpana jest rodzajem rany mechanicznej. Powstaje w wyniku działania zakrzywionego narzędzia o tępej lub kanciastej krawędzi (np. hak). Narzędzie działa stycznie do powierzchni ciała – płat skórny wskazuje na kierunek działania urazu.
Wyróżnia się nieregularnym kształtem. Ma nierówne, poszarpane brzegi. Zwykle w jej wnętrzu widać fragmenty oderwanych tkanek.
Ranę szarpaną należy odróżnić od rany ciętej. Rany cięte powstają od działania narzędzia ostrokrawędzistego (np. nóż). Ich brzegi są gładkie, bez widocznych mostków tkankowych.
Przeczytaj również:
Trudno gojące się rany na nogach – przyczyny wrzodziejących ran podudzi i stóp
Dlaczego rany szarpane są groźne?
W przypadku ran szarpanych często dochodzi do uszkodzenia skóry na dużej powierzchni. Ubytek tkanki utrudnia złączenie brzegów rany, wskutek czego po zagojeniu się rany pozostaje duża, nieestetyczna blizna.
Odmiennym problemem są zakażenia, które mogą towarzyszyć ranom szarpanym. Wynikają one z tego, że narzędzia powodujące uraz często są zardzewiałe lub brudne (np.: ziemią, błotem, smarem), co ułatwia rozwój patogenów.
Dodatkowo zakażeniom sprzyja obecność zniszczonych, obumarłych tkanek wewnątrz rany.
Większość ran szarpanych powoduje obfite krwawienie. Jego zatamowanie ma kluczowe znaczenie dla przebiegu pierwszej pomocy. W przeciwnym razie może dojść do znacznego ubytku krwi i wstrząsu krwotocznego.
Rany szarpane – pierwsza pomoc
Szybka pomoc w przypadku rany szarpanej ma kluczowe znaczenie, aby ograniczyć ryzyko zakażenia i ograniczyć krwawienie do minimum. Działając w warunkach domowych, należy rozpocząć od oczyszczenia rany przy użyciu bieżącej wody lub soli fizjologicznej.
Nie powinno się używać w tym celu spirytusu, ponieważ powoduje on denaturację białek komórkowych i znacząco wydłuża proces gojenia się rany.
Następnie należy założyć opatrunek uciskowy, aby zatrzymać krwawienie. Wykonuje się go poprzez nałożenie na ranę jałowej gazy i owinięcie jej bandażem dzianym. Nacisk wywierany na naczynia krwionośne powoduje ograniczenie przepływu krwi. Nie zaleca się wykorzystywania do tamowania krwawienia ligniny, ponieważ jej fragmenty łatwo przyklejają się do powierzchni rany, utrudniając jej późniejsze oczyszczenie.
Przeczytaj również:
Tężec – szczepionka przeciw tężcowi
Kiedy z raną szarpaną udać się do lekarza?
Wizyta u lekarza jest zalecana przede wszystkim w sytuacji, kiedy rana szarpana jest rozległa lub głęboka. Nie należy jednak lekceważyć nawet niewielkich urazów ze względu na wysokie ryzyko zarażenia. Koniecznie odwiedź specjalistę, jeśli widzisz, że:
krwawienie utrzymuje się przez długi czas i nie ustaje pomimo zastosowania opatrunku uciskowego;
w ranie utkwiły ciała obce, takie jak fragmenty drewna, opiłki metalu;
rana jest zaczerwieniona, puchnie, wydziela się ropa;
rana stwarza ryzyko naruszenia integralności narządów wewnętrznych.
Trzeba też zwrócić uwagę, że patogeny obecne w ranie mogą przyczynić się do rozwoju tężca. To ostra i ciężka choroba zakaźna wywoływana przez laseczkę tężca (łac. clostridium tetani). Początkowe objawy tężca obejmują przede wszystkim: osłabienie, bóle głowy, niepokój, bezsenność, wysoka gorączka. W przypadku podejrzeń zakażenia tężcem nie należy zwlekać z konsultacją lekarską.
Przeczytaj również:
Zastrzał palca – przyczyny, objawy i sposoby leczenia
Jak długo goi się rana szarpana?
Czas gojenia rany zależy przede wszystkim od stopnia uszkodzenia tkanek i głębokości zranienia. Im uraz jest rozleglejszy, tym regeneracja potrwa dłużej. W przypadku dużych i głębokich ran pojawienie się blizn może trwać nawet kilka tygodni.
Niewielkie rany zwykle zaczynają zabliźniać się już po kilku dniach.
Warto pamiętać, że proces ziarninowania przebiega stopniowo i czas jego trwania może ulec wydłużeniu np. w przypadku: częstego zginania zranionego miejsca, jego uciskania lub ocierania przez odzież.
Po czym poznać, że rana szarpana źle się goi?
Proces zapalny w ranie jest czymś całkowicie naturalnym. Niemniej jednak niektóre objawy wyraźnie sugerują, że regeneracja nie przebiega w sposób prawidłowy. Przyczyną może być np. zakażenie miejsca zranienia drobnoustrojami.
Typowe objawy zaburzenia procesu gojenia się rany to, np.: zaczerwienienie jej brzegów i opuchlizna, uczucie swędzenia lub pieczenia.
Jeśli w ranę wdało się zakażenie, może pojawić się nieprzyjemny zapach, który świadczy o rozwoju bakterii.
Przeczytaj również:
Blizny po trądziku – jak usunąć, czym smarować, leki i domowe sposoby
Jak przyspieszyć gojenie rany szarpanej?
Wielotygodniowe gojenie się urazów potrafi być mocno uciążliwe – zwłaszcza jeżeli rana utrudnia codzienne funkcjonowanie. Aby skrócić ten proces, można stosować w miejscu powstania obrażeń specjalistyczne opatrunki nawilżające (tzw. opatrunki hydrokoloidowe). W kontakcie z wysiękiem z rany tworzy on żel zabezpieczający miejsce urazu przed działaniem bakterii, który jednocześnie nie ogranicza oddychania tkankowego.
Tego typu opatrunki nie przylegają do rany, więc nie niszczą efektu procesu ziarninowania po zdjęciu zabezpieczenia.
Skutecznym rozwiązaniem jest też nakładanie na ranę opatrunków z cząsteczkami srebra. Może ono występować w różnych formach, w tym jako: srebro metaliczne i nanokrystaliczne, nieorganiczne i organiczne związki srebra oraz sulfadiazyna srebra. Ich zasięg i siła oddziaływania są różne, ale zasada funkcjonowania podobna.
Działają one bakteriobójczo, zmniejszają adhezję bakterii i destabilizują szkodliwy biofilm.
Nawet pozornie niegroźnych ran nie należy bagatelizować. Jeśli dojdzie do ich zakażenia, mogą stanowić realne zagrożenie dla zdrowia pacjenta.
