Czym są naturalne adaptogeny?
Adaptogeny to substancje zawarte w konkretnych roślinach czy czasem grzybach, o których sądzi się, że mają właściwości prozdrowotne. Dokładniej: mają one pomagać organizmowi dostosować się do stresu, a właściwie do odpowiedzi fizycznej, chemicznej i biologicznej organizmu na czynnik stresogenny. To swego rodzaju zwiększenie zdolności adaptacyjnych organizmu.
Ich działanie ma polegać na przywróceniu równowagi wewnętrznej organizmu, zwanej w żargonie medycznym: homeostazą. Sam termin „adaptogeny” został sformalizowany w latach 50. XX wieku przez rosyjskich naukowców, którzy zdefiniowali je jako substancje, które zwiększają tolerancję organizmu na stres.
Adaptogeny są dostępne do spożywania w różnych formach – kapsułek, nalewek, herbatek czy proszków.
Warto wiedzieć, że nie wszystkie zioła można uznać za adaptogen. Aby dana substancja mogła zostać uznana za taką, która ma działanie adaptogenne, musi ona spełnić następujące kryteria:
Nie może być toksyczna w normalnych dawkach.
Musi wspierać zdolność organizmu do radzenia sobie ze stresem – zwiększać odporność organizmu na stres.
Musi pomagać ciału powrócić do stanu równowagi.
Przeczytaj również:
Korzeń maca – właściwości, skutki uboczne, gdzie kupić, jak przyjmować?
Jak działają adaptogeny?
Nazwa „adaptogeny” – choć może brzmieć bardzo naukowo – ma tak naprawdę duży sens w kontekście ich działania. Adaptogeny pomagają w adaptacji, czyli przystosowaniu się naszego organizmu do zmian. Mają w tym aspekcie zwiększać jego odporność.
W momencie narażenia na czynniki stresogenne substancje te pomagają „skalibrować” ciało i przywrócić mu wcześnie zaburzony stan równowagi poprzez niwelowanie skutków stresu.
A jak wygląda mechanizm działania adaptogenów? Biorąc pod uwagę biochemię naszego organizmu, adaptogeny działają poprzez wpływ na oś hormonalną podwzgórze–przysadka–nadnercza, która jest nadrzędnym układem reakcji organizmu na stres. Poprzez tę ścieżkę różne hormony regulują produkcję kortyzolu w nadnerczach, czyli głównego hormonu uwalnianego podczas stresu. Dzięki tej funkcji umożliwiają zachowanie jego odpowiedniego stężenia we krwi, podnosząc go, gdy jest za niski i obniżając – gdy jest za wysoki. Zwiększa to zdolność organizmu do utrzymania homeostazy.
Dodatkowo badania naukowe nad adaptogenami potwierdziły, że wspomagają one naprawę i ponowne składanie białek, które zostały uszkodzone przez stres oraz zapobiegają autozniszczeniu komórek organizmu, czyli tzw. apoptozie komórek.Dodatkowo badania naukowe nad adaptogenami potwierdziły, że wspomagają one naprawę i ponowne składanie białek, które zostały uszkodzone przez stres oraz zapobiegają autozniszczeniu komórek organizmu, czyli tzw. apoptozie komórek.
Te dwie funkcje poprzez regenerację organizmu na tym poziomie potencjalnie wydłużają żywotność komórek w naszym ciele.
Inne pozytywne działania adaptogenów w organizmie to między innymi:
kontrola glikemii, czyli poziomu cukru we krwi;
regulacja tętna i ciśnienia krwi;
wzmacnianie odporności;
wzmacnianie wydolności organizmu;
optymalizacja funkcji organów;
zmniejszanie stanu zapalnego (właściwości antyoksydacyjne).
Przeczytaj również:
Kordyceps – działanie, zastosowanie, cena
Kiedy stosuje się adaptogeny?
Użytkownikami adaptogenów są najczęściej osoby: narażone na długotrwały stres i źle sobie z nim radzące, przemęczone, mające problemy ze snem oraz intensywnie pracujące fizycznie czy też umysłowo.
Dobrze substancje adaptogenne również sprawdzają się w: stanach obniżonego nastroju, zaburzeniach koncentracji, problemach z nauką oraz osłabieniu odporności.
Coraz częściej również sportowcy – amatorzy oraz profesjonaliści – przyznają się do wykorzystania adaptogenów w diecie, ponieważ mogą poprawiać wydolność fizyczną organizmu oraz wpływać na szybszą regenerację mięśni po treningu.
Stosuje się je również w medycynie naturalnej jako środki: przywracające równowagę hormonalną, zwiększające libido oraz łagodzące nieprzyjemne objawy związane z okresem menopauzy.
Mimo że adaptogeny można kupić bez recepty – zarówno stacjonarnie w sklepach, jak i online – ich stosowanie nie powinno być kwestią przypadku, ale świadomym wyborem.
Wspierają one równowagę organizmu, ale nie zastąpią ukierunkowanego na daną chorobę leczenia farmakologicznego czy profesjonalnej konsultacji lekarskiej.
Przeczytaj również:
Soplówka jeżowata – właściwości, działanie, przeciwwskazania, opinie, cena, przepisy
Czy adaptogeny mają skutki uboczne?
Adaptogeny na ogół są bezpieczne i dobrze tolerowane przez większość osób. Jednak tak jak każdy inny lek czy produkt prozdrowotny może u podatnych ludzi lub przy niewłaściwym dawkowaniu wiązać się z pojawieniem się skutków ubocznych. Są jednak one rzadkie i mogą się różnić w zależności od stosowanej substancji. Najczęściej spotykane działania niepożądane to:
różnorakie reakcje alergiczne – wysypki skórne, pokrzywka, obrzęk;
zaburzenia związane z przewodem pokarmowym – ból brzucha, zaparcia, mdłości, wymioty, biegunka;
bóle głowy, rozdrażnienie.
Przeciwwskazaniami do stosowania adaptogenów mogą być również: okres ciąży, karmienie piersią oraz niektóre choroby autoimmunologiczne, w których stymulacja układu odpornościowego może okazać się niepożądana.
Czasami również niektóre – na ogół pożądane – skutki adaptogenów w danej sytuacji mogą być określone jako skutek uboczny. Na przykład przyjęcie substancji o działaniu pobudzającym i dodającym energii przed pójściem spać może się wiązać z trudnościami z zaśnięciem i zaburzeniami snu. Dlatego ważne jest zrozumienie celu przyjmowania adaptogenu i tego, jak wpłynie on na organizm, aby uniknąć takich sytuacji.
Adaptogeny mogą również wchodzić w reakcje z różnymi lekami – zwiększać lub zmniejszać ich działanie i powodować nieoczekiwane skutki uboczne.
Najczęściej do interakcji dochodzi podczas stosowania leków na:
nadciśnienie – może prowadzić do wzrostu ciśnienia krwi;
cukrzycę – adaptogeny mogą przyczynić się do zbyt dużego obniżenia cukru we krwi i w konsekwencji do hipoglikemii, która stanowi zagrożenie życia;
bezsenność – zaburzenie wzorców snu;
niedoczynność tarczycy – adaptogeny mogą zwiększyć aktywność tarczycy, co może prowadzić do przejściowego stanu hipertyreozy, czyli za dużego stężenia hormonów tarczycy we krwi;
depresję – mogą zmniejszać działanie leków przeciwdepresyjnych, co poskutkuje gorszym samopoczuciem i obniżeniem nastroju.
Aby cały proces stosowania adaptogenów był pozbawiony ryzyka, przed rozpoczęciem leczenia skontaktuj się z lekarzem, który zweryfikuje czy dana substancja jest dla Ciebie bezpieczna i nie spowoduje niebezpiecznych interakcji z aktualnym leczeniem.
Przeczytaj również:
Kurkuma (ostryż długi) – właściwości, działanie, przeciwwskazania, cena, jak stosować
Najskuteczniejsze adaptogeny
Naturalne adaptogeny dostępne w Polsce to:
Ashwagandha (Withania Somnifera) – naturalny adaptogen XXI wieku
Witania ospała ma właściwości immunostymulujące oraz adaptogenne. Substancje aktywne zawarte w indyjskim żeń-szeniu wykazują działanie antyoksydacyjne, dzięki czemu pomagają w zwalczaniu wolnych rodników. Ashwagandha wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu nerwowego, m.in. poprawia pamięć i koncentrację czy zdolność do szybkiego uczenia się. Poza tym obniża poziom „złego” cholesterolu, poprawia jakość snu, zmniejsza poziom cukru we krwi, pomaga chronić wątrobę.
Adaptogen o nazwie ashwagandha wzmacnia także układ odpornościowy.
Dobroczynne substancje aktywne, takie jak: witanolidy, glikowitanolidy i witanozydy mają właściwości antybakteryjne oraz przeciwnowotworowe, pomagają w zwalczaniu infekcji, zwiększają odporność na stres.
Ashwagandha pozwala zwiększyć wydolność organizmu i zmniejszyć uczucie zmęczenia. Indyjski żeń-szeń wspiera też płodność mężczyzn.
Przeczytaj również:
Shilajit (mumio) – co to jest? Właściwości, działanie, skutki uboczne
Eleuterokok kolczasty – adaptogen na wzmocnienie organizmu
Zaliczany jest do roślin adaptogennych, które zwiększają zdolności przystosowawcze do nowych warunków.
Eleuterokok kolczasty, czyli żeń-szeń syberyjski, ma właściwości stymulujące odporność i zwiększa siły witalne organizmu. Świetnie wpływa na wzrost kondycji oraz wytrzymałości sportowej.
Suplementacja eleuterokoka kolczastego sprawdzi się zwłaszcza u osób: przemęczonych, o obniżonej kondycji psychicznej oraz fizycznej. Oprócz tego jest on pomocny w leczeniu zaburzeń koncentracji, lękowych i stanów depresyjnych.
Bacopa monnieri – adaptogen na pamięć i koncentrację
Roślina ta ma wiele dobroczynnych właściwości. Adaptogeny Bacopa monnieri wspierają leczenie chorób neurodegeneracyjnych, takich jak Alzheimer czy Parkinson.
Bakopa drobnolistna usprawnia pracę mózgu, m.in. wspomaga pamięć i koncentrację. Zaliczana jest także do adaptogenów, które hamują przedwczesne procesy starzenia się organizmu.
Oprócz tego: wykazuje działanie uspokajające, poprawia samopoczucie, łagodzi stres i napięcie, działa przeciwbakteryjnie oraz przeciwzapalnie.
Gotu kola – azjatycki adaptogen
Wykazuje właściwości podobne do Bacopa monnieri. Adaptogeny Gotu kola to rośliny, które oddziałują na ośrodkowy układ nerwowy, m.in.: poprawiają komunikację między komórkami mózgowymi, chronią mózg przed neurotoksynami czy wolnymi rodnikami. Poza tym poprawiają pamięć i koncentrację, jak również obniżają poziom stresu oksydacyjnego.
Wąkrotka azjatycka należy do grupy adaptogenów mających duży potencjał w leczeniu choroby Alzheimera.
Korzyści ze stosowania Gotu kola mogą też odnieść osoby obciążone stresem psychicznym. Azjatycki adaptogen ma właściwości antydepresyjne, co zostało udowodnione podczas badań w 2016 roku na grupie z uogólnionym zaburzeniem lękowym.
Rhodiola rosea – reduktor stresu
Po różeniec górski warto sięgnąć nie tylko podczas wzmożonej pracy umysłowej. Adaptogeny Rhodiola rosea sprawdzą się także na stany napięcia i odczuwania silnego stresu.
Różeniec górski zwiększa odporność na niekorzystne bodźce zewnętrzne i wpływa na przywrócenie wewnętrznej równowagi organizmu.
Właściwości adaptogenne Rhodiola rosea są wykorzystywane od dawna na zmęczenie fizyczne oraz psychiczne.
Schisandra chinensis – silny adaptogen na stres i poprawę libido
Cytryniec chiński pozwala zwalczyć szkodliwe zmiany, jakie zachodzą pod wpływem czynników stresogennych.
Adaptogeny Schisandra chinesis mają właściwości lecznicze, które są wykorzystywane od tysiącleci w medycynie niekonwencjonalnej Dalekiego Wschodu.
Cytryniec chiński pomaga na zmęczenie fizyczne oraz psychiczne. Zaliczany jest do grupy adaptogenów, które wspomagają aktywność seksualną u kobiet i mężczyzn. Na przykład w medycynie chińskiej cytryniec jest stosowany jako afrodyzjak!
Astragalus membranaceus – adaptogen o właściwościach antyoksydacyjnych
Traganek błoniasty znany jest z właściwości, które hamują procesy starzenia się organizmu. Astragalus membranaceus wykazuje działanie: antyoksydacyjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe oraz metaboliczne.
Chroni komórki organizmu przed szkodliwym działaniem promieniowania UV.
Preparaty zawierające wyciąg z rośliny Astragalus membranaceus rozjaśniają i nawilżają skórę oraz spłycają drobne zmarszczki. Traganek błoniasty poprawia też funkcje poznawcze mózgu, w tym pamięć czy zdolność koncentracji.
Maca – adaptogen o działaniu energetyzującym
Roślina ta pochodzi z Peru i znana jest z niezwykłych właściwości. Maca zwiększa energię, poprawia nastrój, libido oraz płodność.
Pieprznica peruwiańska pobudza energetycznie i wzmacnia wytrzymałość fizyczną.
Maca ma również właściwości przywracania równowagi hormonalnej. Z tego względu polecana jest kobietom w trakcie menopauzy lub na bolesne miesiączki. U mężczyzn sprawdzi się na zwiększenie libido oraz zaburzenia erekcji.
