Nerwica natręctw – przyczyny, objawy, leczenie, leki

Czym są natrętne myśli?

Myśli natrętne, nazywane również obsesjami, mogą być myślami, wyobrażeniami albo impulsami (stąd inna nazwa schorzenia: zaburzenie obsesyjno-kompulsywne, z ang. obsessive-compulsive disorder – OCD). Zwykle ich treść jest agresywna, wulgarna albo bluźniercza, nawracają niezależnie od woli chorującego na nerwicę natręctw.

Nawracające myśli powodują u chorego uczucie dyskomfortu i budzą sprzeciw, ale jednocześnie są uznawane za własne. Z kolei kompulsjami nazywamy przymusowe czynności – powtarzające się zachowania albo rytuały.

Z punktu widzenia osoby chorującej działania te są z jednej strony postrzegane jako bezsensowne, ale zarazem konieczne – często mają zapobiegać jakiemuś nieszczęściu albo wyrządzeniu komuś krzywdy.

Dlatego podejmowanie próby przeciwstawienia się przymusowi wykonania danej czynności okazuje się bezskuteczne.

Ten typ zaburzenia dotyka nie tylko dorosłych, niekiedy mamy do czynienia z nerwicą natręctw u dziecka.

Nerwica natręctw – u kogo?

Pewne cechy osobowości zwiększają ryzyko zachorowania na nerwicę natręctw myślowych (i wiele osób chorujących na to zaburzenie posiada właśnie takie cechy). Należą do nich skłonności do:

• szczegółowego analizowania spraw,
• porządkowania,
• przestrzegania regulaminów.

Narażone są tu także osoby, które postępują zgodnie z utartymi schematami i wykazują chęci organizacyjne, nawet jeśli jest to niepotrzebne.

Nerwica natręctw myśli występuje częściej u osób nadmiernie ostrożnych, obawiających się prostych spraw dnia codziennego. Inną grupę narażoną na opisywane zaburzenie stanowią ludzie nadmiernie dokładni, przez co często utrudniają ostateczną realizację wykonywanych zadań.

Cechy, które sprzyjają pojawianiu się natrętnych myśli, to również: nadmierna skrupulatność i sumienność, pedanteria, bezwzględne przestrzeganie zasad i procedur, a także skłonność do podporządkowywania sobie innych osób.

Jakie są objawy nerwicy natręctw myślowych?

Jak wspomniano, myśli natrętne są zazwyczaj: agresywne, bluźniercze albo bezsensowne. Mogą to być powtarzające się wyobrażenia robienia komuś krzywdy – często bliskiej, kochanej osobie. Mogą to być wulgarne, bluźniercze myśli u głęboko wierzącej osoby, nasilające się np. w czasie mszy w kościele.

To również nieustające wahania i wątpliwości, jaką decyzję podjąć – bez możliwości ostatecznego podjęcia jakiejkolwiek decyzji. Każda z osób z obsesyjnymi myślami ma specyficzny obraz objawów. Zawsze jednak myśli towarzyszące choremu są bardzo nieprzyjemne.

Jeżeli chodzi o nerwicę natręctw, przykładami czynności natrętnych będą np. przymusy:

• mycia rąk albo sprzątania,
• sprawdzania czy nie spowodowało się wypadku w czasie prowadzenia samochodu,
• liczenia przedmiotów,
• sprawdzania czy wszystko w domu jest w porządku – czy gaz został wyłączony, woda zakręcona, czy drzwi zostały zamknięte.

Wszystkie powyższe myśli zajmują osobie chorującej na nerwicę bardzo dużo czasu.

Zwykle nerwicy natręctw towarzyszy lęk i objawy depresji. Symptomy lęku mogą przejawiać się jako uczucie napięcia albo jako dolegliwości somatyczne (cielesne) – częste kołatania serca, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, pocenie się, suchość w jamie ustnej.

Nieleczona nerwica natręctw może doprowadzić do tego, że pojawią się inne zaburzenia psychiczne. Osoby z natręctwami często cierpią również z powodu objawów depresyjnych: obniżonego nastroju, zmniejszonego napędu, zaburzeń snu.

Co więcej, nasileniu objawów depresyjnych prawie zawsze towarzyszy nasilenie natręctw, a nasileniu natręctw – nasilenie objawów depresyjnych. Nerwica natręctw jest chorobą powodującą bardzo dużo cierpienia i znacznie zaburzającą życie.

Leczenie nerwicy natręctw

Najlepsze wyniki leczenia nerwicy natręctw i myśli obsesyjnych uzyskuje się przy jednoczesnym stosowaniu farmakoterapii i psychoterapii. Najczęściej stosuje się klasyczny lek przeciwdepresyjny – klomipraminę oraz leki z grupy inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (tertralina, paroksetyna czy escitalopram).

W bardzo nasilonych objawach stosuje się leki na nerwicę natręctw o doraźnym działaniu przeciwlękowym – benzodiazepiny. Z powodu wysokiego ryzyka uzależnienia, farmaceutyków tych nie należy stosować długo – nie mogą być podstawą leczenia tej ani żadnej innej nerwicy.

U części pacjentów nasilenie objawów nerwicy natręctw myślowych jest bardzo duże, zdarza się że wspomniane wyżej leki nie są skuteczne. W takiej sytuacji w leczeniu wykorzystuje się inne leki przeciwdepresyjne, neuroleptyki, takie jak: olanzapina, risperidon albo kwetiapina, a także środki przeciwdrgawkowe – lamotryginę, kwas walproinowy, karbamazepinę. Dość często konieczne jest łączeniu kilku różnych leków.

Psychoterapia może odnosić się do objawów albo – przede wszystkim – do osobowości pacjenta. Z uwagi na ogromną dokuczliwość objawów nerwicy natręctw, na pierwszym miejscu należy wymienić terapię poznawczo-behawioralną, która daje pacjentom możliwość istotnego zredukowania natrętnych myśli i przymusowych czynności.

Najczęściej wykorzystywaną techniką psychoterapeutyczną jest tak zwana ekspozycja z blokowaniem reakcji. Polega to na stopniowym „wygaszaniu” natrętnej czynności – na przykład konieczności mycia rąk przy jakimkolwiek podejrzeniu ich zabrudzenia.

Psychoterapia psychoanalityczna skupia się natomiast na nierozwiązanych, nieświadomych konfliktach pacjenta i nieuświadamianych funkcjach objawów – taką funkcją może być na przykład nadmierna potrzeba kontroli otoczenia.

Nerwica natręctw jest poważną i przewlekłą chorobą, bywa że bardzo trudną do wyleczenia wspomnianymi wcześniej metodami. Z tego powodu czasami sięga się po inne sposoby leczenia zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, takie jak elektrowstrząsy albo zabiegi neurochirurgiczne.