Nerwica lękowa – przyczyny, objawy i leczenie nerwicy lękowej

Czym jest nerwica lękowa?

Nerwica lękowa przebiega pod wieloma postaciami, które łączy podstawowy objaw, jakim jest poczucie leku. Obok niego mogą pojawić się takie somatyczne objawy nerwicy lękowej, jak:

• niedowłady,
• zaburzenia funkcjonowania narządów zmysłu, np. wzroku,
• duszność, ucisk w klatce piersiowej,
• ból w różnych okolicach ciała – zwykle jest to głowa, żołądek lub klatka piersiowa,
• zawroty głowy,
• drgawki,
• kołatanie serca,
• nadmierne pocenie się,
• wiele innych.

Sam patologiczny lęk można opisać jako chorobliwe poczucie niepokoju, zarówno bliżej nieokreślonego, jak i mającego konkretny cel – wtedy lęk ten nazywamy fobią.

Osoba z nerwicą charakteryzuje się prawidłową percepcją otaczającej ją rzeczywistości, często ma także świadomość absurdalności swojego lęku. Te właśnie cechy odróżniają zaburzenie, jakim jest nerwica, od choroby psychicznej.

Istnieje wiele postaci zaburzeń nerwicowych, najpopularniejsze z nich to:

• fobie,
• ciężka reakcja na stres,
• zaburzenia adaptacyjne,
• zaburzenia pod postacią somatyczną,
• zaburzenia dysocjacyjne.

Schorzenie to należy do grupy chorób przewlekłych, z tendencją do nawracania pod wpływem konkretnych sytuacji życiowych.

Jakie są przyczyny nerwicy lękowej?

Skąd bierze się tego typu zaburzenie osobowości? Etiologia nerwicy określana jest jako wieloczynnikowa, a zatem upatruje się jej przyczyn zarówno w genach, czynnikach psychologicznych, jak i biologicznych. Innymi słowy – osoba podatna, narażona na określone czynniki psychospołeczne, ma duże ryzyko zachorowania na nerwicę.

Często obserwuje się występowanie nerwicy u bliskich krewnych, co sugeruje rolę genetyki. Niemniej jednak większość naukowców za czynnik spustowy uznaje stresogenną sytuację życiową lub nieuświadomiony konflikt wewnętrzny, nierzadko wywodzący się jeszcze z okresu dzieciństwa. Oczywiście nie każda osoba poddana takiej sytuacji nabawia się nerwicy. Do cech predysponujących do nerwicy lękowej należą:

• uraz we wczesnym dzieciństwie,
• deficyt opieki rodzicielskiej,
• obecność nierozwiązanych konfliktów wewnętrznych,
• uzależnienia,
• funkcjonowanie w patologicznych systemach społecznych,
• cechy osobowości, zwłaszcza tak zwana osobowość anankastyczna.

Należy również wspomnieć, że do powstawania zaburzeń nerwicowych predysponują niektóre choroby przewlekłe, takie jak: choroba nowotworowa, zaburzenia układu ruchu, urazy. Powodują one występowanie nagłego lub przewlekłego stresu, a także – jeśli trwają wystarczająco długo – mogą skutkować zmianami w osobowości.

Również choroby endokrynologiczne, m.in. nadczynność tarczycy (poprzez wzrost poziomu hormonów tarczycy) oraz guz chromochłonny nadnerczy (poprzez wzrost poziomu kortyzolu – hormonu stresu), mogą prowadzić do zachorowania na nerwicę.

Podatność na nerwicę

Wielu osób może zadać sobie pytanie: „Czy jestem podatny na nerwicę?”. W tym celu należy przeanalizować zarówno własne cechy osobowości, jak i środowisko, w jakim się na co dzień przebywa. Ustalenie potencjalnego urazu psychicznego często nie jest łatwe, bywa on bowiem nieuświadomiony. Indywidualne uwarunkowania, decydujące o odporności psychicznej na sytuacje stresowe, mogą zostać obniżone poprzez nastawienie lękowe, myślenie stereotypowe, brak dominującej idei i poczucia sensu działania, postawę egocentryczną czy czynniki czysto fizjologiczne. Do tych ostatnich zaliczyć można:

• zaburzenia snu, np. długotrwały brak snu,
• chorobę przewlekłą,
• ciążę i poród,
• częste konflikty interpersonalne,
• brak czasu na odpoczynek.

Mniejszą odpornością na stres odznaczają się osoby nadmierne odpowiedzialne, ambitne, nerwowe, histerycy i osoby niedojrzałe, chwiejne emocjonalnie.

Czy typ osobowości ma wpływ na wystąpienie nerwicy lękowej?

Osoby z niektórymi typami osobowości są bardziej narażone na wystąpienie zaburzeń nerwicowych. Wyróżniamy tutaj 3 typy osobowości, które temu sprzyjają:

• osobowość anankastyczna – charakteryzująca się przesadną dbałością o szczegóły, perfekcjonizmem. U osób takich typowy jest też lęk przed utratą kontroli;
• osobowość lękliwa – charakteryzująca się stałym odczuwaniem niepokoju, unikaniem kontaktów z innymi ludźmi, nadmierną wrażliwością na krytykę, obawą przed odrzuceniem;
• osobowość histrioniczna – charakteryzująca się dążeniem do zwrócenia na siebie uwagi, nadmierną emocjonalnością i teatralnością zachowania, skłonnością do manipulowania innymi osobami.

Nerwica lękowa a używki i inne choroby

Nierzadko obserwuje się współwystępowanie zaburzeń nerwicowych i uzależnienia od alkoholu, leków – zwłaszcza benzodiazepin, substancji psychoaktywnych i tytoniu. Często nałóg jest kolejnym wyrazem nieradzenia sobie z lękiem. Niestety, nie pomaga on poradzić sobie z narastającymi problemami, a raczej zwykle potęguje poczucie braku kontroli nad emocjami i własnym życiem. Często także nerwicy może towarzyszyć depresja.

Zaburzenia lękowe a fobie

Fobia to paniczny lęk, pojawiający się w ściśle określonej sytuacji, a nawet na samą myśl o niej. Osoba cierpiąca na fobię nie tylko boi się danego zdarzenia, ale lęk pojawia się na samą myśl o nim. Do najpopularniejszych odmian fobii należą:

• agorafobia, czyli lęk przed otwartymi przestrzeniami, podróżami, tłumem ludzi;
• akrofobia, czyli lęk wysokości;
• nyktofobia, czyli lęk przed ciemnością;
• klaustrofobia, czyli lęk przed zamknięciem;
• algofobia, czyli lęk przed bólem;
• zoofobia, czyli lęk przed zwierzętami;
• fobia społeczna, czyli lęk przed interakcjami społecznymi (występ publiczny, randka, chodzenie do szkoły czy sklepu).

Lęk jako główny objaw nerwicy lękowej

Dominującym objawem nerwicy lękowej jest lęk. Objawia się on strachem przed różnymi sytuacjami, może również pojawiać się bez określonego źródła. Osoby cierpiące na tę dolegliwość często mają świadomość absurdalności odczuwanego przez nich niepokoju. W niektórych przypadkach lęk może uniemożliwić pacjentowi normalne funkcjonowanie.

Objawy lękowe mogą przybierać różną formę. Wyróżniamy tutaj:

• fobie – lęk pojawiający się w ściśle określonych sytuacjach lub wywołany przez pewne obiekty zewnętrzne, które nie stanowią realnego zagrożenia, np.: klaustrofobia, arachnofobia, agorafobia;
• ataki paniki – nagły napad bardzo silnego lęku osiągający szczyt nasilenia w ciągu 10 minut, a następnie stopniowo ustępujący, któremu na ogół towarzyszą objawy wegetatywne, takie jak: kołatanie i przyspieszenie akcji serca, pocenie się, duszność, nudności, zawroty głowy, uczucie dławienia się, obawa śmierci;
• lęk uogólniony (zaburzenia lękowe uogólnione) – stany lękowe pojawiające się bez żadnego określonego czynnika.

Pozostałe objawy nerwicy lękowej

Nerwicy często towarzyszą również nieprzyjemne objawy somatyczne, czyli dotyczące całego ciała, takie jak:

• bóle o różnej lokalizacji (bóle głowy, kręgosłupa, brzucha, klatki piersiowej),
• zawroty głowy,
• przyspieszone bicie serca,
• uczucie duszności,
• uderzenia gorąca,
• bezsenność,
• zaburzenia seksualne (problemy z potencją, zaburzenia erekcji),
• drżenie rąk i drżenie nóg.

Równie często mamy do czynienia z objawami psychicznymi: apatią, rozdrażnieniem, płaczliwością, brakiem chęci do działania, przygnębieniem, brakiem odczuwania przyjemności, zaburzeniami koncentracji, utratą pewności siebie.

Zobacz też: Czy Alpragen to to samo, co Xanax?

Leczenie nerwicy lękowej

W leczeniu nerwicy lękowej stosuje się dwie podstawowe metody. Z uwagi na to, że u podstaw zaburzeń nerwicowych leżą problemy psychologiczne, to najważniejszą metodą radzenia sobie z nią jest psychoterapia. Stabilizacja nastroju w tym przypadku odgrywa rolę priorytetową. Czasami leczenie nerwicy lękowej wymaga zastosowania leków.

Odpowiednio prowadzona psychoterapia umożliwia odkrycie problemów pacjenta, podłoża występujących u niego lęków i jego wewnętrznych konfliktów. Istotna w leczeniu jest także psychoedukacja polegająca na uzupełnieniu wiedzy chorego na temat jego schorzenia oraz higieny życia psychicznego.

Czasami jednak ze względu na nasilenie objawów, leczenie nerwicy lękowej wymaga zastosowania leków. Stosuje się środki uspokajające i przeciwdepresyjne. Działają one doraźnie i nie uwalniają całkowicie od zaburzeń. Dlatego też powinno się w miarę możliwości dążyć do wdrożenia terapii psychologicznej. W terapii nerwicy lękowej duże znaczenie odgrywa monitorowanie skuteczności leczenia, które jest możliwe dzięki zastosowaniu specyficznych dla zaburzeń narzędzi psychometrycznych np. skali lęku Hamiltona.

W celu łagodzenia objawów somatycznych nerwicy lękowej, takich jak kołatanie serca czy drżenia, lekarz zaleca leki z grupy beta-blokerów. Efekty leczenie zwykle ocenia się po 3-4 miesiącach terapii, a schorzenie, jakim jest nerwica, należy do stosunkowo dobrze rokujących, co do wyleczenia.

Jak uchronić się przed nerwicą lękową?

Aby uchronić się przed nerwicą lękową, warto przede wszystkim zadbać o poprawę własnej odporności psychicznej poprzez takie zabiegi, jak wewnętrzne nastawienie na pokonywanie trudności i posługiwanie się konstruktywnymi schematami myślowymi.

Racjonalny optymizm pozwala unikać popadania w nieuzasadniony lęk, a zakładanie sobie pewnej idei dominującej pozwala zmotywować się do działania i skupić na konkretnym celu. Warto też ewentualne niepowodzenia i porażki rozpatrywać w kategoriach zadania, powierzonego pewnej grupie osób, a nie swoich indywidualnych klęsk. Zatem, jeśli „szklanka jest w połowie napełniona wodą”, to jest to sukces, bo ona jest „już w połowie pełna”, a nie „jest pełna w połowie, tak mało udało mi się zrobić”. Należy doceniać siebie i dbać o psychikę, gdyż w dzisiejszych czasach to ona bywa narażona na najwięcej zagrożeń.