Liszajec zakaźny jest chorobą szerzącą się w zbiorowiskach, takich jak szkoły, internaty, koszary. Polega ona na pojawianiu się na skórze początkowo pęcherzyków, które pękają, a ich wydzielina tworzy miodowe strupki. Wskutek drapania się choroba obejmuje coraz większe obszary. Przyczyną zakażenia są bakterie – paciorkowce β- hemolizujące i gronkowce. Wyróżnia się dwie odmiany liszajca zakaźnego: liszajec pęcherzykowy i liszajec pęcherzowy.
Liszajec zakaźny – przyczyny, objawy, odmiany, metody leczenia
Spis treści
Liszajec zakaźny – co to jest i jakie są jego przyczyny?
Liszajec zakaźny jest jedną z najczęściej występujących ropnych powierzchniowych chorób skóry, tzw. piodermia. Przyczyną liszajca zakaźnego jest zakażenie kontaktowe – bezpośrednio poprzez np. uściski rąk lub za pośrednictwem przedmiotów, przez korzystanie ze wspólnych przedmiotów, takich jak np. kubki, ręczniki, sztućce; ewentualnie bakterie pochodzą z błon śluzowych nosa i gardła.
Zakażenie może być spowodowane pojedynczą bakterią lub mieć charakter zakażenia mieszanego (co najmniej dwoma gatunkami patogenów). Najczęściej są to paciorkowce β-hemolizujące z różnych grup – głównie jest to Streptococcus pyogenes – lub gronkowce, tj. Staphylococcus aureus.
Kto jest najbardziej narażony na zakażenie liszajcem zakaźnym?
Liszajec zakaźny jest bakteryjną chorobą skóry szerzącą się w dużych, zamkniętych (przynajmniej częściowo) zbiorowiskach, takich jak: żłobki, przedszkola, szkoły (szczególnie z internatem), koszary. Sprzyja temu sytuacja, kiedy zbiorowisko jest jak największe, jak najbardziej oddzielone oraz jego członkowie mogą się ze sobą swobodnie kontaktować. Na zakażenie liszajcem szczególnie podatne są osoby, u których występuje obniżona skuteczność układu odpornościowego lub przyjmujące leki osłabiające odporność (immunosupresyjne), a także zmagające się z niedoborami witamin i minerałów. U osób dorosłych liszajec zakaźny występuje rzadziej niż u dzieci.
Objawy liszajca zakaźnego
Wystąpienie zmian skórnych charakterystycznych dla liszajca poprzedzone jest infekcją górnych dróg oddechowych, objawiającą się głównie katarem.
Czynnikiem predysponującym do rozwoju liszajca jest także istniejące uszkodzenie skóry na twarzy, szczególnie w okolicy nosa i kącików ust. Uszkodzenie skóry mogą spowodować także różne pozakomórkowe produkty, wydzielane przez bakterie będące przyczyną liszajca: egzotoksyna paciorkowców – streptolizyna lub streptokinaza bądź gronkowców – toksyna złuszczająca.
Okres wylęgania po zarażeniu się liszajcem wynosi około 10 dni – po takim czasie na skórze pojawiają się charakterystyczne zmiany. Są zlokalizowane najczęściej na odsłoniętych partiach ciała:
- wokół ust,
- na nosie,
- na zgięciach stawów,
- przy płytkach paznokciowych.
Pojawiające się zmiany skórne w liszajcu są bardzo swędzące, co powoduje, że osoby chore (szczególnie dzieci) zaczynają je drapać. W rezultacie bakterie z tych zmian dostają się do uszkodzonych przez paznokcie pobliskich obszarów skóry i powodują pojawianie się tam nowych zmian. Schorzeniu może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała.
Stan ogólny chorego jest dobry. Może nastąpić wyleczenie samoistne już po kilku dniach, jednak najczęściej nieleczony liszajec zakaźny trwa nawet kilka tygodni.
Wśród powikłań liszajca zakaźnego, dotykających najczęściej osób które nie podjęły antybiotykoterapii, wymienia się zapalenie tkanki łącznej, zapalenie naczyń chłonnych i posocznicę. W rzadkich przypadkach może dojść do ropnego zapalenia stawów, zapalenia kości i sepsy.
Liszajec zakaźny – rodzaje
Zmiany na skórze pojawiają się nagle i szybko ich przybywa. W zależności od rodzaju czynnika chorobotwórczego wywołującego liszajec zakaźny wyróżniamy dwie odmiany choroby: liszajec pęcherzykowy lub pęcherzowy:
- Liszajec pęcherzykowy charakteryzuje się krótkotrwałymi pęcherzykami o cienkich ścianach na podłożu rumieniowym, a wydostająca się z nich żółtawa treść szybko zasycha, przechodząc w krosty i nadżerki pokryte strupami. W przebiegu liszajca pęcherzykowego, w wyniku zlewania się zmian powstają większe ogniska;
- Liszajec pęcherzowy jest formą trwalszą, w której występują pęcherze wielkości kilku centymetrów. Po ich pęknięciu tworzą się strupy w kolorze miodowym, które szybko odpadają, nie pozostawiając po sobie blizn.
Liszajec zakaźny – diagnostyka i leczenie
Choroby skóry, z którymi należy różnicować liszajec zakaźny, to m.in.:
- ospa wietrzna;
- świerzb;
- atopowe zapalenie skóry;
- kontaktowe zapalenie skóry;
- grzybica skóry gładkiej.
W diagnostyce liszajca zakaźnego stosowana jest ocena kliniczna. Ponadto wykonywane jest badanie bakteriologiczne wymazu ze zmian pęcherzykowych, szczególnie w sytuacji, kiedy dotychczasowe leczenie nie przynosi skutku – należy wtedy ocenić lekooporność bakterii, aby właściwie dobrać antybiotyki doustne (wybrać te antybiotyki, na które bakterie powodujące zakażenie są wrażliwe).
Jeśli chodzi o leczenie liszajca zakaźnego, w przypadkach lekkich, gdy występujące zmiany skórne są stosunkowo ograniczone, wystarcza leczenie miejscowe, polegające na stosowaniu antybiotyków w postaci maści, kremów itd.
Typowo stosowane antybiotyki w przypadku liszajca zakaźnego to:
- mupirocyna,
- kwas fusydowy,
- retapamulina.
Czasami oprócz antybiotyków można stosować miejscowo działające środki odkażające. W cięższych przypadkach zakażenia rozległego lub nieustępującego po leczeniu miejscowym trzeba podawać antybiotyki ogólnie, po wcześniej ustalonym antybiogramie (często jest to penicylina odporna na działanie penicylinazy). Wskazane jest także wykonanie standardowego badania moczu.
Profilaktyka liszajca zakaźnego
W zapobieganiu rozwojowi choroby zatem ważne jest zachowanie higieny osobistej, czyli:
- częste kąpiele,
- unikanie wilgoci (np. staranne wycieranie się),
- unikanie pocenia się.
Ponadto, należy korzystać ze swoich przedmiotów, które powinny być często starannie myte i prane. Przy kąpieli czasami zalecane jest dodawanie niewielkiej ilości nadmanganianu potasu, ale postępowanie tutaj powinno być ostrożne.
Liszajec zakaźny – wypowiedź dermatologa
WYPOWIEDŹ DERMATOLOGA
Liszajec zakaźny jest chorobą bakteryjną o mieszanej etiologii gronkowcowo-paciorkowcowej. Z reguły dotyczy on dzieci. Zmiana chorobowa jest bardzo zaraźliwa, stąd często dochodzi do zakażeń całych grup przedszkolnych, żłobków czy dzieci na koloniach.
Wykwity chorobowe są bardzo charakterystyczne. Początkowo mają postać pęcherzy o bardzo nietrwałych pokrywach, które w przypadku dzieci często manipulujących rączkami przy zmianach ulegają szybkiemu zerwaniu, a na ich miejsce pojawiają się miodowożółte strupy – szczególnie w okolicach ust i nosa. Dzieci często przenoszą te zmiany na rękach również w okolice oczu, brwi, narządów płciowych czy pośladków. Zatem mogą być one rozsiane po całym ciele.
Liszajec zakaźny nie powoduje dyskomfortu czy gorączki. Zazwyczaj dzieci cierpiące na tę przypadłość są w dobrym stanie.
Zmiany chorobowe u osób dorosłych mają również wygląd miodowożółtych strupów i dotyczą przede wszystkim osób z obniżoną odpornością, przeżywających stres lub przechodzących ciężką infekcję poprzedzającą wysiew zmian typowych dla liszajca zakaźnego.
Pojedyncze zmiany leczy się za pomocą środków antybakteryjnych – maści bądź sprayów. Przy licznych zmianach należy stosować antybiotyk z grupy penicylin półsyntetycznych, u osób dorosłych doksycyklinę bądź tetracyklinę.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Maria Błaszczyk-Kostanecka, Hanna Wolska (red.), „Dermatologia w praktyce”, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2009;
- Joanna Narbutt, „Najczęstsze dermatozy w praktyce lekarza rodzinnego”, Wydawnictwo Edra Urban & Partner, Wrocław 2019;
- Richard J.G. Rycroft, Stuart J. Robertson, Sarah Wakelin, red. wyd. pol. Lidia Rudnicka, Małgorzata Olszewska, Marta Sar-Pomian, „Dermatologia”, Wydawnictwo PZWL, Warszawa 2014;
- Radosław Śpiewak, „Alergia kontaktowa i alergiczny wyprysk kontaktowy”, Wydawnictwo Mediton, Łódź 2015.
Opublikowano: 21.10.2013;
aktualizacja: 30.08.2023
Oceń:
4.7
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Wajda-Drzewiecka
Biotechnolog
Specjalista dietetyki, magister zdrowia publicznego i biotechnologii, aktualnie na ostatnim roku studiów na Wydziale Lekarskim Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Jej zainteresowania naukowe są szerokie, począwszy od mikrobiologii poprzez prawo medyczne, medycynę sadową, a skończywszy na szeroko pojętej medycynie klinicznej.
12
Komentarze i opinie (0)