Zaburzenia osobowości typu borderline – czym są?
Zaburzenia osobowości typu borderline (z ang. borderline personality disorder) to jedne z najczęstszych zaburzeń psychicznych. Według statystyk mogą dotykać między 0,7 a 3,5 proc. wszystkich dorosłych, zaś wśród grupy leczącej się psychiatrycznie – od 9 proc. do 18 proc.
Zaburzenie osobowości borderline opiera się przede wszystkim na: niestabilności relacji interpersonalnych, reakcji emocjonalnych i impulsywności. W skrajnych wersjach zaburzenia pacjent może doświadczyć także zaburzeń poznawczych czy przemijających stanów psychotycznych – doświadczanych w trakcie wyjątkowo ciężkich kryzysów emocjonalnych. Trzykrotnie częściej diagnoza borderline dotyczy kobiet.
Przeczytaj również:
Zaburzenia osobowości – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie
Zaburzenia osobowości – geneza osobowości borderline
Co stoi za pojawieniem się zaburzenia osobowości typu borderline? Warto pamiętać, że zaburzenia osobowości nigdy nie są wrodzone – rozwijają się pod wpływem niekorzystnych czynników w trakcie okresu dzieciństwa i adolescencji. Dlatego raczej nie diagnozuje się osobowości borderline u osób poniżej 18. r.ż., a inni specjaliści uważają, że warto wstrzymać się z diagnozą nawet do 20 r.ż. czy dłużej.
Jednak niektórzy klinicyści zauważają też, że pierwsze nieprawidłowości skutkujące rozwojem osobowości borderline można zauważyć już na kilka lat przed osiągnięciem pełnoletności.
Co jednak stoi za rozwojem zaburzenia borderline? W grę może wchodzić podłoże genetyczne, ale również zaburzenia przekaźnictwa neuronalnego, niewłaściwe relacje z rodzicami czy trauma wczesnodziecięca. U osób z borderline obserwuje się zwiększoną aktywację ciała migdałowatego. Z kolei doświadczenie traumatycznych wydarzeń we wczesnym dzieciństwie czy dysfunkcjonalna relacja z rodzicami prowadzą do problemów ze spójnym wyobrażeniem siebie, zatarciem granic między uczuciami i reakcjami emocjonalnymi swoimi a innych. To często staje się podłożem późniejszych problemów osób z zaburzeniem osobowości typu borderline w związkach.
Przeczytaj również:
Style przywiązania – jak relacje z rodzicami kształtują inne związki?
Zaburzenia osobowości typu borderline – objawy
Tym, co często charakteryzuje osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline, jest niestabilność relacji i nastroju oraz impulsywność. Osoby z tym problemem często charakteryzuje także niestabilny obraz własnej osoby.
Chwiejność emocjonalna, doświadczanie skrajnych emocji, chroniczne uczucie pustki czy potencjalnie zachowania autoagresywne to problemy, które często występują w przypadku borderline.
Kłopoty z kontrolą impulsów niejednokrotnie przekładają się również na skłonności do podejmowania ryzykownych zachowań seksualnych, nadużywania substancji psychoaktywnych lub (w skrajnych przypadkach) – prób samobójczych.
Chwiejność emocjonalna przejawia się również w relacjach interpersonalnych. Dla wielu osób z borderline ogromnym lękiem jest potencjalne odrzucenie przez partnera. Stąd nadmierne wysiłki uniknięcia takiego porzucenia. Nieraz przejawiają się one wręcz w stapianiu się z partnerem, nadmiernej intymności, to znów – jej odrzucania. Często osoba z borderline tworzy niestałe, lecz intensywne, związki interpersonalne.
Przeczytaj również:
Narcyzm, osobowość narcystyczna – cechy, zachowanie, związek z narcyzem
Diagnoza borderline
Objawy borderline nie zawsze są jednoznaczne. Niekiedy potrzeba dokładnej diagnostyki, aby odróżnić borderline od choroby afektywnej dwubiegunowej. W tej drugiej występują naprzemienne stany manii i depresji, w przypadku borderline niestabilność emocjonalna jest na względnie stałym poziomie. Mogą jednak występować zaostrzenia kryzysów emocjonalnych oraz polepszenia stanu zdrowia. Rozróżnienia wymagają także symptomy osobowości chwiejnej emocjonalnie i ADHD. W obydwu przypadkach pojawia się nadmierna impulsywność, inne są jednak jej przejawy.
Przy borderline często pojawiają się również inne zaburzenia psychiczne – zaburzenia odżywiania, w tym: kompulsywne jedzenie, zaburzenia lękowe czy uzależnienia. W ciężkich przypadkach borderline mogą się także pojawić objawy psychotyczne. Zaburzenia te mogą ze sobą współwystępować i wszystkie wymagają dokładnej diagnostyki i leczenia.
Przeczytaj również:
Choroba afektywna dwubiegunowa a borderline – podobieństwa i różnice
Borderline – leczenie
Zaburzenia osobowości wymagają zwykle wielokierunkowego leczenia. Nie inaczej jest w przypadku borderline. Leczenie osobowości borderline zależy w dużej mierze od natężenia jego objawów. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób ICD-11 przygotowana przez Światową Organizację Zdrowia zwraca większą (niż poprzednie edycje) uwagę na zaawansowanie symptomów. W przypadku ciężkich postaci leczenie borderline odbywa się w szpitalu.
Jeżeli mamy do czynienia z zaburzeniami psychotycznymi, stosuje się leki przeciwpsychotyczne. Farmakoterapia obejmuje również stabilizatory nastroju czy leki antydepresyjne (na przykład selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny) – w zależności od potrzeb pacjenta. Unika się jednak środków potencjalnie uzależniających.
Przeczytaj również:
Leki psychotropowe – nazwy, rodzaje, sposób działania, wskazania i przeciwwskazania, skutki uboczne
Osobowość chwiejna emocjonalnie – psychoterapia
Zaburzenia osobowości to schorzenia psychiczne, w których ogromną rolę gra psychoterapia. Osoby z zaburzeniem osobowości typu borderline także często doświadczają kryzysów emocjonalnych, a psychoterapia jest w ich przypadku bardzo ważna. Za wysoce skuteczną uważa się psychoterapię psychoanalityczną, ale stosowana jest także terapia poznawczo-behawioralna, często dialektyczna terapia behawioralna.
Metody leczenia pacjentów są różne, jednak zarówno farmakoterapia, jak i psychoterapia są bardzo ważne. Pomagają pacjentowi z borderline ograniczyć objawy i opanować zaburzenia nastroju wywołane stresem myśli paranoiczne lub polepszyć funkcjonowanie w życiu społecznym. Ich stosowanie jest kluczowe dla dobrostanu pacjenta.
