Tyfus – co to za choroba, jakie daje objawy, jak się ją leczy?

Tyfus (dur brzuszny) – co to jest?

Tyfus jest zakaźną chorobą układu pokarmowego, wywołaną gram ujemnymi bakteriami jelitowymi – pałeczkami duru brzusznego Salmonella typhi. Do zarażenia dochodzi drogą pokarmową poprzez skażoną wodę pitną i zanieczyszczone jedzenie oraz wydaliny osób chorych i ozdrowieńców, którzy nadal mogą być nosicielami choroby.

Pałeczki docierają do przewodu pokarmowego, gdzie w szybkim tempie mnożą się, następnie trafiają do wątroby, śledziony, węzłów chłonnych i pęcherzyka żółciowego, wywołując zjawisko bakteriemii.

Tyfus plamisty – choroba przenoszona przez wszy i pchły

Inną odmianą choroby jest tyfus plamisty, zwany również durem wysypkowym. Chociaż swoją zwyczajową nazwę dzieli z durem brzusznym, jest to odzwierzęca choroba zakaźna, którą wywołują bakterie Rickettsia prowazekii.

Przenoszony jest przez chore insekty – wszy i pchły, które zadomawiają się w ciele człowieka, a następnie rozprzestrzeniają niebezpieczne bakterie. Wyróżniamy dwie odmiany tyfusu plamistego.

Tyfus plamisty europejski

Choroba zakaźna o ciężkim przebiegu, przenoszona na człowieka przez wszy ludzkie – głównie wszy odzieżowe. Choroba w dalszym ciągu prowadzi do epidemii i ma wysoki wskaźnik śmiertelności – nawet do 60 % zakażonych osób umiera.

Tyfus plamisty szczurzy

Chorobę wywołują wszy i pchły przebywające na ciele gryzoni. Ten rodzaj tyfusu plamistego ma charakter endemiczny i nie prowadzi do rozprzestrzeniania się epidemii. Największe ryzyko zachorowania występuje na obszarach zanieczyszczonych, o wysokim wskaźniku braku higieny. Odsetek zgonów wynosi ok. 2 %.

Tyfus – przyczyny i czynniki ryzyka

Źródłem zakażenia pałeczkami Salmonella typhi mogą być: zanieczyszczona woda (zwłaszcza jeśli pochodzi z naturalnych zbiorników), skażona żywność, mięso, produkty mleczne czy nieumyte owoce.

Tyfus nazywany jest również chorobą brudnych rąk, ponieważ najłatwiejszym sposobem na przenoszenie bakterii drogą pokarmową jest spożycie produktów skażonych drobnoustrojami pochodzącymi od nosiciela, który nie dba o prawidłową higienę. Najbardziej narażone na ciężki przebieg duru brzusznego są osoby w podeszłym wieku, natomiast u dzieci choroba ta ma zazwyczaj łagodniejszą postać.

Obszarami o szczególnie wysokim odsetku zakażeń są Indie oraz okoliczne kraje Azji Południowej. Dur brzuszny występuje także w krajach Azji Wschodniej, Ameryki Południowej oraz Ameryki Środkowej.

Objawy tyfusu

Okres wylęgania się tyfusu może trwać od 1 do nawet 9 tygodni. Jednak zwykle pierwsze objawy pojawiają się po ok. 10-14 dniach od zakażenia. Przebieg tyfusu można podzielić na 3 etapy.

Po kilku dniach nadal utrzymuje się wysoka gorączka, chory może odczuwać wzmożoną pracę serca, niskie ciśnienie krwi, spowolnione tętno i światłowstręt. Na języku pojawia się suchy nalot o brunatnym zabarwieniu, a w obrębie ciała tzw. różyczka durowa – plamisto-grudkowa wysypka, która po kilku dniach znika.

Poza tym do możliwych objawów tyfusu należą: powiększenie wątroby, powiększenie śledziony, zapalenie otrzewnej, zapalenie stawów, zapalenie pęcherza moczowego i odmiedniczkowe zapalenie nerek, zakrzepowe zapalenie żył, perforacja jelita, odoskrzelowe zapalenie płuc.

Nieleczony tyfus może mieć poważne powikłania, prowadzące do przerwania błony jelit i krwawienia. Śmiertelność w przypadku braku leczenia sięga 30 %, u leczonych chorych odsetek zgonów wynosi ok. 2 %. Część osób po przebyciu zakażenia przez wiele lat zostaje nosicielami choroby.

Diagnostyka i leczenie tyfusu

Typowymi badaniami diagnostycznymi potwierdzającymi zakażenie bakterią Salmonella Typhi jest wykonanie posiewów. W początkowej fazie objawów klinicznych robiony jest posiew z krwi. Dodatkowo, w 2. i 3. tygodniu choroby może zostać wykonany posiew z kału i moczu w kierunku wykrycia pałeczki duru brzusznego oraz badanie serologiczne.

Leczenie tyfusu plamistego odbywa się wyłącznie na oddziałach zakaźnych w warunkach szpitalnych. Terapia trwa kilka tygodni i opiera się na antybiotykoterapii. Obecnie lekiem z wyboru jest m.in. cyprofloksacyna z grupy fluorochinolonów, podawana doustnie przez 10 dni. W przypadku oporności na antybiotyk wdrożone zostają steroidy. Istotne znaczenie ma również leczenie objawowe, polegające na wyrównywaniu poziomu elektrolitów. Podawane są również leki stymulujące krążenie krwi. Po przebytym durze brzusznym należy prowadzić oszczędny tryb życia, zwłaszcza gdy w przebiegu choroby doszło do powikłań.

Jak zapobiegać zarażeniu się tyfusem?

Będąc w miejscach, gdzie występuje ryzyko zakażenia, należy bezwzględnie przestrzegać zasad higieny. Szczególnie ważne jest mycie rąk przed jedzeniem i przygotowywaniem posiłków, a także picie butelkowanej wody. Należy spożywać wyłącznie żywność ze sprawdzonych źródeł. Ważne jest również dezynfekowanie przedmiotów osobistego użytku i odkażanie klamek. W przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem.

Szczepienia na dur brzuszny

W latach 20. ubiegłego wieku Stefan Rudolf Weigl – polski biolog wynalazł szczepionkę na tyfus, ratując setki osób przed zachorowaniem. Z uwagi na to, że obecnie w Polsce ryzyko tyfusu jest znikome, szczepienie nie jest obowiązkowe. Jednak udając się w rejony występowania duru brzusznego, warto przyjąć szczepionkę. W naszym kraju dostępne są zabite szczepionki – polisacharydowa i całokomórkowa, które zapewniają odporność na ok. 3 lata.