Grzyby psylocybinowe w Polsce – gatunki, gdzie zbierać

Grzyby psylocybinowe, czyli grzyby halucynogenne?

Choć oba te pojęcia często stosowane są wymiennie, to nie są bynajmniej tożsame. Pojęciem „grzyby halucynogenne” określa się zbiorczo grupę grzybów, które po spożyciu wywołują efekty psychoaktywne (wpływające na funkcjonowanie mózgu), a konkretnie psychodeliczne, czyli wywołujące:

• omamy,
• zmianę postrzegania (w tym dźwięków i barw),
• zmianę sposobu myślenia, a nawet odczuwania emocji.

Zalicza się do nich głównie grzyby gatunków: Psilocybe, Gymnopilus oraz Panaeolus.

Natomiast grzyby psylocybinowe to grupa grzybów halucynogennych, za których działanie odpowiada alkaloid psylocybina (4-fosforyloksy-N,N-dimetylotryptamina), zbliżony budową do serotoniny – co zdaniem badaczy ułatwia zrozumienie jego wpływu na OUN (ośrodkowy układ nerwowy).

Warto tu zaznaczyć, że oprócz psylocybiny za działanie grzybów halucynogennych odpowiedzialne są również takie związki czynne, jak:

• psylocyna (4-hydroksy-N,N-dimetylotryptamina) – alkaloid stanowiący produkt metabolizmu psylocybiny i – zdaniem wielu badaczy – odpowiedzialny za działanie psychodeliczne, jakie wywołują grzyby halucynogenne;
• baeocystyna (4-fosfonyloksy-N-metylotryptamina) – alkaloid o właściwościach halucynogennych, jednak występujący w grzybach w bardzo małych (często śladowych) ilościach;
• norbaeocystyna (4-fosforyloksytryptamina) – występuje w grzybach z rodzaju Panaeolus i Copelandia,

które często występują w różnych grzybach halucynogennych razem z psylocybiną, ale w różnych stężeniach i posiadają różny potencjał psychoaktywny.

Grzyby halucynogenne – efekty przyjmowania

Grzyby halucynogenne cieszą się dużą popularnością wśród stosujących środki odurzające ze względu na relatywną łatwość pozyskania. Wbrew obiegowym opiniom, grzybów halucynogennych nie trzeba wcale sprowadzać ze Stanów Zjednoczonych (gdzie znajdują zastosowanie w rytuałach rdzennych Indian) czy z Syberii. Choć rzadkie, w Polsce ich występowanie obserwuje się regularnie na terenie Dolnego Śląska, szczególnie w rejonach Karkonoszy (okolice Jeleniej Góry).

Osoby przyjmujące grzyby halucynogenne opisują szereg pozytywnych doznań, takich jak:

• poprawa nastroju,
• euforia,
• twórcze i wnikliwe myślenie,
• poczucie „wglądu w siebie”,
• lepsze „odczuwanie” otaczającego świata.

Specjaliści zwracają jednak uwagę, że równie często obserwuje się u przyjmujących:

• niepokój,
• lęk, omdlenia,
• zaburzenia żołądkowo-jelitowe,
• silne i długotrwałe bóle głowy (choć paradoksalnie częste są też przypadki łagodzenia klasterowych bóli głowy),
• dezorientację,
• zaburzenia psychomotoryczne.

Nie ma jednego schematu reakcji na zażycie grzybów psylocybinowych. Znaczenie mają tu nie tylko różnice osobnicze (na każdą osobę dana substancja może zadziałać zupełnie inaczej), ale również duża różnorodność grzybów psylocylibinowych, a co za tym idzie – duża zmienność w zawartości substancji psychoaktywnych.

Grzyby halucynogenne w Polsce

Rodzajem grzybów charakteryzujących się wysoką zawartością psylocybiny i psylocyny (niekiedy również baeocybiny i norbaeocybiny) są łysiczki (Psilocybe [Fr.] P. Kumm.) należące do rodziny podziemniczkowatych (Hymenogastraceae), do których zalicza się takie grzyby, jak:

• łysiczka lancetowata (Psilocybe semilanceata [Fr.] P. Kumm.), występująca dawniej w literaturze również jako kołpaczek lancetowaty lub cierniówka (bedłka) lancetowata, a wśród zwolenników odurzania określana jako „czapeczka wolności”. Posiada gładki i stożkowaty kapelusz o średnicy rzadko przekraczającej 3 centymetry i barwie od płowożółtej do kasztanowobrązowej, oraz blaszki (w barwie fioletu, czerwieni, czerni lub oliwki) szeroko przyrośnięte do trzonu. W trakcie zbierania, wilgotna i śliska powierzchnia grzyba barwi skórę dłoni na niebiesko. Rośnie od sierpnia do października (zarówno pojedynczo, jak i w małych grupach) zwłaszcza na terenach wypasu owiec oraz krów na obrzeżach łąk i lasów;

• łysiczka siniejąca (Psilocybe cyanescens Wakef.), której nazwa pochodzi od charakterystycznej niebieskiej barwy pojawiającej się w miejscu uszkodzenia grzyba. Trzon osiąga do 10 centymetrów wysokości, a kapelusz do 5 centymetrów średnicy. Jest saprofitem – czerpie pokarm z materii organicznych powstałych na bazie martwych organizmów. Rośnie przeważnie w dużych grupach na zrębkach drzewnych oraz pokrytych ściółką rabatach, a także na wszelkich podłożach z dużą zawartością ligniny. Zbierając ją należy zachować szczególną ostrożność, ponieważ może zostać pomylona z silnie toksyczną hełmówką jadowitą (Galerina marginata).

Do grzybów o wysokiej zawartości psylocybiny i psylocyny zalicza się również łysiczkę czarnobrązową (Deconica montana [Pers.] P.D. Orton) z rodziny pierścieniakowatych (Strophariaceae), której nazwa bywa powszechnie mylona z łysiczką ciemnobrązową (Psilocybe subviscida [Peck] Kauffman), należącą – analogicznie jak łysiczka lancetowata – do rodziny podziemniczkowatych. Jest to malutki grzyb o wysokości trzonu do 3 centymetrów i średnicy kapelusza nieprzekraczającej 2 centymetrów. Jest grzybem higrofanicznym (zmienia barwę w zależności od stopnia wilgotności), rosnącym na pastwiskach, łąkach i nieużytkach, szczególnie na odchodach zwierząt roślinożernych i obumarłych roślinach.

Grzyby halucynogenne a prawo

Jednym z założeń ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii jest „zwalczanie niedozwolonego obrotu, wytwarzania, przetwarzania, przerobu i posiadania substancji, których używanie może prowadzić do narkomanii”. Ta sama ustawa określa narkomanię jako „stałe lub okresowe używanie w celach innych niż medyczne środków odurzających, substancji psychotropowych”. Choć pojęcia „grzyby halucynogenne” oraz „grzyby psylocybinowe” nie występują w ustawie, to traktowane są one jako źródło psylocyny i psylocybiny.

Należy zdawać sobie sprawę, posiadanie grzybów halucynogennych (również uprawa, przywóz, przetwarzanie i sprzedaż) jest niezgodne z prawem i podlega karze pozbawienia wolności. Należy przy tym pamiętać, że liczne obostrzenia dotyczące grzybów psylocybinowych obowiązują w większości krajów Unii Europejskiej.

Ryzyko stosowania grzybów halucynogennych

Wbrew licznym obiegowym opiniom, substancje aktywne występujące w grzybach halucynogennych nie powodują uzależnienia fizycznego, szczególnie że ich przyjmowanie nie rozwija tolerancji. W bardzo niewielkim stopniu występuje też ryzyko wywołania uzależnienia psychicznego. Należy jednak liczyć się z możliwością pogorszenia się stanu psychicznego ze względu na występujące po zażyciu napady lęku oraz paniki (tzw. bad trip).

Natomiast groźne dla zdrowia, a nawet życia powikłania (zapaść, duszności, utrata przytomności) mogą wystąpić po zażyciu grzybów psylocybinowych równocześnie z innymi substancjami o właściwościach psychoaktywnych lub/i alkoholem. Ponadto u osób zmagających się z zaburzeniami psychicznymi po zażyciu środków halucynogennych (w tym grzybów psylocybinowych) może nastąpić nasilenie objawów. Jednocześnie, choć pojawiają się doniesienia o terapeutycznym działaniu psylocybiny np. w depresji, w żaden sposób nie można porównywać prowadzonej w warunkach klinicznych terapii do przyjmowania grzybów psylocybinowych na własną rękę. Zasada ta obejmuje również inne substancje psychotropowe.

Ponieważ grzyby psylocybinowe występują tylko w określonych miejscach i nie są zbierane przez „standardowych” grzybiarzy, są mało znane, trudne w rozpoznaniu i mogą zostać pomylone z trującymi grzybami z rodzin Galerina (hełmówki; zawierają silne toksyny o budowie podobnej do zawartych w muchomorze sromotnikowym) i Conocybe (stożkogłówki; nie tylko przypominają wyglądem, ale i często występują w towarzystwie łysiczek).