Olejek z drzewa herbacianego – czy to naprawdę olejek „herbaciany”?
Wiele osób jest przekonanych, że olejek z drzewa herbacianego jest sztuczną kompozycją zapachową mającą imitować aromat herbaty. Można też się spotkać z opinią, że olejek herbaciany pozyskiwany jest z tej samej rośliny, z której liście (oraz przygotowany z nich napar) powszechnie nazywa się „herbatą”.
Nic bardziej mylnego. Olejek z drzewa herbacianego (ang. tea tree oil) – nazywany popularnie „olejkiem herbacianym” – to w pełni naturalny olejek eteryczny o charakterystycznym zapachu i wartościowym składzie chemicznym. Pozyskiwany jest jednak nie z krzewu herbacianego (czyli herbaty chińskiej; Camellia sinensis (L.) Kuntze), ale z drzewa herbacianego (właściwie melaleuki skrętolistnej; Melaleuca alternifolia Maiden & Betche).
Oczywiście obie nazwy roślin: „drzewo herbaciane” i „krzew herbaciany” są do siebie tak zbliżone, że o pomyłkę nietrudno. Co więcej, pierwotnie obie te rośliny pełniły identyczną funkcję. Kiedy kapitan James Cook dotarł w 2. połowie XVIII wieku do Australii, on i jego załoga stosowali liście – nieznanego jeszcze wtedy – drzewa herbacianego (podobnie jak robili to miejscowi Aborygeni) do przygotowywania smacznego napoju zastępującego podróżnikom herbatę. To właśnie od aromatycznego naparu z liści roślina wzięła swoja nazwę.
Przeczytaj również:
Olej rozmarynowy na włosy – działanie, jak stosować, efekty
Olejek eteryczny z drzewa herbacianego – gość z dalekiej Australii
Olejek z drzewa herbacianego (tea tree oil) pozyskiwany jest z dorastającego do 7 m drzewa o nazwiemelaleuka skrętolistna (Melaleuca alternifolia Maiden & Betche). Należy do rodziny mirtowatych (Myrtaceae Juss.), której inny przedstawiciel – Melaleuca cajuputi – stanowi surowiec do pozyskiwania olejku znanego powszechnie jako kajeputowy.
Melaleuca alternifolia jest endemitem (naturalnie występuje tylko w tym regionie) rosnącym we wschodnich rejonach Australii. Naturalnie porasta brzegi rzek, strumieni oraz bagniste niziny, jednak obecnie jest uprawiana na szerszą skalę – ze względu na zapotrzebowanie na pozyskiwany z niej olejek eteryczny. Charakteryzuje się krzaczastą koroną oraz korą przypominającą papier.
Olejek z drzewa herbacianego – wytwarzanie
Olejek eteryczny pozyskuje się przeważnie w drodze destylacji parą wodną ze szczytowych gałązek oraz liści drzewa herbacianego zawierających w swojej masie około 1,8% olejku. Za najlepszy jakościowo uważa się olejek z surowca zbieranego między listopadem a majem. Ponadto na pozyskiwany z drzewa herbacianego olejek duży wpływ ma czas destylacji. Najwyższej jakości olejki (wysoka zawartość terpinen-4-olu przy niskiej zawartości sekswiterpinenów i terpinenów) pozyskuje siępodczas destylacji trwającej ok. 30 min. Przedłużenie czasu destylacji niekorzystnie zmienia te proporcje.
Olejek z drzewa herbacianego charakteryzuje się jasnożółtą barwą oraz przyjemnym korzennym zapachem. Może być również bezbarwny a z czasem – szczególnie pod wpływem temperatury oraz światła – ciemnieje.
Dlatego najlepiej przechowywać olejek z drzewa herbacianego (podobnie zresztą jak inne olejki eteryczne) w szczelnie zamkniętej butelce (inaczej olejek odparuje) z ciemnego szkła oraz z daleka od źródeł światła. Nie ma jednocześnie potrzeby wstawiania olejków do lodówki, doskonale przechowują się w temperaturze pokojowej.
Przeczytaj również:
Kawa kuloodporna (kawa z masłem i olejem kokosowym) – działanie, efekty, przeciwwskazania
Olejek z drzewa herbacianego – bogaty skład chemiczny
Olejek z drzewa herbacianego zawiera w składzie, m.in.:
Terpinen-4-ol – główny składnik olejku z drzewa herbacianego (przepisy australijskie określają zawartość terpinen-4-olu w świeżym olejku na min. 30%) w dużej mierze odpowiedzialny za jego właściwości lecznicze (m.in. działa przeciwbakteryjnie). Przy czym zbyt długi czas destylacji oraz niewłaściwe przechowywanie przyczyniają się do zmniejszenia ilości terpinen-4-olu w olejku.
Związki fenolowe, monoterpeny (myrcen, α-felandren, β-pinen) oraz seskwiterpeny, w tym aromadendren.
1,8-cyneol (charakterystyczny dla olejku eukaliptusowego) – uważany jest za związek podrażniający skórę (wyniki badań i obserwacji nie są zgodne co do rzeczywistego stopnia podrażnienia), dlatego olejek z drzewa herbacianego według norm australijskich nie może zawierać więcej niż 15% 1,8-cyneolu.
P-cymen – jego zawartość w świeżym olejku nie przekracza 5%, natomiast w olejku przechowywanym ok. 2 lat jego zawartość wrasta nawet powyżej 30%. Z tego powodu oznaczenie poziomu p-cymenu może służyć do określenia, czy dana partia olejku z drzewa herbacianego jest świeża.
Właściwości olejku herbacianego
Olejek z drzewa herbacianego wykazuje:
Działanie przeciwbakteryjne – zarówno na bakterie odporne na wankomycynę i metacylinę. Przy czym póki co nie odnotowuje się wzrostu odporności bakterii na olejek z drzewa herbacianego. Jak wynika z badań, wrażliwość na olejek z drzewa herbacianego wykazują, m.in.: Staphylococcus aureus, Staphyloccus pneumoniae, Staphyloccus faecalis, Escherichia coli, Klebsiella pneumoniae.
Działanie przeciwgrzybicze – m.in. wobec: Malassezia furfur, Trichophyton mentagrophytes, Trichophyton rubrum, Candida albicans.
Działanie przeciwwirusowe – w tym na wirusa: opryszczki, półpaśca i brodawczaka.
Działanie przeciwzapalne – (łagodzi stany zapalne skóry i błon śluzowych) i przeciwświądowe.
Olejek z drzewa herbacianego – zastosowanie w dermatologii i kosmetyce
Właściwości olejku herbacianego można wykorzystać, w:
Pielęgnacji cery trądzikowej – w tym przypadku można stosować olejek punktowo na zmiany trądzikowe, jednak zachowując dużą ostrożność. W przypadku wystąpienia jakichkolwiek oznak podrażnienia skóry należy rozcieńczyć olejek z drzewa herbacianego z olejem jojoba w proporcji 1:1 lub większej.
Terapii liszajca zakaźnego – 6 kropli olejku rozpuścić w łyżce stołowej ciepłego oleju jojoba i nałożyć na zmieniona chorobowo skórę. Spłukać po 30 min. Stosować przez kilka dni 3 razy dziennie. Olej powinien być ciepły, ale nie gorący.
Przeczytaj również:
Glistnik jaskółcze ziele – na brodawki i odciski – jak stosować, właściwości, gdzie rośnie?
Łagodzeniu opryszczki wargowej – do łyżeczki maści z witaminą A dodać 3 krople olejku herbacianego i 2 krople olejku melisowego. Smarować zmiany 3–4 razy dziennie za pomocą patyczka kosmetycznego.
Leczeniu grzybicy paznokci – kilka kropli olejku herbacianego należy wcierać bezpośrednio w płytkę paznokcia rano i wieczorem. Najlepiej – ze względu na siłę działania – stosować olejek bez rozcieńczania.
Leczeniu grzybicy stóp– zmieszać 10 ml olejku z drzewa herbacianego z 200 ml szarego mydła. Używać 2 razy dziennie. Uwaga: zarówno w grzybicy paznokci, jak i skóry olejek herbaciany może być stosowany pomocniczo przez dłuższy okres.
Walce z łupieżem – kilka kropli olejku wymieszać dokładnie z porcją szamponu; umyć włosy (masując skórę głowy) i dokładnie spłukać.
Terapii stanów zapalnych dziąseł oraz przyzębia – kilka kropli olejku herbacianego wymieszać z połową szklanki ciepłej wody i płukać jamę ustną 1–2 razy dziennie. Mikstura doskonale sprawdzi się w codziennej pielęgnacji jamy ustnej czy choroby gardła u osób z tendencją do nawracających stanów zapalnych.
Problemach z nadmiernym poceniem stóp– do miski z wodą wsypać sól do moczenia nóg i dodać 5–6 kropli olejku z drzewa herbacianego oraz po 3 krople olejku pichtowego (ewentualnie olejek miętowy) i szałwiowego. Stosować 2–3 razy w tygodniu.
Łagodzeniu ukąszeń – nierozcieńczonym olejkiem herbacianym smarować miejsca ukąszeń co łagodzi podrażnienia i świąd.
Ponadto olejek herbaciany znajduje zastosowanie w: łagodzeniu bólów mięśniowych (wymieszany z olejem żywokostowym w proporcji 1:1), inhalacji w stanach zapalnych dróg oddechowych (po 2 krople olejku tymiankowego herbacianego i eukaliptusowego) oraz w zapaleniu ucha środkowego (kropelką olejku skropić wacik i delikatnie włożyć do ucha). Można go również wykorzystać do masażu skóry po rozcieńczeniu z olejkiem do masażu w proporcji: 2 krople olejku herbacianego na 1 łyżeczkę oleju bazowego (większa ilość może doprowadzić do podrażnień skóry).
Olejek z drzewa herbacianego – czy jest bezpieczny?
Olejek z drzewa herbacianego jest produktem, który charakteryzuje wysokie stężenie substancji aktywnych. Dlatego jego stosowanie w postaci nierozcieńczonej bezpośrednio na skórę może wywołać podrażnienie (choć – paradoksalnie – stosowany w odpowiednich ilościach łagodzi podrażnienia). Z tego powodu najczęściej stosuje się olejek herbaciany w rozcieńczeniu w oleju bazowym. Mimo tego zawsze może wystąpić reakcja alergiczna. W takim przypadku trzeba zrezygnować ze stosowania olejku lub stosować olejek w większym rozcieńczeniu.
Należy przechowywać olejek z drzewa herbacianego w miejscu niedostępnym dla dzieci. W przypadku dostania się do ust lub nosa może on – w stanie czystym – spowodować podrażnienie, zapalenie a nawet uszkodzenie błon śluzowych. Olejek herbaciany może też być przyczyną poważnego stanu zapalnego gałki ocznej.
