Niesteroidowe leki przeciwzapalne (w skrócie NLPZ) to powszechnie stosowane substancje, dostępne w większości przypadków bez recepty. Znajdziemy je w każdej aptece, supermarkecie, a nawet w niewielkich sklepach spożywczych i kioskach. Jednym z najpopularniejszych NLPZ jest ibuprofen. Jakie są wskazania do stosowania ibuprofenu i najczęstsze skutki uboczne związane ze stosowaniem tej substancji?
Ibuprofen – działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne
Spis treści
- Ibuprofen – charakterystyka produktu i działanie ibuprofenu
- NLPZ – charakterystyka i działanie
- Ibuprofen – wskazania do stosowania
- Dawkowanie ibuprofenu
- Ibuprofen – przeciwwskazania do stosowania
- Ibuprofen – skutki uboczne
- Ibuprofen a żołądek i przewód pokarmowy
- Ibuprofen czy paracetamol? Który lek wybrać?
- Z jakimi lekami nie powinno się łączyć ibuprofenu?
Ibuprofen – charakterystyka produktu i działanie ibuprofenu
Ibuprofen, substancja należąca do grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), ma działanie zarówno przeciwgorączkowe, jak i przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Z czego wynikają te właściwości ibuprofenu? Substancja ta jest zdolna do hamowania syntezy prostaglandyn, czyli specjalnych hormonów, które biorą udział między innymi w powstawaniu stanu zapalnego w organizmie. Mechanizm działania ibuprofenu hamuje działanie enzymów, nazywanych cyklooksygenazami, które warunkują syntezę prostaglandyn.
Wielu pacjentów zastanawia się, po jakim czasie działa ibuprofen? Należy wiedzieć, że szybkość wchłaniania ibuprofenu może różnić się w zależności od jego postaci farmaceutycznej. Po przyjęciu tabletki z ibuprofenem jego największe stężenie we krwi notowane jest po 1-2 godzinach. Ibuprofen usuwany jest całkowicie z organizmu w ciągu 24 godzin od jego przyjęcia. Na rynku dostępny jest ibuprofen w postaci tabletek powlekanych, jak i w kapsułkach oraz ibuprofen w syropie (zawiesina doustna) – postać ta zalecana jest głównie dzieciom.
NLPZ – charakterystyka i działanie
Pochodne kwasów enolowych, alkanony czy sulfonanilidy, podobnie jak inne niesteroidowe leki przeciwzapalne, działają głównie przeciwbólowo, przeciwgorączkowo, przeciwzapalnie. Przeważnie dobrze się wchłaniają i w znacznym stopniu wiążą z białkami krwi. Różnią się jednak preferencją i siłą działania na izoenzymy COX. W zdecydowanej większości znacznie silniej hamują aktywność cyklooksygenazy COX-2 niż COX-1.
Mechanizm działania NLPZ związany jest z ich hamującym wpływem na wytwarzanie prostaglandyn – substancji z grupy prostanoidów, które powstają na skutek przemiany kwasu arachidonowego. Synteza prostaglandyn odbywa się w tkankach z udziałem enzymu cyklooksygenazy. Zablokowanie dostępu kwasu arachidonowego do centrum aktywnego cyklooksygenazy prostaglandynowej ma bezpośredni związek z zahamowaniem czynności izoenzymów COX, a to z kolei warunkuje efekty działania NLPZ. Poszczególne leki z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych w różnym stopniu wnikają do kanałów cyklooksygenaz, dlatego też wykazują zróżnicowaną siłę hamowania aktywności tych izoenzymów.
Ibuprofen – wskazania do stosowania
Jakie są wskazania do stosowania ibuprofenu? Najważniejsze z nich to przede wszystkim:
- dolegliwości bólowe, takie jak ból głowy, bóle kręgosłupa, bóle mięśniowe, ból zęba,
- gorączka – na przykład w przebiegu przeziębienia lub grypy,
- bolesne miesiączkowanie.
Stosowanie ibuprofenu jest również wskazane do leczenia dolegliwości bólowych i przeciwdziałania stanowi zapalnemu w przebiegu:
- reumatoidalnego zapalenia stawów,
- choroby zwyrodnieniowej stawów,
- stanów pourazowych,
- stanów zapalnych tkanek okołostawowych, czyli m.in. ścięgien, mięśni, kaletek maziowych.
Dawkowanie ibuprofenu
Standardowa dawka ibuprofenu, zalecana osobom dorosłym w leczeniu bólu, to 200 – 400 mg. Taka dawka może być powtarzana maksymalnie 4 – 6 razy na dobę. Warto wspomnieć, że za maksymalną dobową dawkę ibuprofenu uznaje się 3,2 gramy (czyli 3200 mg). Jednak mimo tego nie zaleca się przekraczania dawki 1200 mg (1,2 gramy).
Ibuprofen dla dzieci – dawkowanie
Warto wiedzieć, że w przypadku najmłodszych ibuprofen można stosować od trzeciego miesiąca życia. Typowa dawka dla dziecka przeliczana jest na podstawie masy ciała i jest to standardowo w przypadku gorączki 10 mg/kg.
Przedawkowanie ibuprofenu nie daje charakterystycznych dla tej substancji objawów, jednak wiąże się z ryzykiem groźnego krwawienia do przewodu pokarmowego i powikłań sercowo-naczyniowych. Przedawkowaniu ibuprofenu towarzyszyć mogą nudności i wymioty, rzadziej także biegunka, a także bóle głowy oraz szumy uszne.
Ibuprofen – przeciwwskazania do stosowania
Warto wiedzieć, jakie są najważniejsze przeciwwskazania do przyjmowania ibuprofenu. Należy do nich:
- jak w przypadku każdej substancji – nadwrażliwość na substancję czynną, w tym przypadku ibuprofen;
- przebyta w przeszłości lub aktualnie czynna choroba wrzodowa żołądka lub dwunastnicy;
- ciężka niewydolność wątroby lub nerek – to przeciwwskazanie dotyczy bardzo wielu leków;
- ciężka niewydolność serca;
- III trymestr ciąży;
- skaza krwotoczna (ibuprofen zaburza funkcjonowanie płytek krwi, przez co wpływa na proces krzepnięcia krwi).
Ibuprofen powinniśmy stosować ostrożnie u osób chorujących na astmę oskrzelową, niewydolność serca, a także nadciśnienie tętnicze. Powód? Ibuprofen może powodować zatrzymywanie wody i sodu w organizmie (co podnosi ciśnienie tętnicze) oraz zmniejszać skuteczność leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi.
Warto mieć świadomość, że przy stosowaniu ibuprofenu ryzyko wystąpienia działań niepożądanych jest znacznie większe u osób starszych. Ponadto powinno się unikać stosowania wysokich dawek ibuprofenu u osób z czynnikami ryzyka chorób układu krążenia, gdyż lek ten zwiększa w tym przypadku ryzyko wystąpienia poważnych zdarzeń sercowo-naczyniowych.
Ibuprofen – skutki uboczne
Warto zacząć ten akapit od omówienia najczęstszych działań niepożądanych, związanych ze stosowaniem ibuprofenu. Należą do nich m.in.:
- nudności i wymioty,
- zgaga,
- wzdęcia,
- biegunki, jak i zaparcia,
- zaostrzenie astmy oskrzelowej,
- wysypka, czasami pokrzywka,
- zatrzymanie wody w organizmie, co może skutkować obrzękami,
- rzadziej: wzrost ciśnienia tętniczego krwi, zaburzenia smaku.
W rzadkich przypadkach ibuprofen może prowadzić do wystąpienia:
- krwawienia do światła przewodu pokarmowego,
- zaburzenia krzepnięcia krwi,
- spadku poziomu płytek krwi (małopłytkowość).
Ibuprofen a żołądek i przewód pokarmowy
Niekorzystny wpływ niesteroidowych leków przeciwzapalnych na żołądek i cały przewód pokarmowy wynika z tego, że leki te hamują enzym cyklooksygenazę (a dokładniej COX-1), mającą działanie ochronne – poprawia ona bowiem podśluzówkowy przepływ krwi oraz zwiększa produkcję (syntezę) wodorowęglanów (są to związki zasadowe, które niwelują szkodliwy wpływ kwasu solnego na żołądek i dwunastnicę).
Co więcej, NLPZ zmniejszają produkcję ochronnego śluzu oraz zmniejszają objętość soku żołądkowego, co powoduje obniżenie jego pH (staje się on bardziej kwaśny), a to predysponuje dodatkowo do powstania owrzodzeń. Przewlekłe stosowanie tych leków może również skutkować krwawieniem do światła przewodu pokarmowego, a w konsekwencji – do niedokrwistości, czyli spadku stężenia hemoglobiny we krwi poniżej wartości docelowych dla danej płci i wieku.
Ibuprofen czy paracetamol? Który lek wybrać?
Największą różnicą między tymi dwoma substancjami jest fakt, że paracetamol nie posiada właściwości przeciwzapalnych. Dlatego, gdy borykamy się z chorobą z komponentą zapalną, na przykład ostrym zapaleniem zatok czy zaostrzeniem zapalnej choroby stawów, to lepiej sprawdzi się nam w tej sytuacji ibuprofen.
Obie wymienione substancje uznawane są za najbezpieczniejsze środki przeciwbólowe dla kobiet karmiących piersią. Podobnie jak paracetamol, ibuprofen przenika do mleka matki, jednak nie ma to żadnego negatywnego wpływu na dziecko.
W przypadku bólu i gorączki, do trzeciego miesiąca życia lekiem z wyboru jest paracetamol.
Wielu pacjentów zastanawia się, czy ibuprofen jest bezpieczny? Oczywiście, ibuprofen nie jest lekiem, którego należy się bać, jednak jeśli chorujemy na chorobę wrzodową czy inne schorzenia, które wymieniono powyżej jako stanowiące przeciwwskazania do przyjmowania ibuprofenu – to w tej sytuacji należy zdecydować się na paracetamol. Paracetamol jest również bezpieczny dla kobiet w ciąży, w każdym jej trymestrze.
Ponadto, ibuprofen będzie lekiem przeciwbólowym z wyboru w sytuacji obecności uczulenia na paracetamol.
Z jakimi lekami nie powinno się łączyć ibuprofenu?
Warto wspomnieć jeszcze o lekach, których nie powinniśmy przyjmować łącznie z NLPZ, w tym z ibuprofenem. Łączenie tych leków może powodować istotne nasilenie działań niepożądanych. Do takich substancji należą przede wszystkim:
- sterydy,
- leki przeciwzakrzepowe i przeciwpłytkowe zawierające kwas acetylosalicylowy (ibuprofen hamuje działanie przeciwagregacyjne kwasu salicylowego),
- antybiotyki chinolonowe (zwiększa się ryzyko wystąpienia drgawek)
- leki przeciwdepresyjne z grupy inhibitorów zwrotnego wychwytu serotoniny.
Warto mieć również świadomość, że jednoczesne palenie tytoniu i spożywanie alkoholu zwiększa ryzyko powikłań podczas przewlekłego stosowania NLPZ.
Częste jak i przewlekłe przyjmowanie ibuprofenu czy innych NLPZ powinno być połączone z przyjmowaniem inhibitorów pompy protonowej (nazywanych w skrócie IPP), które mają potwierdzoną skuteczność w zapobieganiu powstawaniu owrzodzeń przewodu pokarmowego.
Podsumowując, nie należy na własną rękę wprowadzać do swojego leczenia na stałe żadnych preparatów, nawet tych dostępnych bez recepty, takich jak ibuprofen. Decydując się na przewlekłe przyjmowanie ibuprofenu bez konsultacji z lekarzem, możemy narazić się na przykre skutki uboczne takiej terapii. Do przewlekłego leczenia niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi powinien nas zakwalifikować lekarz, który ma dokładną wiedzę na temat przeciwwskazań do ich stosowania oraz sposobów zapobiegania powikłaniom.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- M. Karaźniewicz, Czterdzieści lat stosowania ibuprofenu w lecznictwie, Nowiny Lekarskie 2007, 76, 2, 195-197;
- M. Zaremba, A. Staniszewska, M. Niewada, Niesteroidowe leki przeciwzapalne — fakty, mity i kontrowersje dotyczące ryzyka sercowo-naczyniowego oraz ryzyka powikłań ze strony przewodu pokarmowego, Choroby Serca i Naczyń 2012, tom 9, nr 3, 119–136;
Opublikowano: 10.09.2021;
aktualizacja: 01.03.2024
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Katarzyna Banaszczyk
Lekarz
Lekarka w trakcie specjalizacji z dermatologii i wenerologii. Absolwentka kierunku lekarskiego Collegium Medicum w Bydgoszczy, UMK w Toruniu. Jest autorką publikacji medycznych dotyczących między innymi choroby Hashimoto oraz łuszczycy i jej leczenia. Ponadto, tworzy artykuły popularnonaukowe skierowane do pacjentów.
184
Komentarze i opinie (0)