Gdzie znajduje się śledziona?
Śledziona znajduje się w lewej, górnej części jamy brzusznej, a dokładniej pod żebrami. Leży tuż pod przeponą, obok lewej nerki. Jej położenie sprawia, że w trakcie badania palpacyjnego jest praktycznie niewykrywalna, chyba że jest znacznie powiększona. U zdrowego dorosłego ma kształt zbliżony do spłaszczonej elipsy. Jej długość wynosi około 10–12 cm, szerokość 6–8 cm, a grubość 3–4 cm. Waży około 100-200 g. Jest to zatem całkiem sporych rozmiarów organ.
Śledziona jest częściowo osłonięta przez żebra, co zabezpiecza ją przez urazami mechanicznymi z zewnątrz. Jest to jednak problematyczne podczas badania. Aby ocenić jej położenie, wielkość i strukturę, najczęściej wykorzystuje się badania obrazowe, przede wszystkim USG. W niektórych przypadkach konieczne jest wykonanie tomografii komputerowej lub rezonansu magnetycznego.
Budowa śledziony
Śledziona jest narządem otoczonym torebką łącznotkankową, z której do wnętrza wnikają przegrody dzielące ją na mniejsze fragmenty. Podstawowym składnikiem jest miąższ śledziony, na który składają się dwie części:
miazga biała – zawiera liczne limfocyty, czyli komórki rozpoznające i neutralizujące chorobotwórcze drobnoustroje (bakterie, wirusy, itp.) Tworzą skupiska nazywane grudkami chłonnymi, w których zachodzi proces unieszkodliwiania nieprzyjacielskich cząsteczek;
miazga czerwona – to gęsta sieć maleńkich naczyń krwionośnych. Usuwane są tu stare i uszkodzone erytrocyty (krwinki czerwone).
Śledziona jest wyjątkowo dobrze unaczyniona. Posiada możliwość magazynowania dużej ilości krwi, a w stanach chorobowych jej rozmiar może zwiększać się kilkukrotnie, czasem wypełniając nawet cały brzuch, aż po miednicę. Dochodzi do tego szczególnie często w przebiegu nowotworów krwi np. białaczek.
Przeczytaj również:
Dwie śledziony – przyczyny, objawy, badania – czy dodatkowa śledziona wymaga leczenia?
Śledziona – funkcje
Śledziona jest dla naszego ciała bardzo istotnym narządem, pełni kilka kluczowych funkcji:
Oczyszcza krew z zużytych komórek – to najważniejsze zadanie śledziony. Erytrocyty (krwinki czerwone) żyją około 120 dni, a po tym czasie muszą zostać zniszczone i zastąpione nowymi. Oprócz nich rozkłada również zużyte płytki krwi oraz krwinki białe.
Chroni przed infekcjami – zawiera liczne skupiska limfocytów i innych komórek odpowiedzialnych za niszczenie obcych antygenów mogących powodować wiele chorób.
Magazynuje krew – umożliwia przechowywanie niewielkiego zapasu krwi i poszczególnych krwinek na wypadek ich utraty np. w przypadku krwotoku.
Bierze udział w tworzeniu krwi – przez pewien czas w życiu płodowym w śledzionie zachodzi proces produkcji składników komórkowych krwi, w tym erytrocytów. W późniejszym okresie funkcja ta jest przejmowana przez szpik kostny, który pełni ją aż do końca życia.
Gdzie boli śledziona? Po czym poznać jej chorobę?
Ból świadczący o problemach ze śledzioną odczuwany jest zwykle w lewej górnej części brzucha (pod żebrami), ale może promieniować do klatki piersiowej i lewego barku. Czasem nasila się przy głębokim oddychaniu lub kaszlu. Choroby śledziony rzadko jednak objawiają się wyraźnym bólem, a częściej uczuciem pełności, dyskomfortem w okolicach brzucha, szybszym męczeniem się, utratą apetytu czy gorączką bez uchwytnej przyczyny.
Śledziona może przez długi okres nie dawać o sobie znać, mimo toczącej się choroby. Do najczęstszych sygnałów ostrzegawczych, które powinny nas skłonić do pilnej wizyty u lekarza, należą:
powiększenie śledziony (wyczuwalne przy dotyku),
przewlekłe zmęczenie,
bladość skóry,
zlewne nocne poty,
częste infekcje,
niezamierzona utrata masy ciała.
Jeśli po urazie brzucha ból w lewej górnej części brzucha narasta lub nie słabnie, to powinno to nasunąć podejrzenie uszkodzenia śledziony. Poza tym do dalszej diagnostyki często skłaniają lekarzy nieprawidłowe wyniki badań krwi, a szczególnie morfologii.
Przeczytaj również:
Ból śledziony – czy, gdzie i jak boli śledziona?
Najczęstsze choroby śledziony
Wyróżnia się wiele chorób śledziony, jednak do zdecydowanie najczęściej występujących możemy zaliczyć:
Urazy mechaniczne np. w wyniku wypadków komunikacyjnych lub bójek – śledziona jest podatna na urazy z powodu kruchego miąższu oraz bliskości żeber. W ich wyniku może dojść do uszkodzenia torebki i naczyń śledziony, prowadząc do krwotoku wewnętrznego. Taka sytuacja zazwyczaj, choć nie zawsze, wymaga zaopatrzenia operacyjnego.
Zawał śledziony – spowodowany niedokrwieniem fragmentu narządu i jego obumarciem. Zwykle powoduje wystąpienie nagłego, silnego bólu w lewej górnej okolicy brzucha.
Ropnie śledziony – należą do najrzadszych z wymienionych, jednak mogą być niezwykle groźne. Do ich powstania dochodzi najczęściej w wyniku rozsiewu bakterii drogą krwi z innej okolicy ciała. Diagnozę stawia się na podstawie badań krwi i obrazowych. Leczenie zależy od przyczyny – można stosować antybiotyki, w niektórych przypadkach niezbędne jest wykonanie operacji.
Splenomegalia – nie jest chorobą samą w sobie, a raczej stanem określającym powiększenie śledziony. Warto o nim wspomnieć, ponieważ towarzyszy wielu chorobom np. zakażeniom wirusowym (mononukleozie zakaźnej), marskości wątroby, chorobom hematologicznym (białaczkom).
Czy można żyć bez śledziony?
Tak, nie jest ona narządem niezbędnym do życia. Jednak usunięcie śledziony nie pozostaje bez skutku dla zdrowia. Po splenektomii (wycięciu śledziony) występuje zwiększone ryzyko ciężkich zakażeń oraz sepsy, dlatego pacjentowi zaleca się zaszczepienie przeciw pneumokokom, meningokokom i Hib (Haemophilus influenzae typu b). Ważne jest unikanie zakażeń sezonowych, stosowanie antybiotykoterapii profilaktycznej oraz regularne badania krwi. Osoby bez śledziony powinny także unikać podróży do miejsc zagrożonych malarią, gdyż choroba ta przebiega u nich ciężej.
Jakie są objawy zawału śledziony?
Zawał śledziony to poważny stan objawiający się nagłym, ostrym, silnym bólem w lewym nadbrzuszu w okolicy żeber. Mogą wystąpić nudności, wymioty, a czasem objawy przypominające zawał serca, czyli ból w klatce piersiowej promieniujący do barku. Najczęściej zawał śledziony spowodowany jest zatorem w tętnicy śledzionowej, którego przyczyną zazwyczaj jest miażdżyca. Potwierdzenie diagnozy wymaga badań obrazowych w szczególności tomografii komputerowej.
Przeczytaj również:
Rak śledziony – objawy, diagnostyka. Z czym różnicować? Rokowania
Jak boli pęknięta śledziona?
Do pęknięcia śledziony dochodzi najczęściej w wyniku urazu. Ból występuje w górnej lewej części brzucha. Jest bardzo silny, nagły, często rozlewa się i promieniuje do barku. Szybko pojawiają się objawy wstrząsu, czyli bladość, zlewne poty, przyspieszone tętno, spadek ciśnienia, a ostatecznie nawet utrata przytomności. To stan zagrażający życiu, wymagający pilnej operacji i zatamowania krwawienia. W przypadku wystąpienia opisanych objawów nie należy czekać ze zgłoszeniem się po pomoc lub wezwaniem pogotowia ratunkowego.
Jak wspomnieliśmy, mimo że śledziona nie jest aż tak potrzebna do życia jak wątroba czy serce, to pełni wiele ważnych funkcji, bez których wzrasta ryzyko wielu chorób. Nie powinniśmy zatem pomijać jej roli i poświęcać jej tyle samo uwagi, co innym narządom. W tym przypadku najważniejsze są regularne badania krwi oraz wizyty u lekarza, który badając palpacyjnie, może wykryć ewentualne powiększenie śledziony oraz inne nieprawidłowości.
