Zespół chodzącego trupa – czym jest?
Zespół Cotarda to schorzenie charakteryzujące się występowaniem różnych objawów psychiatrycznych, głównie urojeń na temat swojego ciała. Urojenia te, w zależności od przebiegu choroby, mogą polegać na silnym przekonaniu o nieistnieniu swoich organów, o byciu martwym, rozkładzie swojego ciała, a nawet o całkowitym nieistnieniu mimo fizycznego funkcjonowania.
Na podstawie opisów przypadków pacjentów cierpiących na „syndrom chodzącego trupa”, zaobserwowano, że choroba występuje najczęściej u pacjentów po 50. roku życia. Jednak przypadki zespołu Cotarda odnotowuje się także w wieku dziecięcym i nastoletnim. Kobiety nieco częściej doświadczają symptomów choroby w porównaniu do mężczyzn.
Zespół ten występuje tak rzadko, że w zarówno w klasyfikacji ICD-10, ICD-11 jak i DSM-V nie jest wymieniany. Wystąpienie objawów zespołu Cotarda może być rozpoznane jako zaburzenie urojeniowe albo jako ciężki epizod depresji z towarzyszącymi objawami psychotycznymi.
Samo rozpoznanie tego zespołu stanowi wyzwanie dla psychiatry. Trudność polega na tym, iż jego objawy mogą przypominać obraz kliniczny innych jednostek chorobowych:
schizofrenii;
choroby afektywnej dwubiegunowej;
chorób neurodegeneracyjnych, takich jak choroba Parkinsona.
Zespół Cotarda może też jednocześnie współwystępować z tymi zaburzeniami jako zespół objawów towarzyszących.
Wyróżnia się następujące postacie zespołu Cotarda:
postać z depresją i halucynacjami;
zespół Cotarda I – bez depresji; występują tu zaburzenia hipochondryczne;
zespół Cotarda II (z depresją).
Nazwa zespół Cotarda pochodzi od nazwiska francuskiego neurologa, który po raz pierwszy opisał przypadek pacjentki z urojeniami nihilistycznymi. Jednakże choroba była już obserwowana w XVI i XVII wieku. W literaturze zespół Cotarda często jest określany jako delire de negation, tzn. złudzenie negacji.
Przeczytaj również:
Samobójstwo i próby samobójcze – jak zachowuje się samobójca? Jak pomóc?
Objawy zespołu Cotarda
Zespół Cotarda rozwija się stopniowo. Początkowo pacjenci odczuwają lęk, który stopniowo się zwiększa. Długotrwałe poczucie niepokoju prowadzi do powstania urojeń nihilistycznych.
Urojenia zgodnie z definicją są to zaburzenia treści myślenia. Polegają na silnym przekonaniu pacjenta o istnieniu faktów, wydarzeń bądź zjawisk, które w rzeczywistości nie mają miejsca. Urojenia nihilistycze mogą dotyczyć zarówno ciała pacjenta, jak i otaczającego go świata.
Pacjenci z zespołem Cotarda mogą:
mieć poczucie utraty zdrowia;
odczuwać brak siły;
odczuwać silne poczucie rozkładu własnego ciała;
negować istnienie narządów wewnętrznych, a nawet całego ciała;
czasami mieć poczucie nieśmiertelności;
mieć poczucie utraty majątku, statusu społecznego, krewnych;
w skrajnych przypadkach odczuwać silne przekonanie o nieistnieniu całego świata.
Co ważne, pacjent przeświadczony o swoim nieistnieniu nie weryfikuje swoich sądów na podstawie logicznych wyjaśnień i dowodów.
U pacjentów z zespołem Cotarda występują również:
obniżony nastrój;
niepokój;
lęk;
anaglezja (brak wrażliwości na ból);
mutyzm (brak kontaktu werbalnego przy nieuszkodzonych ośrodkach mowy).
U pacjentów z zespolem Cotarda wzrasta ryzyko zachowań autoagresywnych – obserwuje się tendencję do samookaleczeń, a nawet podejmowanie prób samobójczych.
Często pacjent uważa, że odczuwane przez niego doznania to rodzaj kary za dotychczasowe postępowanie i że jest on skazany na wieczne potępienie. Pacjent w zespole Cotarda sądzi, że urojenia nihilistyczne to konsekwencja jego zachowania w przeszłości. Mówi się wtedy o tym, że towarzyszą tu dodatkowo urojenia winy oraz urojenia potępienia.
Pacjenci z zespołem Cotarda mogą odmawiać przyjmowania posiłków. Czasami urojeniom nihilistycznym mogą towarzyszyć omamy węchowe, np. odczuwanie zapachu zgnilizny.
Przeczytaj również:
Zdrowie psychiczne – do jakiego specjalisty zgłosić się po pomoc w kryzysie?
Zespół Cotarda – przyczyny
Urojenia nihilistyczne mogą wystąpić na podłożu nie tylko chorób psychicznych, ale także organicznych, dlatego kluczowe jest leczenie przyczynowe choroby podstawowej.
Uważa się, że przyczynami zespołu Cotarda mogą być:
1. schorzenia, takie jak:
schizofrenia;
choroba afektywna dwubiegunowa;
AIDS;
choroba Parkinsona;
ciężkie upośledzenie umysłowe;
schorzenie może również być skutkiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego przez choroby naczyniowe (udar mózgu, krwiak), stwardnienie rozsiane, guz lub uraz. U pacjentów z omawianym zespołem często obserwuje się zmiany w płatach czołowych obustronnie lub tylko w obrębie prawej półkuli mózgu, a także uogólniony zanik mózgowia;
2. leki:
amantadyna;
3. zaburzenia elektrolitowe, np.
hiponatremia (niskie stężenie sodu);
4. zaburzenia percepcji i integracji sensorycznej:
nieprawidłowe przetwarzanie doznań z ciała (np. brak odczuwania bólu, emocji, bicia serca);
depersonalizacja i derealizacja – uczucie oderwania od własnego ciała i otoczenia.
5. Inne czynniki:
silny stres;
nadużywanie substancji psychoaktywnych;
długotrwała izolacja;
Jak się leczy zespół Cotarda?
Do odpowiedniego leczenia wymagane jest odpowiednie rozpoznanie zespołu Cotarda. W leczeniu korzysta się zarówno z farmakoterapii, jak i terapeutycznych metod.
1. Farmakoterapia:
2.Terapia psychologiczna:
może być to terapia indywidualna, poznawczo-behawioralna bądź metoda interpersonalna;
3. Terapia zajęciowa:
może być stosowana jako uzupełnienie innych form terapii;
pacjent podejmując kreatywne aktywności (np. muzyka, sztuka) może odwrócić uwagę od nawracających myśli.
4. Elektrowstrząsy.
Istotą w leczeniu zespołu Cotarda jest pomoc rodziny pacjenta. Zrozumienie i akceptacja to istotny element terapii. Osoby cierpiące na zespół Cotarda często doświadczają głębokiego poczucia niezrozumienia, izolacji i wyobcowania. Obecność wspierających bliskich daje poczucie bezpieczeństwa i pomaga pacjentowi stopniowo odzyskać kontakt z rzeczywistością.
