Żółtaczka – przyczyny, objawy, leczenie

Żółtaczka a bilirubina

Żółtaczka to objaw polegający na zażółceniu twardówek oczu, błon śluzowych i skóry, powstający w wyniku zwiększenia poziomu bilirubiny we krwi. Bilirubina to substancja o pomarańczowej barwie, która powstaje w wyniku rozpadu krwinek czerwonych. Norma poziomu bilirubiny we krwi to 0,3–1,2 mg/dl. Żółtaczka pojawia się gdy poziom ten wzrośnie do około 2,5 mg/dl.

Zażółcenie zazwyczaj zauważamy najpierw na twardówkach oczu. Jeśli poziom bilirubiny nie jest wysoki, może być to jedyne miejsce jakie ulega zażółceniu. Jeżeli natomiast poziom ten będzie wzrastał, żółtaczka wystąpi także na skórze.

Żółtaczka może powstać w przebiegu wielu chorób, zawsze jednak gdy się pojawi, należy udać się do lekarza, aby ustalić jej przyczynę. Ze względu na czynniki wywołujące, żółtaczki dzielimy na przedwątrobowe, wewnątrzwątrobowe i pozawątrobowe.

Żółtaczka a wątroba

W krwiobiegu człowieka krąży kilka milionów krwinek czerwonych. Każda krwinka żyje 120 dni, następnie rozpada się, uwalniając różne substancje chemiczne. Bilirubina jest jedną z substancji uwalnianych w wyniku jej rozpadu. Gdy w organizmie dochodzi do nadmiernego rozpadu krwinek czerwonych, następuje tworzenie nadmiernej ilości bilirubiny. Bilirubina krąży we krwi i razem z nią trafia do wątroby, gdzie jest wychwytywana przez komórki tego narządu. Następnie podlega przemianom i jest łączona z substancją zwaną kwasem glukuronowym. Bilirubina połączona z kwasem nosi nazwę bilirubiny sprzężonej. Zanim trafiła do wątroby, była tzw. bilirubiną wolną.

Komórki wątroby kierują bilirubinę sprzężoną do małych kanalików, tzw. przewodzików żółciowych, gdzie staje się jednym ze składników żółci. Przewodziki łączą się tworząc duży przewód żółciowy, uchodzący do dwunastnicy (pierwszego odcinka przewodu pokarmowego). Pęcherzyk żółciowy to rodzaj kieszonki dla przewodu żółciowego, gdzie gromadzony jest zapas żółci. Pęcherzyk kurczy się wtedy, gdy przyjmujemy pokarm i dzięki temu żółć wydzielana jest do przewodu żółciowego i z nim uchodzi do dwunastnicy. Wydzielanie bilirubiny razem z żółcią jest więc normalnym procesem. Żółtaczka pojawia się, gdy wytwarzane są nadmierne ilości bilirubiny, a to spowodowane może być wieloma czynnikami.

Żółtaczka przedwątrobowa

Jest to stan, w którym w organizmie pojawia się nadmierna ilość bilirubiny wolnej, tzw. niesprzężonej. Do przyczyn tego rodzaju żółtaczki zaliczamy zaburzenia w łączeniu bilirubiny z kwasem glukuronowym (zespół Gilberta oraz zespół Criglera-Najjara) oraz stan, gdy nadmiernie niszczone są krwinki czerwone.

Do nadmiernego rozpadu krwinek dochodzi w następujących chorobach i stanach:

• wrodzona niedokrwistość hemolityczna,
• uszkodzenie erytrocytów,
• hemoliza immunologiczna,
• zakażenia,
• poparzenia,
• hipersplenizm.

Wrodzone niedokrwistości hemolityczne to choroby uwarunkowane genetycznie, w których dochodzi do przedwczesnego rozpadu krwinek czerwonych. Wyróżniamy tu poniższe choroby:

• wrodzona sferocytoza,
• niedobory enzymów biorących udział w przemianach zachodzących w krwinkach czerwonych,
• niedokrwistość sierpowatokrwinkowa,
• methemoglobinemia,
• talasemie.

Do uszkodzenia krwinek czerwonych może dojść u pacjentów ze sztuczną zastawką serca, w zespole hemolityczno-mocznicowym, w rozsianym krzepnięciu śródnaczyniowym.

Ten rodzaj żółtaczki może pojawić się także gdy dojdzie do zakażenia krwi przez bakterie, czyli w tzw. posocznicy, w zakażeniu toksoplazmą czy malarią. W żółtaczce przedwątrobowej kolor stolca jest ciemny, a mocz barwy prawidłowej.

Żółtaczka wewnątrzwątrobowa

W żółtaczce wewnątrzwątrobowej pojawia się zarówno bilirubina wolna, jak i związana. Żółtaczka wewnątrzwątrobowa powstaje w wyniku utrudnionego wychwytywania bilirubiny przez komórki wątroby, łączenia jej z kwasem glukuronowym lub jej wydzielania do żółci. Do przyczyn tego rodzaju żółtaczki zaliczamy:

• marskość wątroby,
• zakażenia wirusowe (np. wirusowe zapalenie wątroby) i bakteryjne,
• toksyny,
• nowotwory wątroby,
• chłoniaki,
• niewydolność serca,
• żółtaczkę ciężarnych.

Do toksyn, które mogą wywołać żółtaczkę, należą grzyby, toksyczne substancje roślinne i alkohol. Hiperbilirubinemia może pojawić się w zakażeniach w przebiegu WZW, gorączki krwotocznej czy kiły.

Żółtaczka pozawątrobowa

Żółtaczka pozawątrobowa powstaje wówczas, gdy w drogach żółciowych pojawi się przeszkoda w przepływie żółci. Do przyczyn tego rodzaju żółtaczki zaliczamy więc kamicę przewodową, raka trzustki, który może uciskać na przewody żółciowe, raka dróg żółciowych, zapalenie dróg żółciowych. W żółtaczce pozawątrobowej, gdzie przeważa bilirubina sprzężona, stolce są jasne, a mocz ciemny. Dodatkowo może pojawić się świąd skóry.