Nosacizna u ludzi – przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie, rokowania

Co to jest nosacizna?

Nosacizna (ang. glanders, malleus) to choroba zakaźna wywoływana przez bakterię Burkholderia mallei. Jest to zoonoza, czyli choroba odzwierzęca, w tym wypadku choroba koni, ale atakuje także osły, muły. Patogen potrafi zarażać także kozy, psy i koty.

Pałeczka Burkholderia mallei oraz Burkholderia pseudomallei mogą wywołać również groźną melioidozę, są zatem uważane za patogeny o potencjale broni biologicznej.

Nosacizna w Polsce, podobnie jak w całej Europie, została wyeliminowana, nie występuje w postaci epidemii. Zarażenia nosacizną u człowieka są w naszym regionie wyjątkowo rzadkie, sporadyczne.

Nosacizna u ludzi – przyczyny

Przyczyną omawianej choroby zakaźnej, czyli nosacizny, jest oczywiście zakażenie pałeczką nosacizny – Burkholderią mallei.

Rezerwuarem (nosicielem, źródłem) są konie, osły, muły, zatem kontakt z tymi zwierzętami odpowiada za rozwój objawów chorobowych. Burkholderia mallei znajduje się w tkankach oraz płynach ustrojowych zakażonych ssaków. Zarażenie nosacizną ma miejsce, gdy nastąpi kontakt patogenu z uszkodzoną skórą (zranioną, otartą) lub z błonami śluzowymi, a zatem malleus powinien dostać się do jamy ustnej lub nosowej albo na powierzchnię oka.

Notowano także zarażenia nosacizną poprzez oddychanie powietrzem zawierającym drobinki płynów ustrojowych zwierzęcia lub kurzem zanieczyszczonym bakteriami. Nie zaobserwowano przenoszenia się pałeczki nosacizny z człowieka na człowieka.

Jakie są objawy nosacizny?

Choroby zakaźne, a odzwierzęce szczególnie, charakteryzują się podobnym początkiem. W przypadku zarażenia pałeczką nosacizny u ludzi często spotyka się następujące objawy:

• gorączkę z dreszczami i obfitym poceniem,
• bóle mięśniowe,
• ból w klatce piersiowej,
• zwiększone napięcie mięśni,
• bóle głowy,
• wyciek wydzieliny z nosa,
• nadwrażliwość na światło, czasem z towarzyszącym łzawieniem.

Wyróżnia się ponadto cztery główne typy zakażenia malleusem:

• zakażenie zlokalizowane, miejscowe,
• zakażenie płucne,
• zakażenie krwi – posocznica,
• przewlekłe zakażenie nosacizna.

Jeżeli chodzi o nosaciznę zlokalizowaną pojawia się ona dokładnie w miejscu wniknięcia pałeczek Burkholderii do organizmu. Jeśli była to rana skóry, wówczas pojawić się może po około 1–5 dniach owrzodzenie w tym miejscu, a ponadto powiększają się okoliczne węzły chłonne. Miejscowy malleus może również dotyczyć błony śluzowej jamy ustnej, nosa czy dróg oddechowych. Wtedy jako objaw pojawi się zwiększona produkcja wydzieliny, czyli zaobserwować można katar, kaszel z odksztuszaniem, zwiększoną produkcję śliny. Gdy bakteria wniknęła poprzez spojówkę, z pewnością uwagę zwróci silne łzawienie. Nieleczona postać miejscowa nosacizny może w ciągu 1–4 tygodni rozsiać się po całym organizmie.

Postać płucna nosacizny manifestuje się, jako: zapalenie płuc czy ropień płuca z towarzyszącym wysiękiem opłucnowym. Pacjent zauważy gorączkę, osłabienie, duszność, uporczywy kaszel, może pojawić się ból opłucnowy, czyli kłujący, nasilający się przy wdechu. W badaniu RTG klatki piersiowej zleconym przez lekarza uwidoczni się obraz zlokalizowanej infekcji w płacie/płatach płuca/płuc.

Najgroźniejsza postać zarażenia nosacizną i rozwoju choroby to rozsiew bakterii do krwi z następową reakcją zapalną, czyli sepsa. Jeżeli dojdzie do tego stanu i nie zostanie podjęte właściwe leczenie, może się to zakończyć śmiercią w ciągu 7–10 dni. Jak rozpoznać posocznicę? Najprościej posłużyć się schematem qSOFA: ciśnienie tętnicze skurczowe ≤100 mmHg, częstość oddechów ≥ 22/min, nagłe zaburzenia świadomości. Jeśli spełnione zostają jednocześnie 2 warunki, wówczas należy podejrzewać posocznicę. Dodatkowo warto zwrócić uwagę na: temperaturę ciała, która może być >38°C lub <36°C; przyspieszenie akcji serca >90/min; znaczne obrzęki, zwłaszcza występujące nagle.

Zakażenie przewlekłe pałeczką nosacizny (Burkholderia mallei) objawia się generalnie występowaniem ropni. Przewlekła skórna postać nosacizny to pojawienie się licznych ropni w skórze rąk i nóg. Inne lokalizacje zmian to mięśnie kończyn, płuca, śledziona i wątroba.

Czytaj również: Japońskie zapalenie mózgu – przyczyny, objawy, leczenie, szczepionka

Jak się diagnozuje nosaciznę?

Diagnostyka nosacizny u człowieka nie jest prostym zadaniem, głównie ze względu na wyjątkową rzadkość tego schorzenia. Jednak istnieją metody wykrycia bakterii w organizmie człowieka.

Przede wszystkim należy bezwzględnie poinformować lekarza o kontakcie z końmi, osłami, mułami, kozami, jeśli w następstwie kontaktu z nimi pojawią się niepokojące objawy chorobowe.

Wykrycie Burkholderii malleii jest możliwe za pomocą posiewów krwi, plwociny, moczu, a także na podstawie badania wycinka skóry z miejsca wniknięcia patogenu. Nie istnieją badania przeciwciał z krwi.

Czytaj również: Choroba kociego pazura – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Kto jest najbardziej narażony na zachorowanie na nosaciznę?

Nosacizna w Polsce nie występuje. Zarazić się można natomiast podróżując w regiony świata, gdzie odnotowuje się jeszcze sporadyczne przypadki zachorowań, czyli do:

• Afryki,
• Azji,
• na Bliski Wschód,
• do Centralnej i Środkowej Ameryki.

Dodatkowo do grup ryzyka należą osoby zajmujące się lub handlujące zwierzętami mogącymi być zarażonymi, czyli:

• weterynarze,
• opiekunowie koni, właściciele,
• pracownicy laboratoriów,
• rzeźnicy, zwłaszcza ubijający zwierzęta z rodziny koniowatych (konie, osły, muły),
• pracownicy rzeźni.

Jak się uchronić przed zakażeniem pałeczką nosacizny?

Niestety nie istnieje szczepionka na nosaciznę. Aby zapobiegać przenoszeniu choroby, należy identyfikować, izolować i eliminować zarażone zwierzęta. Należy też stosować środki ochrony osobistej podczas pracy ze zwierzętami, zwierzęcymi tkankami i wydzielinami. Konieczne są rękawice ochronne, najlepiej medyczne, okulary ochronne, a także maski chirurgiczne.

Jak wygląda leczenie nosacizny?

Zwalczanie nosacizny u człowieka jest trudne ze względu na małą liczbę danych związaną z niewielką liczbą przypadków. Z doświadczeń ze zwierzętami wiadomo, że skuteczna jest sulfadiazyna. Ponadto, biorąc pod uwagę, że Burkholderia to bakteria, można zastosować inne antybiotyki.

Leczenie jest podzielone na dwie fazy: intensywną oraz podtrzymującą. Faza intensywna powinna być oparta o antybiotyki dożylne i trwać 10–14 dni, jeśli nie występują komplikacje lub ciężkie objawy, ale może być także przedłużona do 4 tygodni lub dłużej. Faza podtrzymująca powinna być oparta o doustne antybiotyki i czas jej trwania wynosi minimum 12 tygodni.

Jakie jest rokowanie w nosaciźnie?

Nosacizna jest źle rokującą chorobą. Zgodnie z danymi CDC (Centres for Disease Control and Prevention) malleus leczony tradycyjnymi antybiotykami wiąże się z nawet 50 proc. śmiertelnością. Jeżeli jednak zastosuje się schemat terapii dwufazowej, śmiertelność zostaje zredukowana.

Najnowsze wyniki badań i szacunki wskazują na ryzyko zgonu wynoszące ok. 40 proc., a w postaci zlokalizowanej, miejscowej przy właściwym leczeniu spada do nawet 20 proc. Warto zatem wcześnie zgłaszać się po pomoc medyczną w przypadku podejrzenia zarażenia człowieka nosacizną.