Wirusowe zapalenie wątroby B (WZW typu B)

Wirus zapalenia wątroby typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywołuje wirus należący do rodziny Hepadnaviridae . Wyróżniamy 8 genotypów, oznaczanych kolejnymi literami alfabetu od A do H. W Polsce zdecydowanie najczęściej odnotowuje się zachorowania wywołane genotypem A, zaraz po nim znajduje się genotyp D.

Według danych szacunkowych, w przybliżeniu u co piątej osoby w Polsce można wykazać obecność przeciwciał skierowanych przeciwko HBV, co świadczy o przebytym w przeszłości zakażeniu.

Zapadalność na wirusowe zapalenie wątroby typu B szacuje się aktualnie na mniej niż 2000 przypadków rocznie i jest ona zdecydowanie niższa niż jeszcze przed kilkunastoma laty. Poprawę sytuacji zawdzięczamy przede wszystkim wprowadzeniu szczepień.

Zobacz też: Program Szczepień Ochronnych – szczepienia zalecane i szczepienia obowiązkowe

Drogi zakażenia WZW typu B

Wirus zapalenia wątroby typu B przenosi się głównie poprzez zabiegi wiążące się z naruszeniem ciągłości skóry. Mogą to być poważne operacje, jak i banalne zabiegi kosmetyczne. Poza tym zakażenie może nastąpić poprzez kontakty seksualne oraz drogą wertykalną, która oznacza przeniesienie wirusa z matki na nienarodzone dziecko.

Objawy WZW typu B

Wirusowe zapalenie wątroby typu B zwykle rozpoczyna się okresem symptomów zwiastunowych. Należą do nich:

• objawy przypominające niestrawność – takie jak dyskomfort w okolicy nadbrzusza, nudności oraz wymioty,
• objawy grypopodobne – gorączka, bóle stawów i mięśni, uczucie ogólnego osłabienia i zwiększonej męczliwości,
• wysypka o bardzo zróżnicowanym obrazie, zmiany mogą mieć charakter grudkowy, plamisty, pokrzywkowy, sporadycznie nawet krwotoczny,
• stopniowo narastająca żółtaczka – może, ale nie musi wystąpić,
• powiększenie wątroby oraz śledziony.

Zdarza się również, że wirusowemu zapaleniu wątroby towarzyszą objawy dotyczące innych narządów. Obserwuje się zmiany w EKG, sporadycznie wysiękowe zapalenie opłucnej, zapalenie trzustki oraz anemię. Okres zdrowienia aż do całkowitego ustąpienia objawów trwa nawet do 2 miesięcy.

Około 5% przypadków ostrego wirusowego zapalenia wątroby typu B przechodzi w fazę przewlekłą. Objawy kliniczne najczęściej zupełnie ustępują, mimo to proces chorobowy toczy się dalej, doprowadzając po wielu latach do poważnych konsekwencji.

Powikłania przy WZW typu B

Wystąpienie powikłań zależy od długości trwania choroby, jak również obecności schorzeń towarzyszących. Wyróżniamy następujące powikłania:

• piorunujące zapalenie wątroby, prowadzące w konsekwencji do ostrej niewydolności narządu; bardzo często pojawia się w przypadku równoczesnego zakażenia HBV oraz HDV (rokowanie jest poważne),
• marskość wątroby – dotyczy pacjentów z przewlekłym zapaleniem wątroby,
• rak wątrobowo-komórkowy – często występuje na podłożu marskości, ale nie jest to warunek konieczny,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• guzkowe zapalenie tętnic,
• zapalenie mięśnia sercowego,
• krioglobulinemia mieszana – choroba objawiająca się m.in. skazą krwotoczną, bólem stawów oraz zapaleniem naczyń.

Rozpoznanie WZW typu B

Diagnostyka wirusowego zapalenia wątroby typu B, poza obserwacją stanu klinicznego pacjenta, opiera się na badaniach laboratoryjnych wykrywających obecność antygenów wirusa, badanie jego materiału genetycznego oraz przeciwciał wytworzonych przez organizm chorego.

W pierwszym okresie choroby, po upływie 2–4 tygodni od zakażenia, w surowicy pacjenta można wykryć pierwszy z antygenów wirusa, oznaczany skrótem HBsAg.

Mniej więcej w tym samym czasie za pomocą metody PCR staje się wykrywalny materiał genetyczny wirusa (HBV DNA).

Następnie dołącza się drugi z antygenów – HBeAg, a także pierwsze przeciwciała wytworzone przez organizm pacjenta – anty-HBc w klasie IgM.

Jeśli dojdzie do wyeliminowania wirusa, HBsAg przestanie być wykrywany przed upływem około 20 tygodni. Przeciwciała anty-HBc w klasie IgG pozostaną do końca życia, zarówno w przypadku przewlekłej postaci, jak również jako ślad po przebytym zakażeniu.

Pojawieniu się antygenów oraz przeciwciał w surowicy pacjenta towarzyszy różnego stopnia zwiększenie stężenia enzymów wątrobowych – aminotransferazy alaninowej (AlAT) oraz asparaginowej (AspAT). W przypadku przewlekłego zakażenia aktywność enzymów zwykle nie przekracza 100 j/l.

Analiza obecności markerów zakażenia, to znaczy antygenów, DNA wirusa oraz przeciwciał poszczególnych klas w celu zakwalifikowania pacjenta jako chorego, ozdrowieńca lub nosiciela musi zostać przeprowadzona przez lekarza.

Leczenie WZW typu B

Wybór metody leczenia zależy głównie od postaci choroby.

Ostre zapalenie wątroby nie wymaga stosowania leków przeciwwirusowych. Terapia sprowadza się do ograniczenia aktywności fizycznej oraz stosowania odpowiedniej diety. W okresie szczególnego nasilenia objawów zdecydowanie warto pozostać w łóżku. Początkowo dieta powinna dostarczać około 2000 kalorii – 70% z węglowodanów, 20% z tłuszczów i 10% z białek. W okresie rekonwalescencji zarówno kaloryczność posiłków, jak i zawartość białka powinna być stopniowo zwiększana. Szczegółowe zalecenia dotyczące diety znajdują się w artykule Wirusowe zapalenie wątroby.

Leczenie przeciwwirusowe stosuje się w przypadku przewlekłej postaci choroby. Ma ono na celu wyeliminowanie HBV, zahamowanie zmian zapalnych i włóknienia wątroby oraz zapobieżenie powstaniu raka wątrobowokomórkowego. Decyzję o włączeniu leczenia podejmuje lekarz, oceniając: wynik badania ilościowego HBV RNA, wartości AlAT w przynajmniej trzech oznaczeniach oraz zmiany histologiczne w obrębie wątroby. W leczeniu stosuje się interferony alfa oraz nukleozydowe i nukleotydowe inhibitory odwrotnej transkryptazy. Wybór leku i długość trwania terapii są ściśle uzależnione od stopnia zaawansowania WZW typu B.

Zapobieganie WZW typu B

Najskuteczniejszą metodą zapobiegania chorobie jest zaszczepienie. Wskazania, przeciwwskazania oraz schematy szczepienia zostały opisane w artykule Szczepienie przeciwko WZW typu B.