Śródmiąższowe zapalenie płuc – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Co to jest śródmiąższowe zapalenie płuc?

Śródmiąższowe zapalenie płuc jest to grupa chorób, których cechą charakterystyczną jest stopniowe narastanie objawów, prowadzące do zaburzeń wentylacji i wymiany gazowej. W obrazie RTG klatki piersiowej typowe jest występowanie mnogich, rozsianych zmian.

Do grupy zapalnych śródmiąższowych chorób płuc zalicza się:

• idiopatyczne zapalenie płuc (IPF) – jest to bardzo rzadka postać choroby, prowadząca do włóknienia pęcherzyków płucnych i tkanki śródmiąższowej płuc, co skutkuje objawami niewydolności oddechowej po 3–5 latach od postawienia diagnozy; występuje najczęściej u osób starszych, około 60. lat; często jedyną szansą na przeżycie jest transplantacja płuco-serca;
• niespecyficzne śródmiąższowe zapalenie płuc – dotyka najczęściej osoby około 50. roku życia, cechuje się dużo lepszym rokowaniem niż IPF; może przebiegać pod dwiema postaciami – z dominującym włóknieniem płuc lub dominującym zapaleniem (dobrze reaguje na leczenie glikokortykosteroidami);
• kryptogenne organizujące się zapalenie płuc – niemal połowa przypadków przypomina ostrą infekcję wirusową z objawami grypopodobnymi; typową cechą jest zmienność obrazu radiologicznego – zmiany mogą znikać i pojawiać się ponownie w innej lokalizacji; najczęściej występuje u dorosłych, ale objawy śródmiąższowego zapalenia płuc u dzieci także mogą wystąpić;
• ostre śródmiąższowe zapalenie płuc – początkowo choroba przypomina grypę; dynamiczny rozwój zapalenia prowadzi do szybko rozwijającej się niewydolności oddechowej; często wymaga wentylacji mechanicznej (za pomocą respiratora);
• limfocytowe zapalenie płuc.

Choroba rozwija się w miąższu płuca, czyli w miejscu występowania pęcherzyków płucnych.

Zobacz też: Na co stosuje się antybiotyk Biseptol?

Śródmiąższowe zapalenie płuc – przyczyny

Ze względu na niejednorodny charakter śródmiąższowego zapalenia płuc, trudno w sposób jednoznaczny wymienić czynniki wpływające na rozwój choroby. Na rozwój przynajmniej części z tych chorób wpływ mają leki oraz narażenie na czynniki szkodliwe, występujące w środowisku pracy. Zapalenie płuc może się również rozwinąć wtórnie do innej choroby – np. układowych chorób tkanki łącznej (głównie zespołu Sjögrena), układowych zapaleń naczyń, chorób ziarniniakowych (sarkoidozy, alergicznego zapalenia pęcherzyków płucnych).

Częstsze występowanie śródmiąższowego zapalenia płuc obserwuje się również u osób z obniżoną odpornością (leczonych immunosupresyjnie lub zakażonych wirusem HIV).

W wielu przypadkach zapaleń śródmiąższowych płuc nie udaje się rozpoznać przyczyny. Wówczas mówi się o etiologii kryptogennej (tzw. idiopatycznej). Może ono doprowadzić do samoistnego zwłóknienia płuc . Idiopatyczne zwłóknienie płuc u dzieci występuje w 25 proc. przypadków wszystkich zachorowań w tej grupie wiekowej.

Śródmiąższowe zapalenie płuc – objawy

Niestety, w postaci przewlekłej objawy śródmiąższowego zapalenia płuc są niespecyficzne, rozwijają się stopniowo, przez wiele tygodni, a czasem miesięcy. Objawami są:

• męczący i suchy kaszel,
• przyspieszony oddech (tachypnoe) – u dzieci jeden z pierwszych objawów,
• duszność,
• stan podgorączkowy,
• utrata apetytu,
• osłabienie.

W śródmiąższowym zapaleniu płuc u niemowląt objawem może być także zaburzone trawienie.

W ostrym śródmiąższowym zapaleniu płuc objawy choroby manifestują się wyraźniej – przypominają grypę. Występuje ból mięśni, głowy, gardła, uczucie ogólnego rozbicia. Czasem konieczne jest zastosowanie wentylacji mechanicznej za pomocą respiratora.

U części chorych na śródmiąższowe zapalenie płuc rozwijają się objawy związane z niewydolnością oddechową – palce pałeczkowate oraz objawy serca płucnego.

Ze względu na nietypowe objawy kliniczne, konieczne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej, szczególnie z zapaleniami płuc o etiologii atypowej (Chlamydia pneumoniae, Mycoplasma pneumoniae, Pneumocystis carinii, wirusami), mukowiscydozą, gruźlicą oraz refluksem żołądkowo-przełykowym.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Śródmiąższowe zapalenie płuc – diagnostyka

Pierwszym etapem rozpoznania śródmiąższowego zapalenia płuc jest prawidłowo zebrany wywiad lekarski oraz badanie przedmiotowe. Dla lekarza istotne jest ustalenie, czy pacjent przyjmował leki mogące uszkadzać płuca, czy był narażony na działanie szkodliwych pyłów, alergenów oraz czy występują objawy dodatkowe – zaczerwienienia skóry, zapalenia stawów, suchość śluzówek – sugerujące, że choroba płuc ma związek z chorobą układową.

Podstawowym badaniem na śródmiąższowe zapalenie płuc jest RTG klatki piersiowej, pozwalające uwidocznić obraz tzw. mlecznego szkła – rozlane zacienienie występujące nad całą klatką piersiową. Jest to objaw charakterystyczny dla zapaleń śródmiąższowych, jednak występuje także w innych chorobach układu oddechowego (choćby w atypowym zapaleniu płuc – P. carinii), z tego powodu nie może stanowić podstawy do postawienia diagnozy choroby śródmiąższowej.

Dużo dokładniejszym badaniem jest tomografia komputerowa, która poza zmianami typu "mlecznego szkła", pozwala uwidocznić zmianę architektoniki płuca, poszerzenie oskrzeli oraz typowy objaw "plastra miodu". Skojarzenie danych z wywiadu, badania przedmiotowego wraz z obrazem TK pozwala na trafne postawienie diagnozy.

Do badań dodatkowych zalicza się: badania czynnościowe układu oddechowego, gazometrię krwi tętniczej, badanie histopatologiczne wycinka płuca, badanie popłuczyn oskrzelowo-płucnych (BAL) oraz test 6-minutowego marszu.

Śródmiąższowe zapalenie płuc – leczenie

Podstawową metodą leczenia śródmiąższowego zapalenia płuc jest leczenie objawowe:

• tlenoterapia,
• stosowanie leków przeciwkaszlowych,
• rehabilitacja oddechowa,
• wentylacja mechaniczna.

Podejmuje się próby leczenia lekami immunosupresyjnymi – GKS (glikokortykosteroidami) oraz cyklofosfamidem, azatiopryną, winkrystyną. W rzadkich przypadkach konieczna jest transplantacja płuco-serca. Przy śródmiąższowym zapaleniu płuc rokowania są dobre, jeśli zastosowana zostania odpowiednia forma leczenia.

U osób, które wyzdrowiały, obowiązuje absolutny zakaz palenia papierosów, prowadzenie zdrowej, zbilansowanej diety, skuteczne leczenie infekcji układu oddechowego oraz zapobieganie im poprzez stosowanie szczepień ochronnych przeciwko grypie, pneumokokom oraz Haemophilus influenzae. Chociaż śródmiąższowe zapalenie płuc można wyleczyć, istnieje ryzyko trwałego pogorszenia czynności płuc lub postępującego włóknienia.