Szum w uszach – jakie są przyczyny szumów usznych i jak się ich pozbyć?

Co to jest szum w uszach? Jak się objawia?

Szumy uszne (łac. tinnitus) to grupa różnorodnych dźwięków – od szumu, szmeru, aż po piski dzwonienia i pulsowania, które nie pochodzą ze środowiska zewnętrznego, a mimo to je słyszymy. Najczęściej przyjmuje formę dzwonienia w uszach, a także gwizdów, brzęczenia.

Częsty jest też pulsujący szum w uchu, daje uczucie pulsowania (tętnienia) czy piszczenia w uszach. Pacjenci nazywają go często szelestem lub tykaniem w uszach. Może być także określany jako szum morza wiatru.

Potrafią być uciążliwe do tego stopnia, że pacjenci cierpiący na tę dolegliwość są gotowi na wypróbowanie wszelkich sposobów, aby pozbyć się niechcianych dźwięków oraz gwizdów.

Szum w uszach stanowi dość często przyczynę skarg osób, zgłaszających się do lekarza pierwszego kontaktu. Szacuje się, że może on dotyczyć nawet 1 na 5 osób.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Wyróżnia się 3 rodzaje szumów usznych:

• czaszkowy;
• nerwowy – najczęściej jako powikłanie zapalenia ucha środkowego lub błędnika, pracy w hałasie bądź wynik procesu starzenia;
• uszny – często nasila się podczas wysiłku, emocji, ruchach głowy lub wzroście ciśnienia tętniczego.

Czytaj również: Pulsowanie w głowie – jakie są przyczyny uczucia pulsowania w głowie?

Skąd biorą się szumy uszne?

Istnieje wiele przyczyn szumów usznych. Bardzo często są one wynikiem niegroźnych i niedużych uszkodzeń w obrębie ucha wewnętrznego (ślimaka ucha – narząd słuchu). W większości przypadków (nawet do 65 proc.) nie udaje się ustalić przyczyny szumów i dzwonienia w uszach. U pacjentów, u których nie udało się ustalić etiologii tych dolegliwości, najbardziej prawdopodobne wydaje się pochodzenie mózgowe szumów (dysfunkcje w transmisji sygnałów w obrębie mózgu).

Do najczęstszych, określonych przyczyn szumów i pisku w uszach należą:

• uszkodzenie komórek rzęskowych ślimaka, nerwiaki, uszkodzenia nerwu przedsionkowo-ślimakowego (nerw VIII),
• uraz czaszki, uszkodzenia w obrębie żuchwy i mięśni żwaczy (częsty jest szum w uszach i ból głowy),
• stan po zabiegu w obrębie ucha środkowego, po zapaleniu błędnika,
• nadmierna ekspozycja na hałas, głośną muzykę etc. oraz uraz akustyczny, nadmierny stres,
• choroba Meniere’a (wodniak błędnika), stwardnienie rozsiane, nadciśnienie tętnicze (tu częsty jest objawy opisywany przez pacjentów jako pulsujący szum w uchu),
• infekcja górnych dróg oddechowych,
• przewodzenie szmerów podchodzących z serca, tętniaka.

Zdarza się także szum w uszach po lekach. Może wywołać go kwas acetylosalicylowy, erytromycyna, aminoglikozydy, chinidyna, furosemid, chlorchinina. W niektórych przypadkach szum w głowie świadczy guzie kąta mostowo-móżdżkowego (zawroty głowy występują wraz z szumami w uszach, postępującym niedosłuchem, neuropatią nerwu trójdzielnego, niedowładem nerwu twarzowego, ataksją móżdżkową jednostronną, ew. objawami uszkodzenia pnia mózgu).

Czytaj również: Pulsowanie w uchu – co to znaczy?

Inne przyczyny szumu w uszach

Stres i nerwica są jednymi z częściej pomijanych lub niedocenianych czynników powodujących pulsujący szum w uszach. Jego częstotliwość może być zsynchronizowana z akcją naszego serca i nasila się na skutek negatywnych emocji bądź po wysiłku fizycznym. W tym przypadku najczęściej ma związek z dysfunkcją naszych naczyń krwionośnych spowodowaną m. in cukrzycą i nadciśnieniem.

Ogólne pogarszanie się słuchu także należy uznać jako potencjalną przyczynę tego zaburzenia. Osoby starsze dużo częściej borykają się z nachalnym dźwięczeniem. Często jest to jeden z pierwszych objawów postępującego upośledzenia słuchu na skutek starzenia się aparatu słuchowego.

Problem dźwięczenia w uszach nie dotyczy tylko ludzi w podeszłym wieku. Osoby młode mogą być dotknięte szumami. Częstą przyczyną jest ziejąca trąbka słuchowa, a także otoskleroza.

Pierwsza dolegliwość, zwana inaczej autofonią, to zaburzenie mechanizmu zamykającego trąbkę na skutek zaburzeń hormonalnych. Trąbka słuchowa pozostaje otwarta, wskutek czego chory stale słyszy własny głos, brzmiący jak głos obcej osoby, a także swój oddech.

Druga zaś jest chorobą błędnika kostnego powodującą nieprawidłowości w jego mineralizacji. Jej przyczyn należy szukać w zaburzeniach gospodarki hormonalnej, predyspozycjach genetycznych, a także w stosowaniu doustnej antykoncepcji.

Mimo ciągle rozwijającej się wiedzy z zakresu otolaryngologii, etiologia niektórych szumów usznych pozostaje nam nadal nieznana, co nie oznacza jednak, że nie należy aktywnie szukać ich przyczyny.

Niekiedy jednak przyczyna tinnitus jest prozaiczna – czop woskowinowy, którego usunięcie podczas wizyty u lekarza laryngologa znosi wszelkie świsty i gwizdy przynosząc natychmiastową ulgę i poprawę słuchu. Natomiast, gdy przyczyna jest dużo poważniejsza, tak jak przypadku nowotworów, szum słyszalny jest zazwyczaj tylko po stronie, po której guz wywołuje ucisk. Prozaiczną przyczyną pulsowania u szach, zwłaszcza u dzieci jest sytuacja, kiedy do ucha dostaje się woda; często zdarza się tak po wizycie na basenie.

Do czego prowadzi, jakie są powikłania i skutki?

Osoby zmagające się z problemem długotrwałych, przewlekających się szumów usznych odczuwają dyskomfort, wynikający z niemożności stłumienia słyszanych dźwięków.

• Szumy uszne są doznaniami uciążliwymi, które mogą zaburzać codzienną aktywność pacjenta, wywołując uczucie ciągłego rozdrażnienia, zmęczenia czy obniżenia nastroju.
• Chorzy cierpiący na tę dolegliwość bardzo często skarżą się na zaburzenia koncentracji (niemożność skupienia uwagi na wykonywanych czynnościach), problemy z pamięcią i komunikacją.
• Gdy szum w głowie jest bardzo nasilony, występuje stale prowadzić mogą do zaburzeń snu (np. bezsenności, problemów z zasypianiem) albo skrajnie, do rozwoju depresji (nawet z myślami samobójczymi).

Nawracające, długotrwałe i nasilone szumy czy pisk w uszach i szumy w głowie stanowią objaw niepokojący, dlatego też wymagają one odpowiedniej diagnostyki. Każda osoba skarżąca się na szumy uszne powinna udać się do lekarza rodzinnego, który adekwatnie do problemu zaproponuje pacjentowi optymalny sposób postępowania.

Objawami towarzyszącymi szumom, których nie wolno bagatelizować są m.in.: utrata przytomności, pogorszenie słuchu i jakości widzenia, wysokie ciśnienie tętnicze, bóle i zawroty głowy.

Jak pozbyć się szumu w uszach, co pomaga?

Najważniejszą formą walki z szumami w uszach jest zapobieganie ich wystąpieniu. Profilaktyka tych dolegliwości polega przede wszystkim na :

• unikaniu ekspozycji na nadmierny hałas;
• stosowanie odpowiednich ochraniaczy na uszy w miejscach pracy przebiegających w nadmiernym hałasie;
• unikanie leków ototoksycznych (czyli leków powodujących uszkodzenie słuchu);
• unikanie słuchania głośnej muzyki (zwłaszcza przez słuchawki douszne);
• techniki relaksacyjne, zapobieganie depresji i bezsenności (gdy podłoże jest psychogenne).

W momencie pojawienia się szumów usznych najistotniejszym elementem jest ustalenie przyczyny ich powstania, ponieważ od tego uzależnione jest dalsze postępowanie i leczenie pacjenta. I tak, jeżeli szumy w uszach spowodowane są przez zaleganie woskowiny wykonuje się czyszczenie i płukanie uszu. Z kolei, gdy szumom towarzyszy wysokie ciśnienie tętnicze wdraża się farmakoterapię przeciwnadciśnieniową. Natomiast gdy szumy uszne stanowią wynik działania niepożądanego leku, wówczas preferowanym postępowaniem jest odstawienie leku bądź redukcja dawki.

W przypadkach, w których za szumy uszne odpowiedzialny jest proces rozrostowy w obrębie centralnego układu nerwowego wymagany może być zabieg operacyjny.

Jak leczyć szumy uszne?

W szumach usznych nieznanego pochodzenia, gdzie nie udało się ustalić etiologii i upośledzających funkcjonowanie pacjenta zastosowanie znalazły takie metody leczenia jak :

• stosowanie maskerów;
• leczenie operacyjne defektów ucha środkowego;
• laseroterapia (stymulacja laserem, prowadząca do aktywacji samodzielnej naprawy uszkodzonych komórek rzęskowych ślimaka);
• metody farmakologiczne: leki poprawiające krążenie naczyniowe w narządzie słuchu i równowagi oraz w naczyniach mózgowych bądź leki przeciwdepresyjne i uspokajające.

Habituacja szumów usznych

Dużym zainteresowaniem cieszy się habituacja, czyli zabieg mający na celu zmniejszenie reakcji na szumy uszne. Podobny proces zachodzi u nas codziennie, kiedy nasz mózg po pewnym czasie od wejścia do pokoju wycisza pracujący w tle zegar, podczas gdy tak naprawdę cały czas pozostaje on słyszalny.

Metoda ta określana jest także jako terapia TRT (tinnitus retraining therapy) – aktualnie stanowi ona najbardziej efektywną metodę leczenia, która polega ona na aktywacji procesu habituacji szumu (czyli zanikanie reakcji organizmu na bodźce wielokrotnie powtarzane) tzw. „przyzwyczajenie chorego do szumu”; terapię prowadzą wyspecjalizowane ośrodki medyczne, stosujące specyficzne nagrania z szumem szerokopasmowym; odsłuchiwanie w/w nagrań przez chorego skutkuje tym, że pacjent odczuwa subiektywne wyciszenie własnego szumu;

Każdy rodzaj leczenia powinien być zalecony i ściśle kontrolowany przez lekarza specjalistę. Ingerencja na własną rękę może nie pomóc, a wręcz pogorszyć dotychczasowe dolegliwości.

Leki i aparaty słuchowe w leczeniu szumów usznych

Leczenie farmakologiczne cechuje słaba skuteczność. Wyżej wymienione leki przydatne bywają w szumach usznych, u których podłożem jest nadmierny stres czy depresja. Ponadto w takich przypadkach korzystny efekt mogą wywierać również ćwiczenia relaksacyjne niwelujące napięcie emocjonalne chorego. Pożądane efekty może przynieść stosowanie leków usprawniających krążenie w obrębie tkanek, leków przeciwdepresyjnych jak również zwiększenie podaży witamin i minerałów.

Wykorzystywanie aparatów słuchowych w leczeniu szumów usznych preferowane jest u chorych, u których dochodzi do upośledzenia słuchu. Natomiast maskery używane są do subiektywnego wytłumienia szumów odczuwanych przez pacjenta. Działają one na zasadzie emisji stłumionego dźwięku, który obniża zdolność słuchacza do słyszenia szumu (tzw. maskowanie szumu usznego).

Szum w uszach – podsumowanie