Krótki rys historyczny terapii psychodelicznej
Początek intensywnego rozwoju zainteresowania substancjami psychoaktywnymi w psychologii nastąpił w latach 50. ubiegłego wieku. Jako pierwszy związek uwagę badaczy przyciągnęło LSD, wkrótce zaś później psylocybina i meskalina. Boom na psychodeliki trwał przez około 20 lat. Kiedy jednak doszło do zaostrzenia regulacji prawnych związanych z tymi substancjami w USA, a w 1971 roku prezydent Richard Nixon ogłosił „wojnę z narkotykami”, na dobre dwie dekady praktycznie zaprzestano intensywnych badań klinicznych nad psychodelikami. Od lat 90. XX wieku przeżywają one jednak renesans i są rutynowo stosowane w terapii psychodelicznej.
Na czym polega terapia z wykorzystaniem substancji psychodelicznych
Stosowane obecnie leki przeciwdepresyjne, przeciwpsychotyczne lub przeciwlękowe często cechuje niska skuteczność działania przy jednocześnie uciążliwych efektach ubocznych terapii. Dlatego naukowcy poszukują metod radzenia sobie z zaburzeniami psychicznymi przy użyciu bezpiecznej alternatywy.
Poprzez terapię psychodeliczną należy rozumieć relacje terapeutyczne krótko- lub długotrwałe, podczas których klasyczne metody pracy z pacjentem są wspierane psychodelikami. W ten sposób terapeuta ułatwia pacjentowi przepracowanie trudnych doświadczeń, zintegrowanie trudnych emocji lub umożliwienie „otworzenia się” ze swoimi emocjami na rozmówcę.
Terapia psychodeliczna nie powinna być utożsamiana z odurzaniem się wyłącznie w celu przeżywania doświadczenia psychodelicznego. Za każdym razem jest ona realizowana w kontrolowanych warunkach, pod opieką doświadczonego specjalisty. Dawka substancji psychoaktywnych jest precyzyjnie odmierzana, tak, aby stanowiła katalizator zmian psychicznych, ale nie prowadziła do utraty kontaktu z rzeczywistością. Różnice w zakresie odczuwanych objawów są każdorazowo mierzone przy użyciu wystandaryzowanych skal diagnostycznych.
Przeczytaj również:
Mikrodawkowanie psychodelików – czy działa? Co na ten temat mówią badania?
Jakich substancji psychoaktywnych używa się podczas psychoterapii psychodelicznej?
Psychodeliki (inaczej określane jako halucynogeny serotoninergiczne) to szeroka grupa substancji psychoaktywnych. Mechanizm ich działania nie został dokładnie poznany, w literaturze wskazuje się jednak, że wspólnym mianownikiem psychodelików jest wchodzenie w reakcję z receptorami serotoninowymi 5-HT. Reagują one na obecność serotoniny, neuroprzekaźnika odpowiedzialnego m.in. za percepcję sensoryczną, pamięć, nastrój pacjenta.
Psylocybina
Alkaloid z grupy tryptamin obecny w niektórych gatunkach grzybów. Przy przyjęciu doustnym działa około 5-6 godzin, pierwsze efekty są odczuwalne już po 20-30 minutach. Wśród efektów występujących po przyjęciu psylocybiny wymienia się podniesienie nastroju, dostrzeganie kolorowych wzorów i deseni, zmiany percepcji przestrzennej. Psylocybina jest uważana za silny psychodelik, który może powodować tzw.bad trip, czyli przerażające urojenia lub napady lękowe (w sprzedaży znajdują się również tzw. trip killers, czyli substancje zmniejszające efekty działania psychodelików wykorzystywane w procesie detoksykacji).
Przeczytaj również:
Łysiczka lancetowata – właściwości, występowanie, działanie
LSD
Dietyloamid kwasu D-lizergowego, powszechnie znany jako LSD, to jedna z najaktywniejszych substancji psychoaktywnych. Jest 100 razy bardziej aktywna biologicznie od psylocybiny i aż 4000-krotnie od meskaliny.
Skutki przyjęcia LSD obejmują m.in. wzmocnienie doznawanych emocji, doświadczenia mistyczne, halucynacje i synestezje, czyli doświadczanie tego samego bodźca różnymi zmysłami, np. bodźców słuchowych za pomocą węchu.
Przyjmowanie LSD może prowadzić do trwałych zmian w obrębie neuronów. Dlatego użytkownicy niekiedy całe lata po przyjęciu dawki mogą doświadczać epizodycznych efektów działania psychodelika, które trwają od kilku sekund do kilku godzin. Jeśli zdarza się to zbyt często, psychiatra może zdiagnozować zaburzenie określane jako HPPD, czyli zaburzenie postrzegania spowodowane halucynogenami.
MDMA
Jeszcze innym przykładem psychodelika jest 3,4-Metylenodioksymetamfetamina, znane jako MDMA. Jej przyjęcie wywołuje takie efekty, jak lekkie pobudzenie, euforia i otwartość na inne osoby. Często pogłębia się też odczuwanie muzyki lub ruchu. Następnego dnia po zażyciu substancji często pojawiają się uciążliwe efekty odstawienne, jak silne zmęczenie, zawroty głowy, mdłości, obniżony nastrój i zdolność koncentracji.
Ketamina
Ketamina jest klasyfikowana jako dysocjant psychodeliczny, czyli substancja, która blokuje przenikanie sygnałów z mózgu do świadomości. Jest wykorzystywana m.in. do wywoływania narkozy, znieczulania. Działa niezwykle szybko. Po kilkudziesięciu sekundach od przyjęcia substancji u pacjenta pojawia się uczucie znieczulenia twarzy, oczopląs. Dochodzi do zerwania kontaktu z daną osobą. W przypadku użycia pozamedycznego ketamina w większych dawkach wywołuje uczucie depersonalizacji, barwne wizje zbliżone do marzeń sennych. Utratę kontaktu ze światem określa się jako K-Hole. Ketamina jest jedną z najpopularniejszych używek klubowych obok m.in. LSD.
Kiedy rekomenduje się terapię psychodeliczną?
Wdrożenie leczenia z wykorzystaniem psychodelików w ramach psychoterapii psychodelicznej może być rekomendowane przy wielu zaburzeniach psychicznych, jak chociażby w leczeniu:
zespołu stresu pourazowego,
zaburzeń lękowych,
uzależnień.
Forma terapii za każdym w każdym przypadku jest opracowywana indywidualnie. Podczas kontaktu z psychodelikami wymagana jest obecność terapeuty.
Przeczytaj również:
Złożony zespół stresu pourazowego – czym jest complex PTSD?
Czy terapia psychodeliczna jest bezpieczna?
Zwolennicy zastosowania psychodelików są zdania, że tradycyjne leczenie farmakologiczne i klasyczna psychoterapia przestały już wystarczać społeczeństwu do utrzymania zdrowia psychicznego. Pionierów badań nad skutecznością terapii z wykorzystaniem substancji psychodelicznych nie brakuje. Integracja terapii z wykorzystaniem psychodelików najczęściej następuje poprzez pracę z psychoterapeutą integracyjnym, autorefleksję (np. prowadzenie dziennika), a także integrację poprzez ruch i zabawę.
Badania wskazują, że sesje psychodeliczne mogą przynosić bardzo pozytywne efekty. Zarówno jednak sam proces integracji doświadczeń psychodelicznych, jak i skutki użycia psychodelików są jeszcze trudne do przewidzenia.
Gdzie w Polsce można skorzystać z terapii psychodelikami?
W Polsce psychoterapia substancjami psychodelicznymi (np. psylocybina, LSD, MDMA) jest obecnie nielegalna. To oznacza, że kliniki państwowe czy publiczne nie oferują terapii z użyciem substancji psychodelicznych w ramach oficjalnych procedur.Pomimo tego istnieją organizacje i prywatne podmioty, które oferują lub promują usługi związane z „terapią psychodeliczną”, jednak w praktyce często operują w obrębie granic prawnych – np. wykorzystują substancje legalne (takie jak ketamina) albo oferują elementy psychoterapii z naciskiem na integrację doświadczeń psychodelicznych, bez faktycznego podania substancji zakazanych.
Gdzie w Polsce prowadzona jest terapia na NFZ z użyciem ketaminy?
Esketamina (donosowa, lek Spravato) – w ramach NFZ, program lekowy B.147 – program działa w Polsce od lipca 2023 r. i jest finansowany przez NFZ. Pacjenci zakwalifikowani są leczeni bezpłatnie w ośrodkach mających kontrakt na B.147. Dla kontekstu: przed wprowadzeniem refundacji koszty esketaminy prywatnie szacowano na ok. 25 tys. zł/mies., a standardowy cykl 7–8 mies. sięgał 175–200 tys. zł.
Przykładowe ośrodki, które otwarcie informują, że prowadzą program: Szpital Nowowiejski, Warszawa, SPSNPCH w Międzyrzeczu (Obrzyce), SPZOZ Jarosław, Amicur (Poznań). Listę placówek można też uzyskać przez IKP / oddziały wojewódzkie NFZ.
Jak wygląda kwalifikacja do takiej terapii?
Na przykładzie kryteriów publikowanych przez Szpital Nowowiejski:
Wiek 18–75 lat.
Rozpoznanie F33.1 / F33.2 (depresja nawracająca).
Umiarkowany lub ciężki epizod wg MADRS.
Lekooporność: brak odpowiedzi na co najmniej 2 różne leki przeciwdepresyjne (w dawkach i czasie zgodnych z wytycznymi).
W bieżącym epizodzie nie więcej niż 5 leków przeciwdepresyjnych; Spravato zawsze z SSRI/SNRI.
Epizod trwa ≥ 6 miesięcy i jest co najmniej drugim epizodem w życiu.
Brak rozpoznaniaCHAD i borderline, brak uzależnień w wywiadzie. Wykluczona ciąża, adekwatna wydolność narządowa w badaniach.
Najpierw zbiera się zaświadczenie od lekarza prowadzącego + pełną dokumentację; ostatecznej kwalifikacji dokonuje ośrodek programowy.
Czas leczenia w programie: do 8 miesięcy (faza indukcji + podtrzymująca) – decyzję podejmuje lekarz w oparciu o kryteria programu
Jeśli celujesz w refundowaną esketaminę (NFZ)
Zgłoś się do jednego z ośrodków programowych (np. Szpital Nowowiejski w Warszawie, SPSNPCH Międzyrzecz, SPZOZ Jarosław) — umów kwalifikację.
Weź zaświadczenie od swojego psychiatry potwierdzające spełnienie kryteriów (diagnostyka, dotychczasowe leki, czas trwania epizodu, wynik MADRS itp.).
Gdzie w Polsce prowadzona jest terapia płatna z użyciem ketaminy?
Przykładowym podmiotem podającym ketaminę IV jest FreeMindClinic – kwalifikacja 250 zł; wlew ketaminowy 1000 zł / sesja(niższa cena przy pakiecie), integracja doświadczeń psychodelicznych przyjmujących wlewy ketaminowe – 500 zł. Cena za jeden wlew w innych klinikach prywatnych wynosi od 1000 do 3000 zł za sesję. Ile takich wlewów potrzebuje pacjent? Różnie, może to być: 6, 8 lub 12 sesji.
Jeśli rozważasz ketaminę IV prywatnie
Umów kwalifikację medyczną w wybranej klinice; zapytaj o protokół (liczbę sesji), łączny koszt i plan integracji psychoterapeutycznej. Jako punkt odniesienia: ok. 1000–3000 zł / wlew. Wlewy ketaminy IV w leczeniu depresji są w Polsce legalne, ale off-label (poza zarejestrowanymi wskazaniami), więc zwykle pełnopłatne.
współpraca: Redakcja Wylecz.to
