Zaciskanie zębów związane jest z nadmierną czynnością mięśni zaciskających szczęki. Przyczyny zaciskania szczęki to m.in. bruksizm (zgrzytanie zębami), nerwice czy szczękościsk. Skutki to np.: nadwrażliwość zębów, starcie szkliwa czy zmiany w jamie ustnej. W leczeniu zaciskania zębów w dzień sprawdzą się ćwiczenia rozluźniające mięśnie. Jeśli chodzi o zaciskanie zębów w czasie snu, można korzystać z nakładek na zęby i relaksacyjnych płytek podjęzykowych.
Zaciskanie zębów (w dzień i w nocy) – przyczyny, skutki i leczenie zaciskania szczęki
Spis treści
Zaciskanie zębów – jakie są przyczyny?
Zaciskanie zębów to częsty problem, zwłaszcza ludzi młodych. Spowodowane jest nadmierną czynnością mięśni zaciskających szczęki. Przyczyn takiej sytuacji może być kilka, a najbardziej powszechną jest bruksizm, czyli zgrzytanie lub zaciskanie zębów w czasie snu (najczęściej). Niezależnie od powodu zaciskanie szczęk powinno być jak najszybciej leczone – ze względu na ryzyko uszkodzeń zębów, a nawet stan zapalny miazgi.
Zgrzytanie i zaciskanie zębów u dzieci w okresie uzębienia mlecznego może być procesem fizjologicznym. Organizm ściera zęby mleczne, co umożliwia rozrost kości i przygotowanie miejsca dla większych zębów stałych. Jeśli dziecko ściera zęby stałe, jest to proces patologiczny i powinien być leczony.
Przeczytaj też: Ból ósemki – domowe sposoby, leczenie
Zaciskanie szczęki – bruksizm, nerwica, szczękościsk?
Najczęściej mamy do czynienia z bruksizmem u dzieci lub dorosłych. To zgrzytanie lub zaciskanie zębów, najczęściej w nocy. Przyczyną takiego zaburzenia zazwyczaj jest stres. Po przebudzeniu pacjenci skarżą się na odrętwiałe czy obolałe mięśnie szczęk (ból szczęki).
Nieleczony bruksizm może doprowadzić do: uszkodzeń zębów, zmian na błonie śluzowej jamy ustnej, zaburzeń w obrębie stawu skroniowo-żuchwowego (bóle, trzaski, przeskoki) czy bólów głowy. Niektóre zaburzenia psychiczne mogą prowadzić do zaciskania zębów. Nerwice, schizofrenia, napady pobudzenia psychoruchowego – to najczęstsze przyczyny.
Dodatkowo z zaciskaniem zębów może być związany szczękościsk. Jest to sytuacja utrudnionego rozwierania szczęk lub nawet całkowitej niemożności ich rozwarcia. Jest spowodowany odruchowym przykurczem mięśni unoszących żuchwę. Do najczęstszych przyczyn miejscowych szczękościsku należą stany zapalne w pobliżu mięśni, np.: w trakcie utrudnionego wyrzynania ósemek, przy ropniach, zakażeniach ran poekstrakcyjnych czy w niektórych zaburzeniach stawu skroniowo-żuchwowego. Szczękościsk może być także objawem choroby ogólnej, jak np. tężca czy padaczki.
To też może Cię zainteresować: Wyrywanie ósemki – czy ekstrakcji boli?
Czym jest bruksizm?
Bruksizm jest zaburzeniem powodującym nieprawidłowości w funkcjonowaniu narządu żucia. Najprościej można go opisać jako problem nadmiernego, nawykowego zgrzytania zębami. Wyróżniamy dwa podstawowe rodzaje bruksizmu – dzienny i nocny.
Bruksizm dzienny charakteryzuje nieświadome zaciskanie zębów obserwowane podczas codziennych czynności lub w stanie czuwania.
Bruksizm nocny występuje w trakcie snu. Przejawia się jako uporczywe zgrzytanie zębami. Pacjent zmagający się z dolegliwością bardzo często nie jest jej świadomy. Zwykle to domownicy zwracają uwagę na problem – bardzo często zgrzytanie jest na tylko głośne, że wybudza pozostałych członków rodziny!
Objawy bruksizmu
Osoby cierpiące na bruksizm borykają się z wieloma dolegliwościami. Możemy je podzielić na dwie podstawowe grupy – objawy dotyczące jamy ustnej oraz objawy ogólnoustrojowe.
Do najczęstszych objawów ogólnoustrojowych należą:
- przewlekły ból głowy,
- bóle karku oraz okolicznych mięśni,
- bóle ucha oraz zmiany związane z układem słuchowym (zaburzenia słuchu, szumy uszne),
- zwiększone napięcie mięśniowe i przerost mięśni twarzy.
Objawy bruksizmu zauważalne w jamie ustnej to między innymi:
- nadwrażliwość zębów,
- pękanie szkliwa,
- zaawansowane starcie powierzchni zębów,
- bolesne wybroczyny na błonie śluzowej policzków,
- skłonność do powstawania stanów zapalnych dziąseł,
- ból i trzaski w stawach skroniowo-żuchwowych,
- przeskakiwanie żuchwy.
Przyczyny bruksizmu, czyli dlaczego nadmiernie ścieramy zęby?
Uznaje się, że stres jest najczęstszą przyczyną zgrzytania zębami. Współcześni naukowcy cały czas zwracają uwagę na jego bezpośredni wpływ na pojawianie się somatycznych objawów ze strony organizmu, w tym między innymi bruksizm.
Za pozostałe przyczyny bruksizmu uznaje się:
- niezdrowy styl i higienę życia,
- nałogi (palenie tytoniu, nadmierne spożycie alkoholu),
- wady zgryzu,
- wzmożone napięcie mięśni,
- problemy natury psychologicznej,
- częste żucie gumy,
- źle dopasowane protezy,
- niedobór magnezu,
- ogólne pogorszenie stanu zdrowia.
Zgrzytanie zębami u dziecka
Zgrzytanie zębami u małego dziecka może być wynikiem niedojrzałości układu nerwowo-mięśniowego, a u starszych dzieci (w okresie wymiany zębów mlecznych na stałe) – niedopasowania zgryzu. Te postacie bruksizmu w większości przypadków ustępują samoistnie.
Bardzo często panuje pogląd, że zgrzytanie zębami podczas snu u dzieci związane jest z chorobą pasożytniczą. Nie udowodniono jednak takiego związku. Niemniej jednak obecność pasożytów może powodować u dziecka wzmożony stres i niepokój. One z kolei odgrywają już bezpośrednią rolę w występowaniu ataków bruksizmu.
W przypadku nasilonego i długo utrzymującego się zgrzytania zębami u dziecka należy jak najszybciej rozpocząć leczenie, by zapobiec zniszczeniu tkanek zębów, przerostowi mięśni żwaczy, zmianom w stawach skroniowo-żuchwowych oraz przedłużeniu się schorzenia do wieku dojrzałego. Czynnikami decydującymi o konieczności i sposobie leczenia są również: wiek dziecka, przyczyna bruksizmu, stopień nasilenia zgrzytania zębami przez sen, rodzaj uzębienia oraz natężenie zmian wywołanych przez schorzenie.
Diagnostyka bruksizmu
Rozpoznanie bruksizmu w wielu przypadkach opiera się na charakterystycznym wywiadzie, w którym pacjent podaje niepokojące go objawy. Informacje uzyskane podczas rozmowy na temat stylu życia, obciążenia stresem oraz przebytych chorób znacznie ułatwiają postawienie diagnozy. Oczywiście konieczna jest wizyta u stomatologa, który oceni stan jamy ustnej oraz stopień uszkodzeń tkanki zębów.
Ogromną rolę odgrywa również ocena ogólnego stanu zdrowia chorego, by wykluczyć przyczynę ogólnoustrojową zgrzytania zębami przez sen. W sytuacjach wątpliwych, gdy pacjent jest nieświadomy choroby i nie ma pewności, czy zmiany w uzębieniu nie są objawem schorzenia występującego w przeszłości lub zgrzytanie zębami pojawia się okresowo, możemy posłużyć się badaniami dodatkowymi. Jedno z nich to polisomnografia, czyli rejestracja czynności organizmu człowieka w trakcie snu.
Jak wygląda leczenie bruksizmu?
Zarówno bruksizm dzienny, jak także nocne zgrzytanie zębami, wymagają profesjonalnej diagnostyki oraz wprowadzenia odpowiedniego leczenia. Współczesny pogląd sugeruje, że chorobę warto leczyć z trzech różnych perspektyw.
- Pierwsza z nich obejmuje wykonanie szyny okluzyjnej. To twarda, akrylowa nakładka, która zabezpiecza zęby dolne i górne przed nadmiernym kontaktem oraz patologicznym starciem. Doskonale radzi sobie z problemem, jakim jest zgrzytanie zębami w nocy. Sprawdza się w początkowej fazie choroby oraz w zaawansowanych przypadkach.
- Aby leczenie bruksizmu było efektywne, warto też spojrzeć, czy problem nie leży w kwestiach behawioralnych. Wystąpienie choroby może być efektem narażenia na nadmierny stres lub skutkiem nieumiejętnego radzenia sobie z emocjami. W takich przypadkach psychoterapia stanowi najlepsze rozwiązanie.
- Przy najcięższych przypadkach niezbędna może okazać się farmakoterapia. Stosowanie leków powinno być ograniczone do krótkich okresów oraz odbywać się pod czujnym okiem lekarza.
- W leczeniu zgrzytania zębami pomocny jest zabieg botoksu. Polega on na podaniu serii zastrzyków z toksyny botulinowej. Jej iniekcja w żwacze zmniejsza napięcie mięśni, co ogranicza intensywność zaciskania zębów.
- U niektórych osób w leczeniu pomocne okazuje się wyrównanie zgryzu. Nieprawidłowe wypełnienia zębów, zaburzające wzajemne kontakty zębów szczęki i żuchwy, mogą odgrywać wpływ na występowanie zgrzytania zębami. W sytuacjach takich wykonuje się ich wymianę lub posiłkuje się uzupełnieniami protetycznymi.
- U osób, u których występuje nieprawidłowy zgryz, niezbędne może okazać się leczenie ortodontyczne. Jedynie wyeliminowanie wady zębowej pozwoli na skuteczne leczenie objawów zgrzytania zębami.
W leczeniu bruksizmu coraz większą popularnością cieszy się także fizjoterapia stomatologiczna. Dzięki niej napięte mięśnie żucia ulegają rozluźnieniu.
Domowe sposoby leczenia bruksizmu
Aby skutecznie leczyć bruksizm, niezbędna jest kompleksowa diagnostyka oraz leczenie stomatologiczne. Domowe sposoby mogą jedynie łagodzić przykre konsekwencje, jakie wywołał bruksizm. Do najpopularniejszych metod należą:
- masaże okolicy policzka,
- wykonywanie zimnych okładów,
- unikanie twardych produktów w diecie,
- unikanie produktów z zawartością kofeiny,
- stosowanie maści rozgrzewających,
- praktykowanie domowych ćwiczeń.
Bruksizm – możliwe powikłania
Do najczęstszych powikłań powodowanych przez bruksizm należą dysfunkcje ze strony jamy ustnej. Zmiany dotyczą wyglądu zębów – są one starte i nieestetyczne. Często obserwuje się także pękanie szkliwa. Na śluzówkach obserwuje się tkliwe wybroczyny. Przy ciężkich przypadkach zwiększa się ruchomość zębów (w skrajnych przypadkach obserwuje się wypadanie zębów).
Bruksizm powoduje także szereg deformacji w stawach skroniowo-żuchwowych. Przeskakiwanie żuchwy oraz problem z otwieraniem buzi to tylko nieliczne kłopoty, z jakimi na co dzień zmagają się chorzy.
Konsekwencjom bruksizmu towarzyszą też objawy ogólnoustrojowe. Są to najczęściej uporczywe bóle głowy, które mogą być mylnie diagnozowane w kierunku migreny. Chorzy uskarżają się także na dolegliwości ze strony mięśni twarzy. Pojawiają się one zwykle tuż po przebudzeniu.
Wielu osobom towarzyszy także przykry ból uszu. Często obserwuje się także występowanie szumów usznych, zaburzenia słuchu oraz zaburzenia równowagi.
Nieleczony bruksizm wpływa negatywnie także na narząd wzroku. U chorych
Zaciskanie zębów – skutki
Do najczęstszych skutków zaciskania szczęk należą uszkodzenia zębów. Mogą pojawić się podłużne pęknięcia szkliwa (tzw. cracki). Nierzadko dochodzi do starcia zębów, co może prowadzić do obnażenia zębiny i nadwrażliwości zębów, np. na zimno. Może dojść także do: zapalenia miazgi zęba, bólów samoistnych i konieczności leczenia kanałowego. Dodatkowo starte zęby mogą stanowić defekt kosmetyczny.
Podczas zaciskania zębów może dochodzić do powstawania zmian na błonie śluzowej jamy ustnej, a nawet do jej uszkodzeń. Typowymi zmianami są impresje na języku czy biała linia na policzkach wzdłuż linii zgryzu. Nierzadko dochodzi do przeciążenia struktur przyzębia, czyli tkanek otaczających zęby, co może się objawiać np. recesjami dziąsłowymi.
Często w wyniku zaciskania zębów mogą wystąpić zmiany w mięśniach i stawi skroniowo-żuchwowym. Mięśnie żucia są: mocniejsze, większe, wyraźniej zarysowane, a zaburzenia w stawach mogą być nawet przyczyną bólu czy migreny.
Jak leczyć zaciskanie zębów?
W leczeniu zaciskania zębów najważniejsze staje się wyeliminowanie przyczyny, jeśli jest to możliwe. Terapia choroby podstawowej, unikanie stresu w przypadku bruksizmu czy usunięcie przyczyn szczękościsku na pewno pomogą.
Przeczytaj też: Mówienie przez sen – przyczyny
Zaciskanie zębów w dzień – leczenie
Jeśli występuje zaciskanie szczęki w dzień, bardzo ważna jest samoobserwacja i kontrola takich zachowań. Gdy tylko pacjent "przyłapie się” na zaciskaniu szczęk w ciągu dnia, powinien przestać.
Dobry sposób na niezaciskanie zębów to ćwiczenia rozluźniające mięśnie. Dentysta zademonstruje odpowiednie. Najczęstszym ćwiczeniem jest: wysunięcie żuchwy przy zwartych szczękach do kontaktu brzegów siecznych górnych i dolnych siekaczy, następnie lekkie otwarcie ust, zamknięcie i powrót do fizjologicznej pozycji żuchwy. Ćwiczenia takie należy wykonywać kilka razy dziennie, po minimum kilkanaście powtórzeń.
Zaciskanie zębów w czasie snu – co robić?
Trudniejszą sytuacją jest zaciskanie zębów w nocy. Leczenie obejmuje wtedy zastosowanie najróżniejszych aparatów lub szyn zgryzowych. W ten sposób często leczony jest bruksizm. Nakładki na zęby zapobiegają uszkodzeniom uzębienia.
Często stosowana jest tzw. relaksacyjna płytka podjęzykowa (w skrócie RPP), która umieszczana jest w czasie snu wzdłuż dolnych zębów od ich językowych powierzchni. Wymusza ona nieco inną pozycję języka, co prowadzi do rozciągania mięśni i ich rozluźnienia.
Niezależnie od przyczyny zaciskania zębów (w dzień czy w nocy) niezbędna będzie wizyta u lekarza, który po zbadaniu, wprowadzi odpowiednie leczenie.
współpraca: stomatolog Dominika Adamczyk-Grabias
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Zarys współczesnej ortodoncji, pod. red. Ireny Karłowskiej. Wyd. 2008 r.
- Endodoncja, Mahmoud Torabinejad, Richard E. Walton. Wyd. 2010 r.
- Choroby błony śluzowej jamy ustnej, radiologia, chirurgia stomatologiczna, Paul Coulthard, Keith Horner. Wyd. 2011 r.
Opublikowano: 28.08.2017;
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Mateusz Pelec
Lekarz dentysta
Absolwent Wydziału Lekarskiego II Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W trakcie studiów członek Koła Naukowego przy Klinice Stomatologii Zachowawczej i Periodontologii. Główne zainteresowania to stomatologia zachowawcza i endodoncja.
132
Komentarze i opinie (2)
opublikowany 11.12.2019
opublikowany 28.01.2020