Czym jest depresja?
Depresja (zaburzenie depresyjne) to potencjalnie zagrażającą życiu choroba, która dotyka setek milionów ludzi na całym świecie. Szacuje się, że cierpi na nią średnio ok. 6% populacji i jest ona jednym z najczęstszych problemów spotykanych we współczesnej medycynie. Dane epidemiologiczne wskazują, że odsetek osób chorujących ma tendencję wzrostową, a aktualnie zebrane informacje na temat ilości zachorowań są niedoszacowane z powodu istnienia depresji maskowanej oraz problemów diagnostycznych.
W piśmiennictwie podkreśla się, że wzrost liczby chorych może być spowodowany m.in. przez:
- wydłużenie średniego czasu życia,
- traumatycznymi doświadczeniami wojen, migracjami, zagrożeniem osobistego bezpieczeństwa, izolacją i osamotnieniem,
- narastającymi problemami społecznymi, rodzinnymi oraz zawodowymi człowieka,
- depresjorodnym wpływem substancji chemicznych, zwłaszcza niektórych leków.
Obserwuje się dwa szczyty zachorowanie na depresję. Pierwszą grupę stanowią osoby w wieku 35-45 lat (ok. 10% populacji), drugą natomiast osoby starsze, powyżej 65 roku życia (nawet 20% populacji w tym przedziale wiekowym). Najnowsze badania wskazują, że depresja znacznie częściej, niż do tej pory sądzono, może rozpoczynać się już w dzieciństwie, w wieku szkolnym, a nawet i przedszkolnym. Ponadto większą predyspozycją chorobową odznacza się płeć żeńska – kobiety chorują ok. 2-3 razy częściej niż mężczyźni.
Depresja stanowi bardzo niejednorodną jednostkę chorobową, zarówno pod względem przyczyn jak i objawów klinicznych. Jest ona zespołem chorobowym, który należy do grupy tzw. zaburzeń afektywnych, czyli schorzeń, gdzie dominującym symptomem są zaburzenia nastroju. Granica pomiędzy „normalnym” przygnębieniem a depresją, jako stanem chorobowym nie jest ostra, co nie oznacza zupełnej bezradności diagnostycznej. Należy pamiętać, że może pojawić się w każdym wieku powodując destrukcję życia prywatnego, utratę pracy, izolację społeczną oraz cierpienie fizyczne człowieka. Pozostawiona bez właściwego leczenia może determinować bardzo poważne konsekwencje (prowadzić może nawet do samobójstwa).
Dowiedz się, na czym polega depresja lękowa
Podłoże depresji
Depresja stanowi nadal proces patologiczny, którego podłoże jest nie w pełni poznane. Wśród licznych teorii przyczyn jej powstania jedną z najbardziej prawdopodobnych wydaje się być zaburzenie czynności układu limbicznego, podwzgórza i układu siatkowatego śródmózgowia. Nieprawidłowe funkcjonowanie tych struktur mózgu wynika z zakłóceń przekaźnictwa nerwowego m.in. w neuronach serotoninoergicznych i noradrenergicznych. Mediatory (przekaźniki nerwowe) takie jak dopamina, serotonina czy noradrenalina związane są z naszym nastrojem. Jeśli – z przyczyn nie do końca znanych – mediatory te zaczynają zawodzić, pojawić się może depresja. Istotne wydają się, także uwarunkowania genetyczne, które mogą predysponować do zachorowania na depresję (np. występowanie tego schorzenia u krewnych I stopnia). Jednakże największą rolę w patogenezie przypisuje się czynnikom środowiskowym (np. stres, inna choroba przewlekła, śmierć bliskiej osoby) – u dużego odsetka chorych (30-60%) początek chorób afektywnych oraz kolejne nawroty depresji są poprzedzane różnorodnymi sytuacjami stresowymi (typu somatycznego i psychicznego) występującymi w życiu człowieka.
Czytaj również: Psychoza poporodowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie
Przyczyny depresji
Po pierwsze, bardzo ważne jest to, aby uświadomić sobie, że depresja nie jest spowodowana jedną przyczyną, stanowi ona w rzeczywistości zbiór wielu problemów, chorobę wieloczynnikową. Nie ma możliwości wyszczególnienia wszystkich przyczyn depresji z powodu indywidualnego progu odporności na stres każdego człowieka, dlatego by usystematyzować etiologię tego schorzenia można posłużyć się klasyfikacją, która dzieli przyczyny choroby na pięć grup:
- pochodzenia pierwotnego/endogennego (bez uchwytnej przyczyny, tzw. pierwotne zaburzenia depresyjne , primarydepressivedisorders),
- pochodzenia ośrodkowego (czyli schorzenia związane z dysfunkcjami centralnego układu nerwowego – mózgu),
- pochodzenia somatycznego (gdzie depresja jest powikłaniem innej, pozornie niemającej wpływu choroby przewlekłej bądź wynikającą z niepożądanego działania substancji chemicznych, leków stosowanych w terapii),
- pochodzenia psychologiczno-społecznego,
- inne (niesklasyfikowane).
Do pierwszej grupy należą głównie choroby psychiatryczne, gdzie depresja jest tylko jednym elementem składowym całego zespołu objawów klinicznych są to m.in. choroba afektywna dwubiegunowa czy. psychoza schizoafektywna. Druga grupa przyczyn jest reprezentowana przez bardzo liczny zbiór dysfunkcji neurologicznych. Należą tutaj m.in.:
- Procesy zwyrodnieniowo-zanikowe mózgu: choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie rozsiane,
- Guzy mózgu – zwłaszcza płata czołowego,
- Choroby naczyniowe mózgu: miażdżyca, stany poudarowe, krwawienia mózgowe,
- Padaczka:ognisko w płacie skroniowym,
- Urazy: zwłaszcza płata skroniowego i płatów czołowych (również okołoporodowe),
- Inne schorzenia (wodogłowie, defekty genetyczne).
W grupie trzeciej depresję mogą powodować takie choroby jak (tzw. depresja somatyczna):
- choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, stany poudarowe, niewydolność krążenia mózgowego),
- zaburzenia hormonalne (nadczynność i niedoczynność tarczycy, przytarczyc, niewydolność przysadki, cukrzyca, okres przekwitania, okołoporodowy, okres po przerwaniu ciąży),
- nowotwory,
- zabiegi chirurgiczne (przeszczepy narządów i zabiegi na otwartym sercu),
- choroby narządów miąższowych (niewydolność wątroby i nerek),
- choroby układowe (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, łuszczyca),
- infekcje przewlekłe (gruźlica, kiła, malaria),
- infekcje wirusowe (AIDS, grypa, wirusowe zapalenia wątroby),
- niedobory witamin (B12, B1, kwas foliowy),
- zatrucia przewlekłe (tal, alkohol i ołów),
- zespoły bólu chronicznego (przewlekłego),
- leki stosowane w terapii schorzeń przewlekłych (m.in. niektóre leki hipotensyjne, leki antyarytmiczne, leki przeciwparkinsonowskie, analgetyki, przeciwdrgawkowe, leki nasenne i uspokajające, neuroleptyki, cytostatyki, amfetamina).
Do przedostatniej, najliczniejszej grupy należą wszystkie sytuacje stresowe, problemy psychologiczne i zaburzenia dotyczące życia społecznego. Najsilniejszymi prekursorami depresji mogą być:
- utrata poczucia własnej wartości,
- utarta zdrowia, części ciała, atrakcyjności fizycznej, zdolności do pracy umysłowej, dyspozycji intelektualnych,
- kompleksy spowodowane wyglądem (niepodobaniem się sobie),
- niezadowalające wyniki w nauce lub pracy,
- miejscem w hierarchii grupy społecznej,
- przesadnie negatywne postrzeganie świata i relacji międzyludzkich,
- poczucie winy,
- strach przed porzuceniem, czy odrzuceniem,
- wewnętrzna złość, która nie została wyładowana,
- samotność i izolacja,
- utrata bezpieczeństwa materialnego,
- utrata bliskiej osoby,
- rozwód lub rozpad związku,
- kłopoty w małżeństwie,
- przemoc seksualna, emocjonalna lub fizyczna,
- udział w katastrofie, wypadku, wojnie,
- bezrobocie, utrata pracy,
- paradoksalnie – sukces lub osiągnięcie np. zmiana miejsca zamieszkania, awans na odpowiedzialne stanowisko.
Około 50% pierwszych w życiu epizodów depresji poprzedzają wyżej wymienione wydarzenia, zwykle o ujemnym znaczeniu emocjonalnym.
W ostatniej grupie wymienione zostały przyczyny, których nie udało się zakwalifikować do poprzednich grup, czyli m.in. ciąża, poród oraz okres okołoporodowy (tzw. depresja poporodowa ).
Wśród tak licznych czynników, które mogą wyzwalać depresję, specjaliści starali się wyodrębnić populację szczególnie predysponowaną do wystąpienia tego schorzenia (tzw. pacjenci wysokiego ryzyka rozwoju depresji), obejmuje ona pacjentów:
- z przewlekłym bólem,
- z przewlekłymi chorobami somatycznymi,
- z niespecyficznymi, trudnymi do wyjaśnienia dolegliwościami somatycznymi,
- często odwiedzający lekarzy,
- kobiety w okresie poporodowym,
- doświadczający znacznego urazu psychicznego.
Należy pamiętać, że wszystkie podane powyżej przyczyny są tylko stanami, w których może wystąpić zespół depresyjny, nie jest on bowiem wpisany obligatoryjnie w charakterystykę poszczególnych chorób.
Czytaj również: Nerwica depresyjna – przyczyny, objawy, leczenie nerwicy depresyjnej
