Powiększone węzły chłonne – przyczyny, objawy, leczenie

Co to są węzły chłonne?

Węzły chłonne są małymi narządami układu odpornościowego zlokalizowanymi w całym organizmie człowieka i połączonymi między sobą naczyniami limfatycznymi. Funkcją węzłów chłonnych jest filtrowanie chłonki (limfy), tj. płynu ustrojowego, który oczyszcza tkanki naszego ciała z mikroorganizmów i ich toksyn oraz obcych substancji z zewnątrz.

Węzły chłonne zbudowane są z komórek odpornościowych – różnego rodzaju limfocytów oraz makrofagów, których zadaniem jest wyeliminowanie czynnika chorobotwórczego z organizmu i jego powrót do zdrowia.

W wyniku rozpoznania patogenu (wspomnianego czynnika chorobotwórczego) lub komórek nowotworowych limfocyty intensywnie się namnażają, czego skutkiem jest powiększenie węzłów chłonnych.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Z punktu widzenia medycznego za istotnie powiększone węzły chłonne (limfadenopatia) uważa się te, których średnica wynosi co najmniej 1 cm.

Czasem powiększony węzeł chłonny można zobaczyć gołym okiem (np. powiększone węzły chłonne na szyi), jednak o wiele bardziej miarodajna jest ultrasonografia (USG), która może z dużą dokładnością potwierdzić, czy węzły chłonne są obrzmiałe.

Powiększone, spuchnięte węzły chłonne położone wewnątrz naszego organizmu można wykryć tylko przy użyciu bardziej szczegółowych technik obrazowych: tomografii komputerowej (TK, CT), rezonansu magnetycznego (MRI), scyntygrafii.

Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie

Węzły chłonne w ciele człowieka – gdzie są umieszczone?

Węzły chłonne są zlokalizowane w grupach. Badaniu palpacyjnemu (przy użyciu rąk badającego) poddają się jedynie te, które są położone podskórnie lub powierzchownie. Do węzłów chłonnych, które można wyczuć pod palcami, należą:

• węzły chłonne potyliczne,
• węzły chłonne przyuszne,
• węzły chłonne szyjne,
• węzły chłonne podżuchwowe,
• węzły chłonne nadobojczykowe,
• węzły chłonne pachowe,
• węzły chłonne łokciowe,
• węzły chłonne pachwinowe,
• węzły chłonne podkolanowe.

Węzły chłonne zlokalizowane są także w obrębie śródpiersia. W jego górnej części znajdują są węzły chłonne przytchawiczne oraz węzły chłonne tchawiczno-oskrzelowe, w przedniej – węzły chłonne śródpiersiowe przednie, w tylnej zaś – węzły chłonne śródpiersiowe tylne.

W klatce piersiowej występują także węzły chłonne wnękowe. Z kolei w jamie brzusznej i miednicy znajdziemy: węzły śledzionowe, węzły wrotne, węzły trzewne, węzły krezkowe, okołoaortalne i biodrowe.

Przyczyny powiększonych węzłów chłonnych

Wielu pacjentów z ogromnym niepokojem zgłasza lekarzowi powiększone węzły chłonne. Przyczyny obrzęku w zdecydowanej liczbie przypadków nie mają jednak podłoża nowotworowego, czego obawiają się chorzy. Najczęściej nabrzmiałe węzły chłonne to efekt rozwijającego się w organizmie zakażenia. W jakich infekcjach węzły chłonne się powiększają?

Powiększone węzły chłonne a infekcje bakteryjne

Kiedy węzły chłonne są spuchnięte, w pierwszej kolejności podejrzewa się zwykle zakażenia bakteryjne. Powiększone węzły chłonne na szyi u dziecka to jeden z typowych objawów anginy. Węzły chłonne szyjne powiększają się także w przypadku gruźlicy.

Z kolei powiększone węzły chłonne pachwinowe mogą świadczyć o początkach kiły. Wyczuwalne węzły chłonne pod pachami i w okolicach głowy występują w chorobie Whipple’a, w przebiegu której nabrzmiałe są także węzły chłonne krezkowe. Objaw występuje ponadto w przypadku takich schorzeń, jak bruceloza, tularemia, błonica czy trąd.

Grupą chorób wywołanych przez bakterie są także riketsjozy, a wśród nich choroba kociego pazura, schorzenie odzwierzęce rozwijające się po zadrapaniu lub skaleczeniu.

Węzły chłonne powiększają się w okolicy miejsca, w których ciągłość skóry została przerwana. Zwykle dochodzi do opuchnięcia węzłów chłonnych pachwinowych, łokciowych i szyjnych.

Powiększone węzły chłonne a infekcje wirusowe

Powodem zmiany rozmiaru omawianych struktur układu chłonnego bywają schorzenia o podłożu wirusowym. Należy zaliczyć tutaj m.in. różyczkę czy ospę wietrzną wywołującą obrzmienie węzłów chłonnych za uszami.

Powiększone węzły chłonne pod pachą, które budzą duży niepokój, zwłaszcza u kobiet, mogą stanowić objaw cytomegalii, która u większości zdrowych osób przebiega bezobjawowo.

Za powiększone węzły chłonne za uszami, pod żuchwą czy w pachwinach odpowiada ponadto mononukleoza zakaźna, półpasiec czy schorzenia wywołane wirusem opryszczki bądź wirusem HIV.

Powiększone węzły chłonne a infekcje grzybicze

Histoplazmoza, kokcydiomykoza, sporotrychoza, toruloza, blastomykoza to grupa zakażeń wywołanych grzybami, w których także węzły chłonne są opuchnięte. W przypadku histoplazmozy następuje jednoczesne powiększenie węzłów chłonnych i wątroby oraz śledzony.

Powiększenie węzłów chłonnych w chorobach nowotworowych

Zmiany z obrębie struktur układu immunologicznego mogą niestety wskazywać na zmiany o charakterze nowotworowym. Powiększone węzły chłonne występują zarówno w przebiegu schorzeń wywodzących się z komórek układu limfatycznego, jak i w przerzutach nowotworowych.

• Chłoniak Hodgkina – nowotwór układu chłonnego, określany także jako ziarnica złośliwa lub limfogranulomatoza. Początkowo występują powiększone węzły pach, szyi i śródpiersiowe, jednak z czasem zajmowane są kolejne. Często węzły pod pachą bolą.
• Rak sutka – występują niebolesne powiększone węzły chłonne z jednej strony, w okolicach pachy. Zmiany nie przesuwają się względem klatki piersiowej.
• Przewlekła białaczka limfocytowa – nowotwór charakteryzujący się długotrwałym przebiegiem, pojawia się przede wszystkim u osób starszych. Objawem jest powiększenie i ból węzłów chłonnych, zwiększenie rozmiarów śledziony i wątroby, znaczna utrata masy ciała czy gorączka.
• Rak płuca – najczęściej wywołany przez długoletnie palenie papierosów. W przebiegu dochodzi do powiększenia nadobojczykowych węzłów chłonnych.

Do węzłów chłonnych może dawać przerzuty m.in. rak szyjki macicy czy rak jelita grubego, dlatego w czasie choroby konieczne jest ich monitorowanie i – w razie potrzeby – usunięcie wraz ze zmienionymi nowotworowo tkankami.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Co jeszcze wywołuje opuchnięcie węzłów chłonnych?

Choroby o podłożu immunologicznym, czyli takie, w które zaangażowany jest sam układ odpornościowy, także skutkują powiększeniem węzłów chłonnych.

Należą do nich m.in.: toczeń rumieniowaty układowy (SLE), toczeń trzewny, reumatoidalne zapalenie stawów (RZS), mieszana choroba tkanki łącznej, zapalenie skórno-mięśniowe, zespół Sjögrena, choroba posurowicza, pierwotna marskość żółciowa wątroby (PBC), choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi (GvHD).

Choroby endokrynologiczne będące przyczyną zmian tego typu to np. nadczynność tarczycy, wywołująca powiększenie węzłów chłonnych szyjnych. Jeżeli mamy do czynienia z opuchnięciem węzłów chłonnych i zmianami skórnymi, winna może być łuszczyca, pemfigoid, pemfigus czy wypryski.

Zdarza się, że u pacjenta obserwuje się powiększone węzły chłonne po lekach. Nadwrażliwość tego typu wywołuje np. hydralazyna, hydantoina, prymidon, sole złota, karbamazepina.

Stosunkowo rzadko powiększenie węzłów chłonnych powodują:

• choroby spichrzeniowe – np. choroba Gauchera, choroba Niemanna i Picka, choroba Fabry'ego;
• ciała obce – np. implanty silikonowe piersi;
• inne – np. sarkoidoza, histiocytoza X, choroba Castlemana, choroba Kawasaki, choroba Kikuchi-Fujimoto, odczyny poszczepienne.

Obrzęk węzłów chłonnych – wyczuwalne, bolesne, powiększone

Niezwykle istotnym faktem jest dokładne badanie węzłów chłonnych i udzielenie odpowiedzi na kilka pytań.

• Czy powiększone węzły chłonne dotyczą tylko jednej grupy węzłowej, czy też węzły chłonne są powiększone na całym ciele?
• Jaka jest konsystencja wyczuwalnych, powiększonych węzłów chłonnych? Czy węzły chłonne są miękkie, czy twarde i zbite?
• Czy pojawia się ból powiększonych węzłów chłonnych?
• Czy powiększone węzły chłonne są przesuwalne względem skóry i podłoża?

W chorobach nowotworowych obserwujemy twarde węzły chłonne, które grupują się w pakietach, często dotyczą jednocześnie kilku grup węzłowych odległych okolic ciała (np. pachwinowe, okołoaortalne i nadobojczykowe, co jest związane z istnieniem ognisk przerzutowych), są zazwyczaj nieprzesuwalne względem podłoża. Nowotworowe węzły chłonne zazwyczaj nie bolą.

Limfadenopatia – badania węzłów chłonnych

W zakażeniach węzły chłonne szybko się powiększają i bolą, są miękkie, czasem ropieją i tworzą przetoki. Mogą dotyczyć jednej grupy węzłów (infekcje miejscowe, np. choroba kociego pazura). W przewlekłych zapaleniach węzły łączą się ze sobą i tworzą pakiety.

Powiększonym węzłom chłonnym zazwyczaj towarzyszą podwyższone parametry stanu zapalnego (zwiększone stężenie CRP, prokalcytoniny, wysokie OB). Mogą współistnieć stany podgorączkowe. W wyniku zastosowanego leczenia (antybiotyki, leki przeciwwirusowe, przeciwgrzybicze lub przeciwpierwotniakowe) dochodzi do zmniejszenia powiększonych węzłów chłonnych.

Jeśli w wyniku procesu leczenia różnymi antybiotykami nie dochodzi do zmniejszenia powiększonych węzłów chłonnych, należy bezzwłocznie udać się do lekarza w celu przeprowadzenia powtórnej szczegółowej diagnostyki.

Aby wyjaśnić przyczynę powiększonych węzłów chłonnych, często konieczne są badania obrazowe (USG, TK, MRI, scyntygrafia).

Ostatecznym badaniem rozstrzygającym o rozpoznaniu jest biopsja węzła chłonnego, a w przypadku podejrzenia istnienia zmiany o charakterze nowotworowym, biopsja węzła wartowniczego.

Niekiedy wskazane jest wykonanie zabiegu operacyjnego (limfadenektomii), podczas którego pobiera się położone głęboko powiększone węzły chłonne, a następnie przesyła je do oceny mikroskopowej. Jedynie wynik badania histopatologicznego może stanowić o pewnym rozpoznaniu choroby.