Infekcja wirusowa i bakteryjna różnią się od siebie przede wszystkim nasileniem objawów. Zakażenie bakteryjne oznacza wysoką gorączkę. Rozpoczyna się w ona nagle, rzadziej występuje wówczas kaszel. Z kolei infekcja wirusowa przebiega łagodniej i daje objawy ostrzegawcze w postaci osłabienia i ogólnego rozbicia. Rozróżnienie obu typów infekcji ma kluczowe znaczenie w doborze leczenia. Infekcji wirusowych nie leczy się antybiotykami.
Jak odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej?
Spis treści
Dlaczego ważne jest rozpoznanie jaka to infekcja?
W okresie jesienno-zimowym chorobą numer jeden u wielu pacjentów staje się infekcja wirusowa. Najczęściej jest to przeziębienie. Zakażenie może być jednak także bakteryjne. Warto znać objawy różnicujące te zakażenia, ponieważ różne są sposoby ich leczenia.
Aktualnie większość pacjentów z łagodnym katarem bądź drapaniem w gardle skłania się ku rozpoczęciu leczenia przy pomocy antybiotyku. Ten jednak jest całkowicie nieskuteczny w zwalczaniu wirusów. Ich stosowanie w leczeniu infekcji wirusowych, o ile nie są powikłane nadkażeniami bakteryjnymi, jest błędem. Zbyt częste przyjmowanie antybiotyku jest przyczyną antybiotykooporności.
Infekcje wirusowe leczy się przede wszystkim objawowo – zwalcza się gorączkę, ból gardła, ból głowy. Skuteczne w zwalczaniu infekcji wywołanych przez wirusy są także leki przeciwwirusowe dostępne bez recepty, np. pranobeks inozyny.
To też może Cię zainteresować: Biały nalot na gardle i migdałkach – jakie są przyczyny?
Jakie są objawy infekcji wirusowej?
Zakażenia wirusowe dróg oddechowych przebiegają zazwyczaj w sposób charakterystyczny. Pierwsze objawy infekcji wirusowej to:
- złe samopoczucie,
- ból głowy,
- rozbicie i osłabienie,
- ból mięśni.
W kolejnym etapie infekcji wirusowej pacjenci w pierwszej kolejności skarżą się na drapanie w gardle. Następnie dochodzi do tego ból gardła. Po zajrzeniu do gardła widać zaczerwienienie, obrzęk i przekrwienie śluzówki. Pojawia się katar, kichanie – chorzy mówią, że mają zatkany nos. Migdałki mogą być zaczerwienione, rozpulchnione.
Charakterystyczną cechą infekcji wirusowej jest kaszel. Początkowo może być suchy, następnie staje się wilgotny, z odkrztuszaniem wydzieliny. Jeśli chodzi o temperaturę, może być podwyższona, ale nie za bardzo (poniżej 38°C). Wirusowe zapalenie gardła zazwyczaj rozpoczyna się powoli, przebiega również w sposób łagodny. Czas trwania takiej infekcji to około 7 dni.
Najczęstsze choroby wirusowe
Wirusy nie stanowią jednolitej grupy cząstek zakaźnych odpowiadającej za rozwój konkretnych chorób. Dla przykładu, choroba przeziębieniowa (wirusowe zapalenie gardła i zatok przynosowych) może być wywołana przez ponad 200 różnych typów wirusów, z wirusem grypy włącznie. Ze względu na drogę przenoszenia – bezpośredni kontakt z chorym, droga kropelkowa, zakażenia górnych dróg oddechowych – są najczęściej wynikiem infekcji wirusowych. Objawy przeziębienia pojawiają się głównie w okresach zmniejszonej odporności organizmu, a więc wiosną i jesienią.
Do innych występujących w Polsce chorób o etiologii wirusowej należą:
- grypa,
- opryszczka wargowa, jamy ustnej, gardła, narządów płciowych, spojówki, rogówki, skóry,
- choroby wirusowe wieku dziecięcego – odra, różyczka, świnka (nagminne zapalenie przyusznic), ospa wietrzna,
- półpasiec,
- mononukleoza zakaźna,
- cytomegalia,
- rumień zakaźny,
- wirusowe zapalenia wątroby (najczęściej typu B i C),
- zakażenie wirusem HIV,
- inne – kleszczowe zapalenie mózgu, wścieklizna, kłykciny kończyste.
Rozpoznawanie infekcji wirusowych
Wykrywanie chorób wirusowych (diagnostyka chorób wirusowych) zależy w głównej mierze od rodzaju podejrzewanej choroby. W opryszczce wargowej, śwince, ospie i półpaścu czy w zapaleniach górnych dróg oddechowych obraz kliniczny niekiedy jest tak typowy, że często (szczególnie w praktyce ambulatoryjnej) odstępuje się od wykrywania rodzaju drobnoustroju i od razu przystępuje do leczenia. Są to zazwyczaj choroby o łagodnym, często samoograniczającym się przebiegu.
Inaczej jest w przypadku przewlekłych chorób zakaźnych, wymagających zastosowania szczególnego leczenia lub o wysokim potencjale zakaźności. Wtedy warunkiem rozpoznania choroby jest otrzymanie pozytywnego wyniku badania laboratoryjnego. Powszechnie przeprowadzanymi badaniami wirusologicznymi w Polsce są testy w kierunku obecności wirusów zapalenia wątroby, HIV czy wirusa EBV (Epsteina-Barr) lub HSV. Istnieje kilka sposobów identyfikacji wirusów z pobranego materiału do badania:
- metody serologiczne – najbardziej popularne, polegają na wykrywaniu obecności swoistych przeciwciał lub antygenów wirusa;
- hodowla wirusa;
- metody molekularne – najbardziej czułe, wykrywają materiał genetyczny wirusa, niestety wciąż drogie i trudno dostępne.
Odporność a infekcje wirusowe
Za rozpoznanie infekcji wirusowej, jej zwalczenie oraz wyeliminowanie wirusa z organizmu odpowiedzialny jest układ odpornościowy (immunologiczny). W jego prawidłowe funkcjonowanie zaangażowanych jest wiele komórek oraz substancji, które współdziałają ze sobą w celu zwalczenia drobnoustroju z organizmu człowieka.
Odpowiedź układu odpornościowego na infekcję wirusową jest uzależniona od rodzaju wirusa oraz miejsca jego wniknięcia do organizmu. Dzięki białkowej otoczce wirusa układ odpornościowy jest w stanie rozpoznać „intruza” i uruchomić odpowiednie procesy immunologiczne.
Odpowiedź humoralna polega na wytworzeniu specyficznych dla danego wirusa przeciwciał neutralizujących jego szkodliwą obecność. Z kolei odpowiedź typu komórkowego jest związana z rozpoznaniem zakażonych komórek i uruchomieniem w stosunku do nich mechanizmów cytotoksyczności, mających na celu ich zniszczenie, by nie dopuścić do namnażania się wirusa i jego rozprzestrzenienia się po całym organizmie.
Po wyeliminowaniu wirusa z organizmu układ odpornościowy odpowiada za zachowanie tzw. pamięci immunologicznej, tzn. zabezpieczenie przed powtórnym zakażeniem tym samym wirusem w przyszłości.
Zapobieganie infekcjom wirusowym
Podstawową rolę w zapobieganiu infekcjom wirusowym odgrywa profilaktyka.
Ważną rolę w przypadku osób z obniżoną odpornością (dzieci, osoby starsze, przewlekle chore, stosujące niektóre leki) odgrywa też profilaktyka farmakologiczna. Polega ona m.in. na wspomaganiu układu odpornościowego, zarówno mechanizmów humoralnych, jak i komórkowych. Jednym z bezpiecznych leków, które można stosować już u dzieci od 1. roku życia są preparaty pranobeksu inozyny.
Substancja ta działa nie tylko immunostymulująco u osób z obniżoną odpornością, lecz pobudza również układ odpornościowy do walki z wirusami w okresie choroby. Można ją stosować u chorych z przeziębieniem, grypą, opryszczką, ospą czy półpaścem.
Zapobieganie infekcjom wirusowym polega także m.in. na przeprowadzeniu szczepień ochronnych w przypadku chorób, w których są one możliwe (grypa, różyczka, odra, ospa, świnka, WZW typu B). Ważna jest też odpowiednia higiena rąk, izolacja chorych w okresie ostrym choroby, zasłanianie ust podczas kichania, a w przypadku wirusów przenoszonych drogą płciową (np. wirus opryszczki) unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych.
Osoby, które niedawno przebyły mononukleozę zakaźną, nie mogą oddawać krwi czy narządów do przeszczepienia w okresie rekonwalescencji. W przypadku WZW typu B i C, ale także wirusa HIV, ważne jest restrykcyjne przestrzeganie zasad polegających na używaniu sprzętu jednorazowego użytku (igieł, strzykawek), odpowiednich standardów higieny w gabinetach fryzjerskich, kosmetycznych i tatuażu, badanie dawców krwi, niepodejmowanie ryzykownych kontaktów seksualnych.
Jakie są objawy infekcji bakteryjnej?
Zdarza się tak, że niewyleczona infekcja wirusowa może przejść w zakażenie bakteryjne. Lekarze mówią wówczas o nadkażeniach bakteryjnych. Po tym jak wirusy zaatakują organizm człowieka, dochodzi do osłabienia układu odpornościowego, wskutek czego bakterie mają „utorowaną drogę” i łatwiej przedostają się do organizmu. Bakterie, które najczęściej wywołują zakażenie dróg oddechowych to paciorkowce.
Infekcja bakteryjna rozpoczyna się zazwyczaj w sposób gwałtowny, nagły. Bardzo często rozwija się z dnia na dzień – bez zapowiadających ją objawów ogólnych. Pacjenci skarżą się na ból gardła, wysoką temperaturę (wyższą niż w przypadku infekcji wirusowej).
Charakterystyczną cechą zakażeń bakteryjnych jest gorączka powyżej 38°C. Dodatkowo w trakcie badania fizykalnego można zaobserwować powiększenie i tkliwość węzłów chłonnych szyjnych, migdałków, na których obecny jest nalot – biały lub szary. Gardło jest bardzo zaczerwienione, czasem nawet malinowe. Katar w przebiegu infekcji bakteryjnej jest zazwyczaj gęsty, śluzowo-ropny, może być zielonkawy. Zdarza się, że chorzy miewają nudności, wymioty i bóle brzucha. Kaszel występuje rzadziej, jeżeli się pojawia, jest to kaszel mokry. Przebieg zakażenia jest dużo bardziej intensywny niż w trakcie infekcji wirusowej.
Czy istnieje skuteczny sposób, by odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej?
Różnicowanie infekcji wirusowych od bakteryjnych dla doświadczonego lekarza rodzinnego nie jest trudne. Diagnostyka opiera się o ocenę wspomnianych wyżej charakterystycznych objawów.
Najważniejszym kryterium, które pozwala odróżnić infekcję wirusową od bakteryjnej jest intensywność objawów. Objawy zakażenia bakteryjnego są cięższe i bardziej nasilone.
Aby ułatwić różnicowanie infekcji wirusowej od bakteryjnej opracowana została skala Centora. Jest to skala punktowa, która ocenia prawdopodobieństwo zakażenia paciorkowcowego. Bierze ona pod uwagę:
- gorączkę powyżej 38°C,
- niewystępowanie kaszlu,
- powiększenie węzłów chłonnych szyjnych przednich,
- nalot na migdałkach,
- wiek chorego.
Lekarz podsumowuje liczbę punktów u danego pacjenta i w zależności od wyniku może rozpoznać zakażenie wirusowe bądź skłoni go do podejrzenia infekcji paciorkowcowej (bakteryjnej). Aby potwierdzić zakażenie bakteryjne, należy przeprowadzić badania mikrobiologiczne.
współpraca: lek. Marcin Fajkis
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Interna Szczeklika, Piotr Gajewski: Wydawnictwo Medycyna Praktyczna.
Opublikowano: 12.10.2015;
aktualizacja: 19.10.2015
Oceń:
4.6
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Gabriela Gajewska
Lekarz
Absolwentka Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego w Katowicach. Aktualnie odbywa staż podyplomowy w Szpitalu Miejskim w Siemianowicach Śląskich.
118
Komentarze i opinie (0)