Cytomegalia – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Wirus cytomegalii – jak można się zarazić CMV?

Cytomegalia jest chorobą wirusową, wywoływaną przez wirusa oznaczanego skrótem CMV, należącego do rodziny Herpesviridae. Cytomegalia jest zaraźliwa. Zarażenie wirusem CMV następuje poprzez kontakt ze śliną, łzami albo drogą stosunków seksualnych z osobą chorą lub nosicielem CMV. Z danych szacunkowych wynika, że cytomegalia u mężczyzn rozpoznawana jest rzadziej niż u kobiet.

Odrębną drogę zakażenia ludzkim wirusem cytomegalii (cytomegalowirusem) stanowi przeniesienie wertykalne, tzn. z matki na nienarodzone dziecko (cytomegalia wrodzona). Jak łatwo jest się zarazić wirusem i tym samym jak szeroko jest on rozpowszechniony, świadczą dane szacunkowe, według których u około 40 proc. zdrowych dorosłych na terenie Europy można wykryć obecność przeciwciał anty-CMV, co jest równoznaczne z przebyciem cytomegalii.

Wirus CMV do replikacji (namnażania się) wykorzystuje komórki gospodarza. Charakterystyczne jest to, że może w nich pozostać przez wiele lat, czekając w postaci utajonej na pojawienie się sprzyjających okoliczności dla ponownego rozwoju infekcji.

Należą do nich wszelkie stany prowadzące do upośledzenia układu odpornościowego, np. zakażenie wirusem HIV, stosowanie leczenia immunosupresyjnego oraz zachorowanie na nowotwór układu chłonnego.

Cytomegalia – objawy zakażenia cytomegalowirusem

Objawy cytomegalii w około 99 proc. przypadków nie występują, a pacjent nie jest świadomy kontaktu z wirusem. Szczególnie dotyczy cytomegalowirusa u dzieci starszych i młodych dorosłych.

Objawowa postać zakażenia pierwotnego prowadzi najczęściej do wystąpienia zespołu mononukleozowego, nazwanego tak z uwagi na podobieństwo do mononukleozy – zakażenia wirusem Epsteina-Barr.

Początek cytomegalii jest niecharakterystyczny, dolegliwości przypominają grypę, u pacjenta występuje:

• gorączka,
• bóle kostno-mięśniowe,
• poczucie ogólnego osłabienia i zmęczenia.

Do tego niekiedy dołącza się powiększenie wątroby oraz śledziony, zapalenie gardła, a także powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie szyjnych. Objawy cytomegalii utrzymują się nawet do 4 tygodni.

Stosunkowo często wirus cytomegalii doprowadza do zapalenia wątroby, objawiającego się żółtaczką oraz zwiększeniem stężenia enzymów wątrobowych w wynikach badań laboratoryjnych.

Przebycie zakażenia pierwotnego cytomegalią nie jest równoznaczne z całkowitą eliminacją wirusa z organizmu. CMV ma zdolność do pozostawania przez wiele lat w postaci utajonej w komórkach gospodarza, gdzie czeka na pojawienie się sprzyjających okoliczności, takich jak zakażenie wirusem HIV, stan po przeszczepieniu narządów, przyjmowanie leków działających hamująco na układ immunologiczny lub choroby nowotworowe.

Cytomegalia wtórna, czyli reaktywacja utajonego zakażenia, jest przyczyną znacznie poważniejszych objawów. Wśród nich wyróżniamy m.in.:

• stan zapalny w obrębie gałki ocznej – dotyczący rogówki, siatkówki, naczyniówki,
• zapalenie błony śluzowej przewodu pokarmowego,
• śródmiąższowe zapalenie płuc,
• zapalenie mózgu,
• zapalenie wątroby,
• zapalenie trzustki.

Cytomegalia w ciąży – przyczyna cytomegalii wrodzonej u noworodków

Osobnym zagadnieniem jest zakażenie wirusem CMV dotyczące płodu. Przebycie zakażenia potwierdza się u około 1proc. noworodków, z których 10 proc. wykazuje objawy. Uważa się, że dla nienarodzonego dziecka istotne zagrożenie stanowi tylko pierwotne zakażenie matki.

Reaktywacja utajonego zakażenia wirusem niezwykle rzadko umożliwia przedostanie się wirusa przez łożysko i doprowadzenie do cytomegalii u noworodka. Badania wykazały, że przeniesienie zakażenia jest możliwe na każdym etapie ciąży, a także podczas porodu. Stopień ciężkości występujących objawów wykazuje ścisły związek z tym, jak długo trwa cytomegalia.

Do możliwych objawów wrodzonej cytomegalii należą:

• powiększenie wątroby i śledziony;
• zapalenie wątroby;
• plamica spowodowana obniżeniem poziomu płytek krwi;
• zwapnienia i zapalenie mózgu;
• małogłowie;
• zapalenie płuc;
• głuchota;
• niedorozwój umysłowy;
• drgawki;
• porażenie mózgowe.

Dla dzieci cytomegalia jest groźna. Rokowanie w chorobie cytomegalowirusowej noworodków jest niepewne, zależne również od tego, w którym trymestrze ciąży rozwinęła się choroba.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Cytomegalia – IgG i IgM w wynikach badań

Diagnostyka zakażenia CMV opiera się na ocenie stanu klinicznego oraz wykonaniu badań laboratoryjnych. Podstawą są badania serologiczne, wykrywające obecność swoistych przeciwciał należących do dwóch klas – IgM oraz IgG.

Z uwagi na to, że przeciwciała nie są obecne od samego początku infekcji, a także mogą utrzymywać się długo po ustąpieniu objawów, pomiaru najczęściej dokonuje się dwukrotnie w odstępie 14–28 dni. O czynnej infekcji CMV świadczy wykrycie wysokiego miana przeciwciał w klasie IgM oraz potwierdzenie przynajmniej czterokrotnego wzrostu stężenia przeciwciał IgG.

Przy cytomegalii IgG i IgM powyżej normy to nie jedyny wyznacznik zakażenia. Do innych laboratoryjnych metod sprawdzenia, czy to cytomegalia, należy wykrycie materiału genetycznego wirusa za pomocą metody PCR. Materiałem do badania jest najczęściej krew lub mocz, można również dokonać oznaczeń w ślinie, płynie owodniowym czy na przykład w popłuczynach oskrzelowych.

W przypadku diagnozowania cytomegalii ceny za poszczególne badania mieszczą się w przedziale od ok. 30 do 200 zł.

Jak czytać wyniki badań na cytomegalię?

• IgM ujemny, IgG ujemny – brak zakażenia cytomegalowirusem;
• IgM dodatni, IgG ujemny – początek zakażenia;
• IgM dodatni, IgG dodatni – zaawansowane zakażenie;
• IgM ujemny IgG dodatni – cytomegalia uśpiona u pacjenta po przebytym zakażeniu.

Cytomegalia – leczenie

Wybór metody leczenia cytomegalii zależy od stanu pacjenta i postaci choroby. Leczenie przeciwwirusowe zalecane jest wyłącznie u osób, u których z różnych powodów układ odpornościowy nie jest na tyle sprawny, aby sam mógł ograniczyć infekcję.

Pacjenci często zadają pytanie, czy i jak można wyleczyć wirus CMV? W terapii najczęściej stosuje się gancyklowir – lek hamujący działanie polimerazy DNA, czyli enzymu niezbędnego dla funkcjonowania cytomegalowirusa. Leczenie trwa zwykle od 2 do 4 tygodni. Do innych leków przeciwwirusowych mających zastosowanie w terapii zakażenia CMV należą foskarnet i cidofowir.

W przypadku osób z prawidłowo działającym układem odpornościowym leczenie ogranicza się do podawania preparatów zwalczających objawy – obniżających gorączkę, zmniejszających nasilenie bólu i odkażających gardło.