Opryszczka na ustach (wargowa) – przyczyny, objawy, leczenie, domowe sposoby na pozbycie się

Opryszczka na ustach – przyczyny, fazy

Wyróżniamy wirus opryszczki zwykłej (Herpes simplex) typu 1 (HSV-1), zazwyczaj powodujący zmiany na błonach śluzowych jamy ustnej, wargach (opryszczka na wardze, potocznie „zimno” lub „febra” na ustach), twarzy, kończynach i tułowiu oraz typu 2 (HSV-2), odpowiedzialny za wykwity na narządach płciowych i pośladkach. Jednak zarówno HSV-1, jak i HSV-2 mogą wywołać zmiany w obrębie twarzy i narządów płciowych (zakażenia poprzez oralny kontakt seksualny).

Jedynym rezerwuarem („magazynem”) tych wirusów jest człowiek – osoba chora lub zakażona bezobjawowo. Choroba jest przenoszona przez kontakt bezpośredni (np. pocałunki, wspólne sztućce, ręczniki), a okres inkubacji, czyli okres od zakażenia do rozwoju objawów oraz zakaźność zależą od postaci zakażenia. Okres inkubacji może wynosić od 1 do 26 dni (zazwyczaj około tygodnia). Rzadko do zakażenia może dojść w czasie porodu.

To też może Cię zainteresować: Spuchnięte dziąsła – przyczyny, objawy, leczenie

Wirusy te wnikają do organizmu człowieka poprzez uszkodzoną błonę śluzową albo skórę, namnażają się i powodują fazę wiremii – zakażenie pierwotne u osób, które uprzednio nie miały kontaktu z wirusem. Następnie przemieszczają się wzdłuż odgałęzień nerwów czuciowych do ciał komórek nerwowych, umieszczonych w zwojach nerwowych. Wirus HSV-1 najczęściej zagnieżdża się w zwoju nerwu trójdzielnego, a HSV-2 w zwojach nerwów rdzeniowych na poziomie S2-S5. Infekcja jest tutaj obecna w stanie utajonym przez całe życie.

Przeczytaj też: Co oznaczają grudki i krosty na języku?

W korzystnych warunkach następuje ponowne uaktywnienie wirusa. Sytuacje, w których może dojść do reaktywacji wirusa – powstania opryszczki nawrotowej – to np.: stres, ekspozycja na silne światło słoneczne, miesiączka, zmęczenie, gorączka, wyziębienie, zakażenie bakteryjne.

Kobiety ciężarne często obawiają się opryszczki w ciąży, warto wiedzieć jednak, że pierwsze (pierwotne) zakażenie wirusem nie stanowi zagrożenia dla dziecka. Nie należy jednak go bagatelizować.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Zimno na ustach – opryszczka – objawy

Objawy kliniczne są różne dla pierwotnej infekcji (pierwsze zakażenie) i zakażenia nawrotowego, ale wspólnym objawem jest osutka pęcherzykowa – grupujące się wykwity w formie drobnych pęcherzyków na ustach (wielkości kilku milimetrów na rumieniowej podstawie). Na początku są wypełnione płynem surowiczym, potem ropnym, a w ciągu kilku dni pokrywają się strupami.

Grudki na ustach zlokalizowane są najczęściej na granicy skóry i błony śluzowej. Zanim powstaną wykwity, obecne są pierwsze objawy opryszczki (zwiastunowe):

• ból,
• świąd,
• mrowienie,
• pieczenie.

Zakażenia pierwotne febrą na ustach charakteryzują się tym, iż powstaje więcej zlewających się ze sobą wykwitów. Z kolei podczas reaktywacji infekcji mamy do czynienia z silniej zaznaczonymi objawami zwiastunowymi, ale za to jest mniej wykwitów i są one skupione na mniejszej powierzchni. Często obserwuje się powiększenie węzłów chłonnych położonych w pobliżu. W opryszczce błony śluzowej jamy ustnej i gardła wyróżniamy zakażenie pierwotne i nawrotowe.

Przeczytaj też: Spuchnięte usta – jakie są przyczyny obrzęku warg?

Opryszczka na ustach u dzieci – objawy

Ostre zapalenie błony śluzowej dziąseł i jamy ustnej występuje u dzieci w przedziale wiekowym od 6 miesięcy do 5 lat, rzadko u dorosłych. Okres inkubacji wynosi od 3 do 6 dni. Choroba ma nagły początek, przebiega z:

• wysoką gorączką,
• złym samopoczuciem,
• brakiem apetytu,
• obrzękiem, zaczerwienieniem i bólem dziąseł,
• występowaniem pęcherzyków i/lub nadżerek na języku, błonie śluzowej jamy ustnej, wargach, wokół jamy ustnej – z tendencją do skupiania się i tworzenia owrzodzeń,
• powiększeniem węzłów chłonnych.

Ostry okres objawów trwa 5 do 7 dni, a rany goją się około 2 tygodni. Wirus jest wydalany w ślinie dziecka przez około 3 tygodnie (czasami dłużej).

Czytaj również: Guzek pod pachą – jakie są przyczyny zgrubienia pod pachą?

Opryszczka u dorosłych – objawy

Ostre zapalenie gardła i migdałków podniebiennych częściej występuje u dorosłych. Zazwyczaj wywołane jest przez HSV-1, ale może je wywołać również infekcja HSV-2 (wtedy także zmiany w obrębie narządów płciowych). Najpierw pojawia się:

• gorączka,
• złe samopoczucie,
• ból gardła, głowy, mięśni,

W następnej kolejności pojawiają się pęcherzyki na migdałkach i tylnej ścianie gardła, a w kolejnej fazie pęcherzyki pękają i tworzą szare nadżerki i owrzodzenia.

Zmiany na wargach występują u mniej niż 10% chorych. U 30% zakażonych HSV-2 występują objawy oponowe (sztywność karku, objaw Kerniga, objaw Brudzińskiego), a u 5% – łagodne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Zakażenie nawrotowe najczęściej przebiega pod postacią opryszczki wargowej (głównie przy infekcji HSV-1, rzadziej przy HSV-2). Do nawrotów może dochodzić średnio 2 razy na rok, a u niektórych osób co miesiąc. Największa zakaźność (wydalanie wirusa) występuje w ciągu pierwszych 24 godzin, ale może utrzymywać się nawet 5 dni.

Opryszczka – leczenie – jak się pozbyć?

Zazwyczaj do rozpoznania opryszczki błony śluzowej jamy ustnej i gardła wystarcza obraz kliniczny pacjenta. W opryszczce narządów płciowych trzeba wykonać badanie ginekologiczne. U chorych z infekcją inwazyjną wykonuje się badania pomocnicze – izolacja wirusa w hodowli komórkowej, wykrywanie materiału genetycznego HSV czy badania serologiczne.

Jeśli chodzi o leczenie objawowe, gdy jest to konieczne, stosuje się leki przeciwgorączkowe i leki przeciwbólowe. W pierwotnej opryszczce wargowej lub opryszczce błony śluzowej jamy ustnej i gardła przebiegającej z dużą dynamiką lub u osób z osłabioną odpornością stosuje się doustnie acyklowir – 200 mg co 4–5 godzin (5 razy dziennie) przez 3–5 dni albo walacyklowir doustnie, 1000 mg co 12 godzin przez 3–5 dni.

W zakażeniu nawrotowym najlepiej rozpocząć leczenie w okresie objawów zwiastunowych, najpóźniej w dobie wystąpienia zmian. Stosuje się wspomniany już lek na opryszczkę, jakim jest acyklowir, doustnie, 200 mg co 4–5 godzin (5 razy dziennie) przez 3–5 dni lub walacyklowir, także doustnie, 1000 mg co 12 godzin przez 1 dzień lub 500 mg co 12 godzin przez 3 dni.

Jeśli opryszczka wargowa ma łagodniejszy przebieg, wystarczy stosować acyklowir w postaci kremu na opryszczkę – 5 razy dziennie.

Opryszczka na ustach – domowe sposoby – co na opryszczkę?

W przypadku opryszczki ust pomagają również środki dostępne bez recepty w aptece o działaniu wysuszającym (np. zawierające alkohol). Również chłodzenie czy przyłożenie kostek lodu może złagodzić objawy. Pomocne mogą okazać się kremy oraz preparaty doustne zawierające lizynę (jeden z aminokwasów budujących białka). Pokarmy bogate w lizynę to: warzywa, fasola, indyk, ryby, kurczak.

Aby przyspieszyć gojenie opryszczki, niektórzy nakładają pastę do zębów (cynk w niej zawarty działa delikatnie wysuszająco). Pomadki do ust zawierające wyciąg z cytryny wydają się skracać czas trwania opryszczki i zmniejszać jej nawrotowość. W aptece bez recepty otrzymamy również plastry na opryszczkę.

Opryszczka wargowa – zapobieganie

Jeżeli pacjenci zmagają się z częstymi i dokuczliwymi nawrotami opryszczki lub mają ryzyko ciężkich komplikacji (np. osoby zakażone wirusem HIV, pacjenci po ciężkich oparzeniach lub chemioterapii z powodu nowotworów, biorcy przeszczepów poddani leczeniu immunosupresyjnemu), lekarz może zalecić tzw. profilaktykę wtórną – przewlekłe leczenie supresyjne.

Polega ono na przyjmowaniu acyklowiru (doustnie, 400 mg co 12 godzin) lub walacyklowiru (doustnie, 500 mg co 12 godzin lub 1000 mg co 24 godziny). Udowodnione zostało bezpieczeństwo i skuteczność stosowania acyklowiru przez 6 lat, a walacyklowiru przez rok. Takie leczenie poprawia jakość życia pacjentów i zmniejsza częstość nawrotów.

Aby nie rozprzestrzeniać zakażenia na inne osoby ani na pozostałe części własnego ciała, należy:

• unikać kontaktu skórnego z innymi ludźmi, kiedy obecne są pęcherzyki,
• nie dotykać innych części ciała po dotykaniu ust (trzeba zwracać szczególną ostrożność na oczy i narządy płciowe, gdzie można przenieść zakażenie),
• nie dzielić się przedmiotami osobistymi, np. szminką, błyszczykiem do ust, ręcznikiem, sztućcami.

Aby uniknąć zimna na ustach, należy zawsze utrzymywać czystość rąk, szczególnie przed kontaktem z drugą osobą.