Czym jest karnozyna?
Karnozyna to białko zbudowane z dwóch aminokwasów – β-alaniny i histydyny. Jest substancją produkowaną naturalnie w wątrobie zwierząt i ludzi. Większość tego składnika znajduje się w mięśniach, sercu i mózgu. Jej poziom zależy w dużej mierze od ilości β-alaniny w diecie. Karnozynę dostarczamy głównie z pożywieniem.
Do produktów o wysokiej zawartości tego białka należy przede wszystkim mięso: wołowina, drób, niektóre ryby. Nie istnieją roślinne źródła tego składnika.
Niestety w naszym ciele występuje enzym karnozynaza, który rozkładakarnozynę, dlatego coraz więcej mówi się o jej suplementowaniu. Karnozyna odgrywa ważną rolę w regulacji gospodarki kwasowo-zasadowej organizmu, szczególnie podczas wysiłku fizycznego. Chroni komórki przed tzw. stresem oksydacyjnym. Jej rola w kontekście układu nerwowego nie została w pełni wyjaśniona, ale uważa się, że może wpływać na przekaźnictwo nerwowe i utrzymywać prawidłową funkcję komórek nerwowych.
Przeczytaj również:
Białko w diecie – jakie pokarmy są bogate w białko?
Karnozyna – właściwości
Liczne badania naukowe nad karnozyną wykazały, że posiada wiele korzystnych właściwości biologicznych:
antyoksydacyjnych i przeciwzapalnych – w ciele ludzkim w każdej sekundzie dochodzi do uwalniania wolnych rodników i reaktywnych form tlenu. Prowadzą one do mikrouszkodzeń komórek, przyspieszają ich starzenie i zwiększają prawdopodobieństwo chorób nowotworowych. Karnozyna eliminuje te cząsteczki, zmniejszając stres oksydacyjny;
buforujących – reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową, stabilizując pH w komórkach mięśniowych. Prowadzi to do lepszej wydolności fizycznej i efektywniejszej pracy włókien mięśniowych;
antyglikacyjnych – karnozyna hamuje procesy glikacji, czyli przyłączania cząsteczek cukrowych do innych ważnych życiowo substancji, jak białka, tłuszcze czy DNA, spowalniając procesy starzenia się tkanek i rozwój chorób przewlekłych;
chelatujących – wiąże cząsteczki szkodliwych metali trafiających do organizmu ludzkiego, zapobiegając ich toksycznemu działaniu;
neuroprotekcyjnych – uważa się, że karnozyna działa ochronnie na neurony (komórki nerwowe), co może mieć znaczenie w zapobieganiu chorobom neurodegeneracyjnym, takim jak choroba Alzheimera czy Parkinsona.
Karnozyna – działanie
Ze względu na swoje właściwości karnozyna wpływa pozytywnie na wiele aspektów zdrowia człowieka. Poprzez działanie antyoksydacyjne i antyglikacyjne spowalnia starzenie się komórek (działanie neuroprotekcyjne), co prowadzi do zmniejszenia ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, jak miażdżyca, nadciśnienie tętnicze, cukrzyca.
Chroniąc komórki nerwowe przed szkodliwymi produktami przemiany materii, wzmacnia pamięć, koncentrację i ogólną sprawność umysłową, przyczyniając się do poprawy funkcji poznawczych.
Co więcej – przyspiesza procesy gojenia ran i odleżyn, zmniejszając ich powierzchnię poprzez łagodzenie stanu zapalnego w skórze.
Mało tego, badania naukowe prowadzone w Japonii dowiodły, że karnozyna w połączeniu z cynkiem, dzięki ochronnemu działaniu na błonę śluzową zapobiega powstawaniu nadżerek i wrzodów żołądka.
Zwiększa również skuteczność eradykacji (eliminacji) bakterii Helicobacter pylori z żołądka, która prowadzi do ich powstawania. Jeszcze inne badania wykazały, że karnozyna przyczynia się do obniżenia poziomu glukozy we krwi, co może zmniejszać ryzyko cukrzycy, jednak wymaga to dalszych badań.
Ponadto karnozyna ma istotny wpływ na pracę mięśni. Dzięki buforowaniu jonów odpowiadających za ich „zakwaszenie” poprawia wydolność organizmu szczególnie przy krótkotrwałym, intensywnym wysiłku np. sprintach czy podnoszeniu ciężarów, a także ułatwia regenerację i zmniejsza uczucie zmęczenia po treningach.
Przeczytaj również:
Jak sprawdzić zakwaszenie organizmu? Jak rozpoznać, czy organizm jest zakwaszony?
Karnozyna – przeciwwskazania do stosowania
Mimo że karnozyna występuje naturalnie w ludzkim ciele, decydując się na jej suplementację, zawsze należy zachować ostrożność. Do najważniejszych przeciwwskazań do jej stosowania należą:
Okres ciąży i karmienia piersią – brakuje dokładnych danych potwierdzających bezpieczeństwo suplementacji w tym okresie.
Wiek poniżej 16 lat – nie przeprowadzono wystarczających badań dotyczących bezpieczeństwa stosowania karnozyny u dzieci.
Przyjmowanie leków przeciwcukrzycowych – w połączeniu z suplementacją karnozyny może doprowadzić do nadmiernego obniżenia poziomu glukozy (hipoglikemii), co z kolei może skutkować osłabieniem lub nawet utratą przytomności.
Choroby nerek – karnozyna wydalana jest przez nerki wraz z moczem, a jej stosowanie u osób z wyjściowo słabszą pracą nerek, może doprowadzić do pogorszenia ich funkcji.
Karnozyna – skutki uboczne
Karnozyna rzadko wywołuje niepożądane dolegliwości, ale jak wiadomo żaden suplement i lek nie jest od nich wolny. Najczęściej zdarzają się dolegliwości żoładkowo-jelitowe (nudności, wymioty, biegunka czy dyskomfort w jamie brzusznej). Do rzadziej występujących objawów zaliczamy reakcje alergiczne (pokrzywka, wysypka, swędzenie) czy uczucie mrowienia na skórze (tzw. parestezje). Nie są to jednak powikłania groźne dla zdrowia i życia.
Karnozyna – efekty
Efekty kliniczne suplementacji karnozyny nie zostały jeszcze wyczerpująco zbadane, a wiedza na jej temat jest wciąż ograniczona. Na dzień dzisiejszy wiemy jednak, że karnozyna może przynieść pozytywne skutki dla zdrowia, wytrzymałości fizycznej czy wyglądu skóry. Wybrane badania naukowe wykazały, że może prowadzić do poprawy osiągów czasowych w sporcie o nawet kilkanaście procent w stosunku do zażywania placebo. W innym badaniu codzienna suplementacja karnozyny w dawce 2 g przez 14 tygodni spowodowała obniżenie stężeń glukozy w doustnym teście obciążenia glukozą (OGTT) aż o 28 mg/dl, co jest dość znaczącą zmianą.
Należy jednak pamiętać, że opisane badania były prowadzone albo na zwierzętach, albo na bardzo małych grupach osób. Trzeba zatem podchodzić do nich z rozsądkiem i śledzić najnowsze doniesienia co do jej skuteczności. Sama suplementacja karnozyny bez wprowadzania w życie innych zdrowych nawyków może nie dać zadowalających rezultatów. Ważną kwestią jest także rzetelność co do składu i jakości preparatów oferowanych na rynku. Suplementy diety zawsze należy kupować od znanych, sprawdzonych producentów, gdyż nie podlegają one tak surowym restrykcjom co leki. Nie zastąpią też one zróżnicowanej diety.
