Zaburzenia snu – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Jakie są rodzaje zaburzeń snu?

Istnieje kilka klasyfikacji zaburzeń snu, które różnią się od siebie w zależności od organizacji, która je stworzyła oraz od roku wydania. Trzy podstawowe systemy klasyfikacji to:

• ICD (Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób), stworzona przez WHO,
• DSM (Diagnostyczny i Statystyczny Poradnik Zaburzeń Psychicznych), wydana przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne,
• ICSD (Międzynarodowa Klasyfikacja Zaburzeń Snu), zaproponowana przez Amerykańską Akademię Zaburzeń Snu.

Podział zaburzeń snu według klasyfikacji ICD-10

W Polsce najczęściej stosowana jest klasyfikacja ICD-10, według której zaburzenia snu dzielimy na:

• organiczne zaburzenia snu – mają one uchwytną przyczynę somatyczną lub psychiatryczną;
• nieorganiczne zaburzenia snu – są spowodowane przede wszystkim czynnikami emocjonalnymi, nie mają związku z innymi chorobami czy zażywanymi przez pacjenta substancjami.

Podział zaburzeń snu według klasyfikacji DSM-IV

Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne dokonało podziału zaburzeń snu na: pierwotne zaburzenia snu, zaburzenia snu związane ze współistnieniem schorzeń psychicznych oraz inne zaburzenia snu (wywołane przez choroby somatyczne albo nadużywanie substancji psychoaktywnych). Ponadto, pierwotne zaburzenia snu szerzej dzielimy na dyssomnie oraz parasomnie.

Dyssomnie są związane z nieprawidłową jakością, ilością czy porą snu. Należą do nich przede wszystkim zaburzenia, takie jak:

• pierwotna bezsenność,
• pierwotna hipersomnia (nadmierna senność w ciągu dnia),
• narkolepsja,
• zaburzenia snu związane z nocną dysfunkcją oddechową, np. obturacyjny bezdech senny,
• zespół niespokojnych nóg.

Parasomnie z kolei oznaczają nieprawidłowe zachowania podczas poszczególnych faz snu. Grupa ta obejmuje między innymi:

• koszmary senne,
• lęki nocne,
• somnambulizm (wędrowanie podczas snu),
• nocny bruksizm (zgrzytanie zębami w czasie snu),
• mówienie przez sen.

Bezsenność – najczęściej występujące zaburzenie snu

Okazuje się, że aż 1/3 dorosłych zgłasza w jakimś stopniu objawy bezsenności. Natomiast u 5-10% populacji można zdiagnozować bezsenność pierwotną. Dane te ukazują, że dolegliwość ta jest istotnym problemem w naszym społeczeństwie.

Jakie są objawy bezsenności?

Bezsenność objawia się trudnościami w zasypianiu, a także problemami z utrzymaniem snu, co prowadzi do częstego budzenia się w nocy. Jednym z charakterystycznych objawów jest niemożność ponownego zaśnięcia po wybudzeniu się, a także zbyt wczesne budzenie się rano.

Niewystarczająca ilość snu w nocy przekłada się na codzienne funkcjonowanie, wywołując kolejne symptomy zaburzeń snu, a mianowicie istotne zmęczenie oraz brak energii w ciągu dnia, za czym idą problemy z koncentracją oraz pamięcią, ogólne złe samopoczucie oraz drażliwość.

Jak diagnozuje się bezsenność?

Wielu z nas odczuwa symptomy niewyspania każdego dnia. Jednak w jaki sposób stwierdzić, czy to tylko okresowy niedobór snu czy już bezsenność? Z pomocą przychodzą kryteria diagnostyczne bezsenności nieorganicznej wg ICD-10.

Według powyższych kryteriów, aby postawić diagnozę bezsenności nieorganicznej, objawy zaburzenia snu u pacjenta muszą mieć miejsce przynajmniej trzy razy w tygodniu przez okres trwający minimalnie miesiąc, a równocześnie powinny być na tyle silne, by istotnie zaburzać codzienne funkcjonowanie.

Jakie są przyczyny bezsenności?

Bezsenność może być sama w sobie objawem choroby lub logiczną konsekwencją innych objawów, które po prostu uniemożliwiają zdrowy sen. Przykładowo, możemy tu mówić o przewlekłym bólu, np. w chorobach zapalnych stawów, o duszności w niewydolności serca.

Nie można zapomnieć również o chorobach psychiatrycznych, którym bardzo często towarzyszy bezsenność i zaburzenia rytmu snu: chociażby depresja, zaburzenia lękowe czy choroba afektywna dwubiegunowa. Wymienić tu należy również zaburzenia psychiczne – przykładowo zespół stresu pourazowego. Nie bez znaczenia również jest działanie niektórych leków czy substancji psychoaktywnych.

Jednak jedną z najczęstszych przyczyn bezsenności są czynniki emocjonalne oraz długotrwały stres. Wystąpienie bezsenności jest nierzadko bezpośrednio powiązane z trudnymi wydarzeniami życiowymi. U wielu pacjentów za problemy ze snem jest odpowiedzialny nieprawidłowy styl życia oraz nieprzestrzeganie zasad higieny snu.

Na czym polega leczenie zaburzeń snu?

Leczenie zaburzenia snu takiego jak bezsenność jest wielopoziomowe. Jeżeli zaburzenie to spowodowane jest jakąś współistniejącą chorobą somatyczną czy psychiatryczną, to najważniejszym krokiem jest leczenie choroby podstawowej. Natomiast w przypadku bezsenności nieorganicznej przede wszystkim powinno się zadbać o właściwą higienę snu.

Niefarmakologiczne metody leczenia bezsenności

Oto kilka zasad higieny snu, które sprawią, że jakość snu powinna się polepszyć:

• regularny harmonogramu snu – każdego dnia należy wstawać i kłaść się spać o tej samej godzinie;
• unikanie drzemek w ciągu dnia;
• unikanie alkoholu, kofeiny, nikotyny oraz obfitych posiłków przed snem;
• wyciszenie się przed zaśnięciem – niekorzystanie z ekranów;
• łóżko należy przeznaczać tylko do spania oraz aktywności seksualnych.

Ponadto można stosować różne techniki relaksacyjne przed snem, a także terapię poznawczo-behawioralną.

Farmakologiczne metody leczenia bezsenności

Jeżeli pomimo zastosowania niefarmakologicznych metod objawy bezsenności wciąż się utrzymują i znacznie ograniczają one codzienne funkcjonowanie, można spróbować leczyć zaburzenia snu farmakologicznie. Jednak należy być z tym bardzo ostrożnym – najczęściej stosowane leki nasenne, takie jak niebenzodiazepinowe leki nasenne czy benzodiazepiny, mogą uzależniać! Dlatego też nie można zażywać ich bez przerwy dłużej niż 4 tygodnie i mogą być one stosowane tylko pod opieką lekarza.

Przewlekły niedobór snu – czy może mieć długotrwałe konsekwencje dla zdrowia?

W związku z tym, że zdrowy sen jest podstawą dla prawidłowego funkcjonowania organizmu, jego przewlekły niedobór oczywiście może mieć długotrwałe konsekwencje. Jednym ze skutków deprywacji snu jest wzrost ryzyka zachorowania na depresję oraz wystąpienia zaburzeń lękowych. Zaburzenia snu również zwiększają ryzyko przyszłych zaburzeń poznawczych i chorób neurodegeneracyjnych.

Długotrwała niska jakość snu ma także wpływ na ogólny stan zdrowia pacjenta – jest znaczącym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nadciśnienia tętniczego, cukrzycy oraz otyłości. Zwiększa także prawdopodobieństwo uczestnictwa w wypadku motoryzacyjnym.

Dlatego jeżeli cierpisz na bezsenność czy inne zaburzenia snu – nie ignoruj tego, a udaj się do lekarza w celu przeprowadzenia odpowiedniej diagnostyki i wdrożenia ewentualnego leczenia.