Swędzenie odbytu – jakie są przyczyny swędzenia odbytu?

Swędzenie odbytu i okolicy odbytu – co robić?

Swędzenie odbytu definiowane jest jako niecierpiąca zwłoki podświadoma potrzeba podrapania okolicy okołoodbytniczej (czyli drażnienia mechanicznego, najczęściej przy pomocy paznokci, ale także różnych przyrządów).

Dolegliwość ta, podobnie jak wszystkie choroby odbytu i sąsiadujących partii ciała, zaliczana jest do grupy schorzeń wstydliwych, dlatego decyzja o konsultacji z lekarzem (lekarz od odbytu to proktolog) często jest odkładana w czasie. O ile poszukiwanie przyczyn swędzenia odbytu u dziecka jest dla nas ważne, o tyle u dorosłych, zwłaszcza u mężczyzn, niejednokrotnie jest bagatelizowane. W efekcie odbyt swędzi coraz bardziej, a związane z tym ciągły dyskomfort negatywnie wpływa na jakość życia.

Tymczasem w zdecydowanej większości przypadków przyczyna swędzącego odbytu zazwyczaj nie jest poważna i zastosowanie zalecanych przez lekarza prostych sposobów leczenia pomaga wyeliminować uciążliwy objaw w stosunkowo krótkim czasie. Terapię należy jednak rozpocząć od ustalenia, dlaczego odbyt swędzi.

Swędzenie, szczypanie, pieczenie odbytu – kiedy występuje?

Swędzenie odbytu zazwyczaj nie jest objawem izolowanym. Często towarzyszą mu dolegliwości dodatkowe, takie jak: pieczenie odbytu, łaskotanie, szczypanie w odbycie, a nawet ból odbytu.

Doznania te zmuszają nas do drapania, co pozwala na tymczasowe ustąpienie dolegliwości. Dla swędzenia w odbycie charakterystyczne jest występowanie zaczerwieniania skóry w tym obszarze oraz obecność zmian skórnych pod postacią przeczosów, niekiedy ognisk nadkażeń bakteryjnych.

Uczucie swędzenia okolic odbytu bywa nieraz nasilone do tego stopnia, że zaburza codzienną aktywność osoby chorej. W związku z tym, że swędzenie odbytu w nocy zwykle ulega nasileniu, zaburza sen, prowadząc do bezsenności, przewlekłego zmęczenia i spadku efektywności naszych działań. Zaburzeniu ulegają także kontakty międzyludzkie – kiedy odbyt ciągle swędzi, wywołując nieustanną potrzebę drapania, stają się one krępujące. Dochodzi także do obniżenia nastroju, a w niektórych przypadkach do rozwoju zaburzeń depresyjnych.

Przyczyną świądu odbytu nie zawsze jest choroba. Może go powodować zarówno brak, jak i nadmierna higiena osobista. Swędzenie odbytu po wypróżnieniu nierzadko wiąże się ze spożyciem dużej ilości ostrych pokarmów, kawy, alkoholu czy czekolady. Powodem bywa także niedobór niektórych witamin (głównie A i D), ale także tendencja do nadmiernej potliwości w tej okolicy ciała.

Jakie mogą być przyczyny świądu odbytu?

Przyczyny swędzenia odbytu u dziecka – owsiki i świerzb

Przyczyn swędzenia w odbycie jest całkiem sporo. Warto jednak pamiętać o tym, że istnieje duża grupa pacjentów, u których rozpoznawany jest tzw. samoistny (czyli idiopatyczny) świąd odbytu, będący schorzeniem, którego przyczyna nie została do tej pory poznana.

Do stanów chorobowych mogących być przyczyną swędzenia odbytu zaliczyć możemy choroby pasożytnicze i wszelkiego rodzaju zakażenia – grzybicze, bakteryjne i wirusowe.

Do najczęściej spotykanych chorób pasożytniczych należy owsica i świerzb. Owsica to choroba wywołana przez owsik ludzki, stanowiąca częstą przyczynę swędzenia odbytu u dzieci. Występuje głównie między 5. a 6. rokiem życia. Jej objawy to swędzenie odbytu, nerwowość i zmniejszenie apetytu. Chore dzieci są rozdrażnione i pobudzone. Stosunkowo częstym objawem jest także zgrzytanie zębami w nocy. Leczenie tego schorzenia polega na przestrzeganiu higieny osobistej, a także stosowaniu leków przeciwpasożytniczych.

Świerzb natomiast jest wywołany przez świerzbowca ludzkiego. W przebiegu tej choroby charakterystyczne jest nasilanie się dolegliwości (uczucia swędzenia w okolicach odbytu) w godzinach wieczornych i nocnych, a także po gorącej kąpieli. Podstawową metodą leczenia jest dbanie o higienę osobistą oraz częsta zmiana bielizny i pościeli.

Grzybica odbytu – swędzenie w zapaleniu odbytu

Przyczyną swędzenia może być także zapalenie – zarówno grzybica odbytu, jak i zakażenie bakteryjne czy wirusowe. W grzybicy odbytu poza uporczywym świądem charakterystyczne jest występowanie ostro odgraniczonych ognisk o charakterze rumieniowo-złuszczającym, na obrzeżu których widoczne mogą być niewielkich rozmiarów grudki i pęcherzyki.

Leczeniem z wyboru w tym przypadku jest stosowanie miejscowych preparatów przeciwgrzybicznych (kremy, maści). Z grupy zakażeń bakteryjnych najczęstsze są te spowodowane przez gronkowce i paciorkowce. W leczeniu zakażeń bakteryjnych stosowane są antybiotyki.

Przyczyną świądu odbytu są także choroby skóry – dotyczy to głównie łuszczycy i liszaja, gdyż zmiany skórne w przebiegu tych schorzeń mogą być zlokalizowane w okolicy odbytu. Leczenie w tej grupie chorych prowadzone jest przez lekarza specjalistę w dziedzinie dermatologii.

Należy pamiętać, że odbyt swędzi w pierwszym etapie rozwoju zmian nowotworowych w raku odbytu i raku odbytnicy.

Co jeszcze sprawia, że odbyt swędzi?

Ważne miejsce wśród przyczyn swędzącego odbytu zajmują schorzenia proktologiczne, czyli choroby odbytu. Do tej grupy zaliczamy przede wszystkim chorobę hemoroidalną (hemoroidy po urodzeniu dziecka, hemoroidy w ciąży itd. – swędzeniu może towarzyszyć pieczenie, ból, a nawet krwawienie z odbytu widoczne na papierze toaletowym), ale też wypadanie odbytu i szczelina odbytu.

W przypadku tych schorzeń uczucie swędzenia spowodowane jest drażnieniem skóry przez śluz z odbytu, czyli wydzielinę zapalną, która wydostaje się w przebiegu tych chorób. Leczenie swędzenia odbytu prowadzone jest przez lekarzy proktologów i chirurgów.

Za przykre dolegliwości odpowiadać mogą także alergie – choroby alergiczne zawsze wiążą się z uczuciem uporczywego swędzenia odbytu. Najczęściej mamy do czynienia z alergią kontaktową, która jest odpowiedzią na środki drażniące zawarte w proszkach do prania, kremach, mydłach i preparatach przeznaczonych do higieny intymnej. Leczeniem z wyboru jest wyeliminowanie czynnika odpowiedzialnego za wywoływanie objawów, mniejsze znaczenie odgrywa tu leczenie farmakologiczne.

Zaburzenia psychiczne to kolejna przyczyna świądu odbytu, często spotykane jest u pacjentów z zaburzeniami depresyjnymi, przewlekłym lękiem oraz z zaburzeniami z grupy nerwic. Swędzenie spowodowane jest w większości przypadków tym, że pacjenci drapią i pocierają skórę odbytu w sposób długotrwały, co skutkuje powstaniem przeczosów. W związku z częstym w tej grupie chorych brakiem dbałości o higienę osobistą (zmiana bielizny, kąpiele), w krótkim czasie dochodzi do nadkażeń bakteryjnych powstałych w wyniku drapania ubytków skórnych, co powoduje świąd. Jest to swego rodzaju błędne koło, gdyż uczucie swędzenia potęguje drapanie, a to z kolei sprzyja zakażeniom i świąd się nasila.

Jak leczyć swędzenie odbytu? Domowe sposoby

W zależności od przyczyny, leczenie swędzenia odbytu może być różne, aczkolwiek w każdym przypadku największy nacisk kładzie się na odpowiednią higienę osobistą. Zaleca się dokładne mycie okolicy odbytu zawsze rano i wieczorem, a także po każdym wypróżnieniu. Do tego celu stosowana powinna być letnia, czysta woda z dodatkiem łagodnego mydła.

Niezwykle istotne jest dbanie o to, aby okolica krocza pozostawała sucha – po kąpieli należy dokładnie i delikatnie osuszyć okolicę odbytu przy pomocy miękkiej, niedrażniącej tkaniny.

Jak zapobiegać swędzeniu odbytu?

Niezwykle ważną rolę odgrywa wybór bielizny osobistej. Osoby cierpiące z powodu świądu odbytu powinny wybierać bieliznę wykonaną z naturalnych materiałów, najlepiej bawełnianą, a bezwzględnie unikać noszenia tej wykonanej z tworzyw sztucznych i nieprzepuszczalnych dla powietrza, gdyż zwiększają one potliwość tych okolic i tym samym nasilają świąd. Istotne jest również dbanie o prawidłowy rytm wypróżnień, gdyż zarówno zatwardzenia, jak i biegunka mogą nasilać dolegliwości. W tym celu powinno się spożywać duże ilości produktów zawierających błonnik – głównie owoców i warzyw.