Amfetamina – co to jest?
Amfetamina (potocznie speed) uznawana jest w Polsce za substancję psychotropową grupy II, czyli o niewielkich zastosowaniach medycznych i o dużym potencjale nadużywania. Ten narkotyk to silny symulant ośrodkowego układu nerwowego. Przed laty używano jej do do leczenia obrzęku nosa i zaburzeń depresyjnych. Próbowano ją też stosować do leczenia astmy oskrzelowej.
Obecnie stosowana jest jako środek dopingujący, afrodyzjak oraz związek euforyzujący.
Potoczne nazwy amfetaminy to:
- amfa, feta, białe, kurz, biała farba, biała spódniczka i biała koszulka, śnieg, kryształ, no sleep, przyspieszacz, baba jaga, Benn, Benny, bombs, crystal, dynamit, dziwak, królewska, pyłek, uppers, woltów.
W medycynie amfetamina wykorzystywana jest w leczeniu ADHD, otyłości i narkolepsji.
Jak działa amfetamina?
Po podaniu dawki amfetaminy zwiększa się neurotransmisja, czyli przekaz impulsów między neuronami mózgu – pobudza czynność kory mózgu, nasilając przekaźnictwo noradrenergiczne i dopaminergiczne (noradrenalina i dopamina to dwa z wielu neuroprzekaźników obecnych w mózgu człowieka, substancje, od których zależy zachowanie, myślenie, nastrój, zapamiętywanie itd.).
W wyniku pobudzonego neuroprzekaźnictwa dochodzi do zwiększenia czujności i koncentracji. Występuje silne pobudzenie psychomotoryczne (zwiększenie aktywności ruchowej), zmniejsza się odczuwanie zmęczenia i potrzeba snu, wzrasta wytrzymałość, stłumieniu ulega odczuwanie głodu.
Subiektywne odczucie jest, szczególnie na początku, przyjemne. Amfetamina wywołuje wrażenie bardzo dobrego samopoczucia, z podwyższeniem samooceny, zwiększeniem pewności siebie i stanem bliskim euforii.
Amfetamina jest używana w formie tabletek albo proszku, który może być połykany lub wdychany, a po rozpuszczeniu – wstrzykiwany dożylnie. U osób regularnie używających amfetaminę dość szybko rozwija się tolerancja – dla uzyskania początkowego „przyjemnego” efektu potrzebne są coraz większe dawki tego narkotyku. Dochodzi do tego silne uzależnienie psychiczne. Zwykle po odstawieniu amfetaminy nie pojawiają się objawy zespołu abstynencyjnego. W Polsce jest substancją nielegalną.
Efekty uboczne zażywania amfetaminy
Do fizycznych działań niepożądanych podczas stosowania amfetaminy należą:
- wzrost ciśnienia krwi lub spadek ciśnienia krwi;
- tachykardia;
- zaburzenia erekcji, częste erekcje, priapizm;
- ból brzucha;
- utrata apetytu i spadek masy ciała;
- bruksizm;
- suchość błony śluzowej jamy ustnej;
- krwawienie z nosa;
- nieostre widzenie;
- nasilone pocenie się;
- tiki;
- rozszerzone źrenice.
Do psychicznych działań niepożądanych podczas stosowania amfetaminy należą:
- niepokój,
- labilność nastroju,
- bezsenność,
- zmiany libido,
- lęk,
- niepokój ruchowy.
Przeczytaj też: Co oznacza zmiana wielkości źrenic?
Przedawkowanie amfetaminy
Uzależnienie się od amfetaminy przyjmowanej w celach niemedycznych może doprowadzić nawet do śmierci. Osoby nadużywające amfetaminy stopniowo, by osiągnąć taki sam efekt, muszą zwiększać jej dawkę. Prowadzi to do przyjmowania nawet 100-krotnie przekroczonych terapeutycznych dawek amfetaminy – ryzyko przedawkowania jest zatem wysokie. Objawami śmiertelnego zatrucia amfetaminą są drgawki i śpiączka.
Zaburzenia psychiczne związane z używaniem amfetaminy
Ryzyko wystąpienia zaburzeń psychicznych spowodowanych zażyciem / zażywaniem amfetaminy zależy od kilku czynników:
- indywidualnych predyspozycji do występowania zaburzeń psychicznych,
- dawki,
- drogi podania,
- częstotliwości i długotrwałości jej używania.
Używanie amfetaminy może być:
- jednorazowe – w poszukiwaniu nowego doświadczenia, eksperymentu, przygody;
- sporadyczne – od czasu do czasu dla uzyskania po raz kolejny „przyjemnego” efektu;
- częste, powtarzające się – związane z obyczajem, swego rodzaju normą czy stylem bycia w jakiejś grupie towarzyskiej albo rówieśniczej.
Czasami sięganie po amfetaminę jest próbą samoleczenia się u osób cierpiących z powodu fobii społecznej, innych zaburzeń lękowych albo zaburzeń depresyjnych. Może być również sposobem na uzyskanie większej energii i uniknięcie zmęczenia przed trudnym egzaminem, albo innym wymagającym dużego wysiłku zadaniem.
Jeżeli jednak głównym powodem zażywania amfetaminy zaczyna być chęć ponownego wywołania przyjemnego stanu podwyższonego nastroju i dobrego, euforycznego samopoczucia, to istnieje duże ryzyko, że dość szybko zacznie wytwarzać się tolerancja i rozwinie się zależność psychiczna od tego narkotyku.
Rodzaje używania amfetaminy pod względem medycznym
Omawiając używanie amfetaminy z medycznego punktu widzenia, można wyróżnić:
- ostre zatrucie – wynikające z jednorazowego zażycia amfetaminy, w którym objawy (zarówno przyjemnego pobudzenia, jak i nieprzyjemne, związane np. ze zbyt dużym wzrostem ciśnienia krwi) są odwracalne;
- używanie ryzykowne – stosowanie amfetaminy w okolicznościach stwarzających potencjalne niebezpieczeństwo (przykładem może być prowadzenie samochodu pod wpływem narkotyku), albo w sposób związany z większym ryzykiem dla zdrowia – zbyt długo albo w zbyt dużych dawkach;
- używanie szkodliwe – dalsze używanie amfetaminy pomimo już zaistniałych problemów zdrowotnych, rodzinnych, finansowych albo zawodowych;
- uzależnienie – przede wszystkim psychiczne (amfetamina rzadko i w niewielkim stopniu staje się przyczyną występowania fizycznych objawów uzależnienia). Jest to narastające pragnienie wywoływania wyzwalanego amfetaminą zmienionego stanu umysłu i związana z szybkim rozwojem tolerancji potrzeba zwiększania dawki.
Powikłania po zażyciu amfetaminy
Uzyskiwanie stanu dobrego samopoczucia za pomocą wpływającej na łatwą do zachwiania równowagę neuroprzekaźników i zmieniającej w ten sposób różne funkcje układu nerwowego substancji, wiąże się oczywiście z ryzykiem wielu powikłań:
- u osób, u których wcześniej występowały objawy nerwicowe, depresyjne albo psychotyczne, dochodzi do nasilenia tych objawów;
- nawet jednorazowe użycie amfetaminy może wyzwolić objawy zaburzenia psychicznego. Najczęściej są to objawy lękowe albo depresyjne, rzadziej, ale to też jest wpisane w ryzyko używania amfetaminy, objawy psychotyczne – urojenia i omamy;
- spowodowany użyciem amfetaminy przypływ energii, brak potrzeby snu i nieodczuwanie zmęczenia powodują czasami bardzo niebezpieczne, zagrażające życiu wyczerpanie i odwodnienie;
- skutki zażywania amfetaminy to: przyspieszenie akcji serca, zaburzenia rytmu jego pracy i wzrost ciśnienia krwi;
- początkowo zwiększona koncentracja dość szybko zmienia się w nieprzyjemną nadwrażliwość na bodźce;
- po spowodowanym amfetaminą okresie ożywienia, euforii i wzmożonego napędu przychodzi obniżenie nastroju, wyczerpanie i rozdrażnienie.
Leczenie uzależnienia oraz chorób i zaburzeń psychicznych związanych z używaniem amfetaminy
Uzależnienie od amfetaminy jest przede wszystkim uzależnieniem psychologicznym. Z tego powodu podstawową formą leczenia są metody psychologiczne:
- edukacja na temat psychologicznych mechanizmów powstawania uzależnienia i konsekwencji zażywania narkotyków;
- doradztwo, którego celem jest redukcja szkód – np. rezygnacja z dożylnej formy przyjmowania narkotyku (wysokie ryzyko zakażenia wirusem HIV);
- programy terapeutyczne podobne do metod psychoterapeutycznych, wykorzystywanych w leczeniu innych uzależnień, bazujące na terapii poznawczo-behawioralnej i programie dwunastu kroków wspólnoty AA.
Jeżeli następstwem używania amfetaminy są objawy depresyjne, lękowe albo psychotyczne, konieczne bywa leczenie farmakologiczne – lekami przeciwdepresyjnymi lub przeciwpsychotycznymi.
