Wirus Epsteina-Barr (EBV) – czym jest i jak leczyć zakażenie wirusem EBV?

Czym jest wirus Epsteina-Barr?

Wirus Epsteina-Barr to jeden z wirusów zaliczanych do tzw. rodziny herpes. Charakteryzuje się on powinowactwem do limfocytów klasy B. Najbardziej typową chorobą wywoływaną przez wirus EBV jest mononukleoza zakaźna.

Wirus Epsteina-Barr bywa jednak odpowiedzialny również za rozwój innych chorób – z uwagi na swój potencjał onkogenny może wywoływać:

• chłoniaka Burkitta,
• raka nosogardła,

a przypuszczanie także takie nowotwory, jak:

• ziarnica złośliwa,
• rak migdałków podniebiennych,
• rak ślinianek przyusznych,
• chłoniaki ośrodkowego układu nerwowego.

To też może Cię zainteresować: Biały nalot na gardle i migdałkach – jakie są przyczyny?

Wirus Epsteina-Barr a mononukleoza zakaźna

Najczęściej spotykaną postacią zakażenia wirusem Epsteina-Barr jest mononukleoza zakaźna. Jest to choroba popularnie nazywana „chorobą pocałunków” z uwagi na to, że wirus przenosi się m.in. drogą śliny. Najwięcej zachorowań obserwuje się u młodzieży.

Objawy mononukleozy zakaźnej

Do objawów mononukleozy zakaźnej zaliczamy:

• osłabienie,
• uczucie zmęczenia,
• pogorszenie samopoczucia,
• gorączkę,
• bóle gardła,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• obrzęk powiek.

W badaniu przedmiotowym u chorego na mononukleozę zakaźną można stwierdzić:

• powiększenie węzłów chłonnych,
• zaczerwienienie gardła,
• powiększenie migdałków, obecność nalotów na migdałkach.

W okresie rekonwalescencji, nawet przez pół roku od przechorowania, pacjent może odczuwać objawy tzw. zespołu przewlekłego zmęczenia:

• wzmożoną senność,
• osłabienie,
• apatię,
• szybkie męczenie się.

Dodatkowo po przechorowaniu mononukleozy obserwuje się przejściowe obniżenie odporności i związaną z tym większą podatność na infekcje.

Mononukleoza zakaźna – diagnostyka zakażeń wirusem EBV

W badaniach laboratoryjnych mononukleoza zakaźna daje następujące odchylenia:

• podwyższenie stężenia białych krwinek z przewagą limfocytów,
• obecność tzw. limfocytów atypowych (minimalnie 10% krwinek białych),
• wzrost aktywności aminotransferaz (AspAT i AlAT),
• obecność przeciwciał anty-EBV w klasie IgM (po przechorowaniu w organizmie na trwałe pozostają przeciwciała anty-EBV w klasie IgG).

W USG jamy brzusznej można uwidocznić powiększone narządy miąższowe: wątrobę i śledzionę.

Czasami w diagnostyce zakażeń wirusem EBV wykorzystuje się odczyn Paula-Bunnella-Davidsohna wykrywający w surowicy krwi tzw. przeciwciała heterofilne, a także testy wykrywające przeciwciała swoiste skierowane przeciwko konkretnym antygenom wirusa Epsteina-Barr.

Mononukleoza zakaźna – z czym można pomylić?

Mononukleoza zakaźna często bywa mylona z anginą paciorkowcową, dlatego też pacjenci zgłaszający wyżej wymienione objawy nierzadko otrzymują antybiotyk. Charakterystyczną cechą mononukleozy zakaźnej jest pojawianie się uogólnionej, czerwonej wysypki po podaniu amoksycyliny lub ampicyliny.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Powikłania po mononukleozie

Mononukleoza zakaźna może dawać powikłania. Część z nich jest poważna i groźna dla życia i zdrowia, jednak obserwuje się je rzadko. Zaliczamy do nich:

• utrudnienie oddychania (ograniczenie drogi przepływu powietrza przez znacznie powiększone migdałki),
• niedokrwistość, małopłytkowość, niedobór białych krwinek – mogą one występować w postaci izolowanej bądź też w skojarzeniu ze sobą,
• pęknięcie śledziony (znacznie powiększona, napięta śledziona jest bardziej podatna na pęknięcie, stąd w trakcie choroby i w okresie rekonwalescencji pacjentowi zaleca się oszczędzający tryb życia i unikanie wysiłku fizycznego),
• zapalenie mięśnia sercowego,
• zapalenie wątroby,
• powikłania neurologiczne – porażenia nerwów czaszkowych, psychozy, padaczkę, zapalenie mózgu, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych,
• zapalenie płuc.

Wirus EBV - leczenie

Nie istnieje żaden specjalny lek na wirusa EBV. Leczenie wirusa EBV - mononukleozy zakaźnej ma charakter objawowy.

Pacjentowi przy leczeniu wirusa EBV zaleca się:

• oszczędzający tryb życia (w trakcie choroby najlepiej jest pozostać w łóżku),
• picie dużej ilości płynów,
• stosowanie leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych.

Niektóre z powikłań, takie jak nasilona duszność, znacząca małopłytkowość, powikłania ze strony ośrodkowego układu nerwowego, są wskazaniem do leczenia wirusa EBV (mononukleozy zakaźnej) glikokortykosteroidami.

W leczeniu wirusa EBV (mononukleozy zakaźnej) wdraża się czasem również acyklowir. W leczeniu pacjenta zakażonego wirusem EBV chorego na mononukleozę, w przypadku stwierdzenie nadkażenia bakteryjnego, można zastosować także antybiotyki.

Zazwyczaj mononukleoza zakaźna ma łagodny przebieg, zatem zakażenie wirusem EBV nie wymaga wdrażania specjalistycznego leczenia. Zdarza się jednak, że mononukleoza ma cięższy przebieg – wówczas wymagana jest hospitalizacja chorego i podanie sterydów.

Oprócz leczenia wirusa EBV, istotna jest profilaktyka. Po przebyciu mononukleozy zakaźnej wirus EBV pozostaje w ślinie jeszcze przez około pół roku, a więc w dalszym ciągu osoba wyleczona pozostaje zakaźna. Powinna zatem unikać całowania innych osób, picia ze wspólnej butelki z innymi itp.

Wirus Epsteina-Barr a nowotwory

Wirus Epsteina-Barr należy do wirusów o potencjale onkogennym, a zatem mających zdolność do prowokowania procesu nowotworzenia. Wirus EBV ma związek z rozwojem chłoniaka Burkitta oraz raka nosogardła,

Wirus EBV a chłoniak Burkitta

Chłoniak Burkitta to nowotwór złośliwy wywodzący się z limfocytów B. Jest chorobą stosunkowo rzadką, spotykaną głównie w Afryce Równikowej. Rokowania w przypadku zachorowania na chłoniaka Burkitta są złe. W leczeniu wykorzystuje się leki z grupy cytostatyków (np. cyklofosfamid, metotreksat, winkrystynę).

Wirus Epsteina-Barr a rak nosogardła

Rak nosogardła to rzadki nowotwór złośliwy rozwijający się w części nosowej gardła, charakteryzujący się agresywną ekspansją, szybkim naciekaniem sąsiadujących struktur i złym rokowaniem. Zwykle rak rozpoznawany jest w stadium nieoperacyjnym, dlatego najbardziej powszechną metodą leczenia jest radioterapia.

Wirus Epsteina-Barr a inne nowotwory

Jak wspomniano wcześniej, przypuszcza się, że wirus Epsteina-Barr może także sprzyjać powstawaniu:

• ziarnicy złośliwej,
• chłoniaków ośrodkowego układu nerwowego,
• raka migdałków podniebiennych,
• raka ślinianek.

Wirus EBV a zespół przewlekłego zmęczenia

Wirus Epsteina-Barr może być odpowiedzialny za wywoływanie zespołu przewlekłego zmęczenia po przechorowaniu mononukleozy zakaźnej. Zespół przewlekłego zmęczenia to utrzymujące się przez minimum 6 miesięcy uczucie zmęczenia ograniczające codzienną aktywność pacjenta, niewystępujące wcześniej, przy wykluczeniu innych przyczyn symptomu.

Dodatkowymi objawami zespołu przewlekłego zmęczenia są:

• bóle gardła,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• bóle mięśni i stawów,
• bóle głowy,
• zaburzenia snu (nadmierna senność lub bezsenność),
• zaburzenia koncentracji,
• wydłużone zmęczenie po wysiłku fizycznym, który uprzednio był przez chorego dobrze tolerowany.

Wirus EBV – leczenie zespołu przewlekłego zmęczenia

Uciążliwy zespół przewlekłego zmęczenia może być leczony za pomocą:

• leków przeciwwirusowych, np. acyklowiru (minusem tej terapii jest nawrót dolegliwości po zakończeniu leczenia),
• leki z grupy leków przeciwdepresyjnych,
• immunoglobuliny,
• psychoterapii.