Depresja – przyczyny, objawy, jakie są sposoby leczenia?

Czym jest depresja?

Depresja to przewlekłe zaburzenie psychiczne , które może dotknąć każdego człowieka, niezależnie od wieku (coraz częściej rozpoznawana jest u dzieci i młodzieży), statusu społecznego czy grupy zawodowej. Osiowym objawem depresji jest smutek.

Jakie jest ryzyko wystąpienia depresji? Problem depresji będzie dotyczył coraz większej liczby ludzi. Szacunkowe dane wskazują, że w przyszłych latach zespół depresyjny może być jednym z naczelnych problemów populacji krajów rozwiniętych.

W piśmiennictwie podkreśla się, że wzrost liczby chorych może być spowodowany m.in. przez:

• wydłużenie średniego czasu życia;
• traumatyczne doświadczeniami wojen, migracji, zagrożenie osobistego bezpieczeństwa, izolację i osamotnienie;
• narastające problemy społeczne, rodzinne oraz zawodowe człowieka;
• depresjorodny wpływ substancji chemicznych, zwłaszcza niektórych leków.

Obserwuje się dwa szczyty zachorowania na depresję. Pierwszą grupę stanowią osoby w wieku 35-45 lat (ok. 10% populacji), drugą natomiast osoby starsze, powyżej 65. roku życia (nawet 20% populacji w tym przedziale wiekowym). Najnowsze badania wskazują, że depresja znacznie częściej, niż do tej pory sądzono, może rozpoczynać się już w dzieciństwie, w wieku szkolnym, a nawet i przedszkolnym. Ponadto większą predyspozycją chorobową odznacza się płeć żeńska – kobiety chorują ok. 2-3 razy częściej niż mężczyźni.

W związku z tym szybkie rozpoznawanie pierwszych objawów depresji w jej wczesnych, łagodnych stadiach, a także odpowiednie postępowanie i leczenie stają się priorytetami nie tylko wśród lekarzy psychiatrów, ale także internistów i lekarzy rodzinnych. Z drugiej strony, lekarze powinni wystrzegać się tzw. nadrozpoznawalności i wdrażania nieadekwatnego, niepotrzebnego leczenia farmakologicznego. Priorytetem jest więc odróżnienie depresji od zwykłego cierpienia lub smutku wynikającego z trudnej sytuacji osobistej.

Depresja stanowi bardzo niejednorodną jednostkę chorobową, zarówno pod względem przyczyn jak i objawów klinicznych. Jest ona zespołem chorobowym, który należy do grupy tzw. zaburzeń afektywnych, czyli schorzeń, gdzie dominującym symptomem są zaburzenia nastroju. Granica pomiędzy „normalnym” przygnębieniem a depresją jako stanem chorobowym nie jest ostra, co nie oznacza zupełnej bezradności diagnostycznej. Należy pamiętać, że depresja może pojawić się w każdym wieku, powodując destrukcję życia prywatnego, utratę pracy, izolację społeczną oraz cierpienie fizyczne człowieka. Pozostawiona bez właściwego leczenia, może determinować bardzo poważne konsekwencje.

Jakie są przyczyny depresji?

Depresja stanowi proces patologiczny, którego podłoże nadal jest nie w pełni poznane. Wśród licznych teorii przyczyn jej powstania jedną z najbardziej prawdopodobnych wydaje się być zaburzenie czynności układu limbicznego, podwzgórza i układu siatkowatego śródmózgowia.

Nieprawidłowe funkcjonowanie tych struktur mózgu wynika z zakłóceń przekaźnictwa nerwowego m.in. w neuronach serotoninoergicznych i noradrenergicznych. Mediatory (przekaźniki nerwowe) takie jak dopamina, serotonina czy noradrenalina, związane są z naszym nastrojem. Jeśli – z przyczyn nie do końca znanych – mediatory te zaczynają zawodzić, pojawić się może depresja.

Istotne wydają się, także uwarunkowania genetyczne, które mogą predysponować do zachorowania na depresję (np. występowanie tego schorzenia u krewnych I stopnia). Jednakże największą rolę w patogenezie przypisuje się czynnikom środowiskowym (np. stres, inna choroba przewlekła, śmierć bliskiej osoby) – u dużego odsetka chorych (30-60%) początek chorób afektywnych oraz kolejne nawroty depresji są poprzedzane różnorodnymi sytuacjami stresowymi (typu somatycznego i psychicznego), występującymi w życiu człowieka.

Tak jak wspomniano wyżej, w przebiegu depresji dochodzi do zaburzeń w neuroprzekaźnictwie pod postacią obniżonego stężenia w ośrodkowym układzie nerwowym: serotoniny, noradrenaliny i dopaminy.

Oprócz nieprawidłowego stężenia wyżej wymienionych związków dochodzi również do dysregulacji hormonalnej w osiach:

• układ limbiczny – podwzgórze – przysadka – nadnercza, które objawia się nadmierną aktywacją i w efekcie podwyższonym poziomem kortyzolu w surowicy, czyli tzw. „hormonu stresu”;
• podwzgórze – przysadka – tarczyca, które może wyrażać się niskim poziomem hormonów tarczycowych we krwi i zaburzeniami cyklu miesięcznego u kobiet.

Co może spowodować depresję?

Po pierwsze, bardzo ważne jest to, aby uświadomić sobie, że depresja nie jest spowodowana jedną przyczyną – stanowi ona w rzeczywistości zbiór wielu problemów, chorobę wieloczynnikową. Nie ma możliwości wyszczególnienia wszystkich przyczyn depresji z powodu indywidualnego progu odporności na stres każdego człowieka, dlatego by usystematyzować etiologię tego schorzenia, można posłużyć się klasyfikacją, która dzieli przyczyny choroby na pięć grup:

• pochodzenia pierwotnego/endogennego (bez uchwytnej przyczyny, tzw. pierwotne zaburzenia depresyjne , primary depressive disorders);
• pochodzenia ośrodkowego (czyli schorzenia związane z dysfunkcjami centralnego układu nerwowego – mózgu);
• pochodzenia somatycznego (gdzie depresja jest powikłaniem innej, pozornie niemającej wpływu choroby przewlekłej bądź wynikającej z niepożądanego działania substancji chemicznych, leków stosowanych w terapii);
• pochodzenia psychologiczno-społecznego;
• inne (niesklasyfikowane).

Do pierwszej grupy należą głównie choroby psychiatryczne, gdzie depresja jest tylko jednym elementem składowym całego zespołu objawów klinicznych. Są to m.in. choroba afektywna dwubiegunowa czy psychoza schizoafektywna.

Druga grupa przyczyn jest reprezentowana przez bardzo liczny zbiór dysfunkcji neurologicznych. Należą tutaj m.in.:

• procesy zwyrodnieniowo-zanikowe mózgu: choroba Alzheimera, Parkinsona, stwardnienie rozsiane;
• guzy mózgu – zwłaszcza płata czołowego;
• choroby naczyniowe mózgu: miażdżyca, stany poudarowe, krwawienia mózgowe;
• padaczka – ognisko w płacie skroniowym;
• urazy – zwłaszcza płata skroniowego i płatów czołowych (również okołoporodowe);
• inne schorzenia (wodogłowie, defekty genetyczne).

W grupie trzeciej depresję mogą powodować takie choroby, jak (tzw. depresja somatyczna):

• choroby układu krążenia (choroba niedokrwienna serca, zaburzenia rytmu serca, stany poudarowe, niewydolność krążenia mózgowego);
• zaburzenia hormonalne (nadczynność i niedoczynność tarczycy, przytarczyc, niewydolność przysadki, cukrzyca, okres przekwitania, okołoporodowy, okres po przerwaniu ciąży);
• nowotwory;
• zabiegi chirurgiczne (przeszczepy narządów i zabiegi na otwartym sercu);
• choroby narządów miąższowych (niewydolność wątroby i nerek);
• choroby układowe (reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty, łuszczyca);
• infekcje przewlekłe (gruźlica, kiła, malaria);
• infekcje wirusowe (AIDS, grypa, wirusowe zapalenia wątroby);
• niedobory witamin (B12, B1, kwas foliowy);
• zatrucia przewlekłe (tal, alkohol i ołów);
• zespoły bólu chronicznego (przewlekłego);
• leki stosowane w terapii schorzeń przewlekłych (m.in. niektóre leki hipotensyjne, leki antyarytmiczne, leki przeciwparkinsonowskie, analgetyki, przeciwdrgawkowe, leki nasenne i uspokajające, neuroleptyki, cytostatyki, amfetamina).

Do przedostatniej, najliczniejszej grupy, należą wszystkie sytuacje stresowe, problemy psychologiczne i zaburzenia dotyczące życia społecznego. Najsilniejszymi prekursorami depresji mogą być:

• utrata poczucia własnej wartości;
• utarta zdrowia, części ciała, atrakcyjności fizycznej, zdolności do pracy umysłowej, dyspozycji intelektualnych;
• kompleksy spowodowane wyglądem (niepodobaniem się sobie);
• niezadowalające wyniki w nauce lub pracy;
• miejscem w hierarchii grupy społecznej;
• przesadnie negatywne postrzeganie świata i relacji międzyludzkich;
• poczucie winy;
• strach przed porzuceniem czy odrzuceniem;
• wewnętrzna złość, która nie została wyładowana;
• samotność i izolacja;
• utrata bezpieczeństwa materialnego;
• utrata bliskiej osoby;
• rozwód lub rozpad związku;
• kłopoty w małżeństwie;
• przemoc seksualna, emocjonalna lub fizyczna;
• udział w katastrofie, wypadku, wojnie;
• bezrobocie, utrata pracy;
• paradoksalnie – sukces lub osiągnięcie np. zmiana miejsca zamieszkania, awans na odpowiedzialne stanowisko.

Około 50% pierwszych w życiu epizodów depresji poprzedzają wyżej wymienione wydarzenia, zwykle o ujemnym znaczeniu emocjonalnym.

W ostatniej grupie wymienione zostały przyczyny, których nie udało się zakwalifikować do poprzednich grup, czyli m.in. ciąża, poród oraz okres okołoporodowy (tzw. depresja poporodowa).

Wśród tak licznych czynników, które mogą wyzwalać depresję, specjaliści starali się wyodrębnić populację szczególnie predysponowaną do wystąpienia tego schorzenia (tzw. pacjenci wysokiego ryzyka rozwoju depresji). Obejmuje ona pacjentów:

• z przewlekłym bólem,
• z przewlekłymi chorobami somatycznymi,
• z niespecyficznymi, trudnymi do wyjaśnienia dolegliwościami somatycznymi,
• często odwiedzający lekarzy,
• kobiety w okresie poporodowym,
• doświadczający znacznego urazu psychicznego.

Należy pamiętać, że wszystkie podane powyżej przyczyny są tylko stanami, w których może wystąpić zespół depresyjny, nie jest on bowiem wpisany obligatoryjnie w charakterystykę poszczególnych chorób.

Jakie są czynniki ryzyka depresji?

Predyspozycje do pojawienia się depresji mają często związek ze zdarzeniami stresowymi, mającymi miejsce już na wczesnym etapie rozwoju człowieka. Przykładem takich wydarzeń, wpływających na stan psychiczny osoby dorosłej, jest utrata rodzica/-ów lub zaburzone relacje między członkami rodziny.

Ponadto przemoc fizyczna lub seksualna w dzieciństwie znacznie zaburza odporność psychiczną na czynniki stresowe w przyszłości.

Stresowe wydarzenia życiowe u dorosłych wyprzedzają bardzo często pierwszy epizod depresji, niekiedy nawet na kilka miesięcy. Przykładem takich zdarzeń może być:

• śmierć bliskiej osoby,
• kryzys w związku partnerskim,
• problemy w pracy,
• zmiana miejsca zamieszkania/pracy.

Depresja może być również skutkiem nadużywania substancji psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków, dopalaczy).

Jakie są rodzaje depresji?

Oprócz wyżej wymienionych typowych objawów depresji istnieje kilka wyodrębnionych podtypów zespołów depresyjnych, takich jak:

• depresja atypowa – polega na odwróceniu „typowych” oznak klasycznej depresji i składa się nią: gorsze samopoczucie w godzinach wieczornych, zwiększone łaknienie, często połączone ze wzrostem masy ciała oraz nadmierną sennością;
• depresja sezonowa – pojawia się w okresie jesienno-zimowym i ma w związek z niedoborem światła słonecznego o tej porze;
• depresja maskowana – inaczej nazywana somatyczną. Z reguły chorzy z tym typem depresji zgłaszają liczne dolegliwości ze strony układu: krążenia (tj. napadowe kłujące bóle w klatce piersiowej w okolicy przedsercowej), nerwowego (np. napadowe mrowienia rąk i ust), pokarmowego (np. bóle w nadbrzuszu, zaburzenia rytmu wypróżnień) lub pod postacią zaburzeń snu (np. bezsenność);
• depresja psychotyczna – to postać depresji, w której na pierwszy plan wysuwają się objawy psychotyczne w formie urojeń depresyjnych;
• depresja towarzysząca chorobom somatycznym – która jest bardzo częstym podtypem depresji i występuje w przebiegu wielu chorób neurologicznych (np. w stanach po udarze mózgu, w przewlekłych zespołach bólowych kręgosłupa), endokrynologicznych (np. niedoczynność tarczycy), nowotworowych, będąca często konsekwencją braku zadowalającego efektu w leczeniu choroby podstawowej;
• depresja poporodowa – pojawiająca się u części kobiet po narodzinach dziecka.

W diagnostyce depresji należy wziąć też pod uwagę inne czynniki. Często zaburzenia nastroju o typie depresyjnym mają związek ze starzeniem się człowieka, przyjmując formę tzw. „pseudootępienia” lub z żałobą po śmierci bliskiej osoby. Każda z tych odmian depresji wymaga innego podejścia terapeutycznego, dlatego tak ważny jest dokładny wywiad z chorym, który pomaga lekarzowi zaplanować odpowiednią strategię postępowania i leczenia.

Objawy depresji

Samo rozpoznanie depresji powinno opierać się o kryteria zawarte w ICD-11 (Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych). Jakie są typowe symptomy depresji? Podstawowymi jej objawami są:

• obniżenie nastroju, niekiedy mogą towarzyszyć temu zaburzenia lękowe;
• niemożność cieszenia się życiem i rzeczami, które niegdyś sprawiały przyjemność (anhedonia);
• poczucie utraty energii i wyczerpania.

Przyjmuje się, że obecność jednego z tych kryteriów jest warunkiem koniecznym do rozpoznania depresji. Oprócz wyżej wymienionych mogą wystąpić także dodatkowe objawy w postaci:

• zaburzeń toku myślenia – głównie jego spowolnienia, doprowadzając do zaburzeń koncentracji i uwagi;
• zaburzeń treści myślenia – pod postacią ciągłej wizji bezsensowności otaczającego świata, własnej osoby oraz przyszłości. Niekiedy przybierają rangę urojeń depresyjnych;
• tendencji samobójczych – głównie myśli samobójcze, które wynikają z braku poczucia własnej wartości i wyżej wymienionych zaburzeń treści myślenia. Niekiedy doprowadzają w konsekwencji do prób samobójczych;
• zaburzeń snu – często w postaci płytkiego, nieefektywnego snu, licznych przebudzeń, z wczesnym budzeniem się i nadmierną sennością w ciągu dnia;
• zaburzeń aktywności ruchowej – głównie w postaci osłabienia czynności ruchowych, zmęczenia, gorszego samopoczucia zaraz po przebudzeniu;
• zaburzeń łaknienia i masy ciała – z reguły najczęściej zmniejszenie apetytu i utraty masy ciała.

Ostatecznym warunkiem przy stawianiu rozpoznania jest czas utrzymywania się objawów, który powinien wynosić minimum 14 dni.

Jak leczyć depresję?

Leczenie składa się z opanowania ostrego epizodu depresji, podtrzymania remisji oraz niekiedy długoterminowej prewencji nawrotów. Farmakoterapię (najważniejsza i najczęściej wybierana przez lekarzy metoda) dobiera się indywidualnie do chorego, w zależności od nasilenia jego objawów, dotychczasowej reakcji na lek czy też stan somatyczny.

Z reguły najczęściej stosowanymi lekami są SSRI (inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny), SNRI (selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny i noradrenaliny), a także niekiedy TLPD (trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne). W niektórych odmianach depresji, takich jak depresja psychotyczna, do schematu leczenia dołącza się również leki przeciwpsychotyczne;

Psychoterapia powinna być prowadzona u wszystkich pacjentów z depresją w celu podtrzymania remisji i zapobiegania kolejnym nawrotom. Polega ona na stałej współpracy psychoterapeuty z chorym i jego rodziną oraz na nauce radzenia sobie ze stresującymi wydarzeniami. Istnieją różne odmiany terapii, np. terapia behawioralno-poznawcza, która wraz z farmakoterapią przynosi bardzo dobre wyniki w leczeniu łagodnych form depresji.

Jakie są inne metody leczenia depresji?

Fototerapia to kolejna z metod leczenia depresji. Oferuje się ją chorym na depresję sezonową. Polega na regularnych sesjach przy zastosowaniu odpowiedniego światła o dużej jasności, co ma celu wyrównać deficyty światła słonecznego w porze jesienno-zimowej, odpowiadającego za ten rodzaj depresji.

Terapia elektrowstrząsami – mimo wielu kontrowersji – stanowi bardzo skuteczną oręż w walce z ciężkimi depresjami, także lekoopornymi oraz psychotycznymi. W obecnych warunkach wykonuje się ją w znieczuleniu ogólnym i po zwiotczeniu mięśni, przez co ograniczono traumatyzację tego zabiegu do minimum.

Innymi przykładami na walkę z depresją są: deprywacja snu, regularna aktywność fizyczna oraz nowoczesne metody, będące jeszcze w trakcie badań klinicznych, np. przezczaszkowa stymulacja magnetyczna, stymulacja nerwu błędnego oraz głęboka stymulacja mózgu.

Przeczytaj też: Psycholog, psychoterapeuta, psychiatra – do kogo się udać po pomoc?

Na czym polega leczenie depresji?

Leczenie depresji powinno opierać się na kompleksowej pomocy choremu, która stanowi połączenie metod farmakologicznych z psychoterapią i wsparciem środowiskowym. Prawidłowo prowadzona terapia skutkuje ustępowaniem depresji u zdecydowanej większości osób dotkniętych tym schorzeniem (ok. 70–80 proc.). Przy każdym rodzaju leczenia bardzo ważnym elementem jest wsparcie bliskich.

Głównym celem postępowania leczniczego jest wyeliminowanie wszystkich objawów psychopatologicznych oraz fizycznych choroby. Należy pamiętać, że leczenie powinno być całościowe, nie należy leczyć tylko jednego symptomu czy składowej zespołu depresyjnego (np. samego lęku lub bezsenności), gdyż taka terapia nie przyniesie zamierzonego skutku, a pacjent zniechęcony brakiem postępu może odmówić dalszej współpracy z lekarzem. Błędy w postępowaniu terapeutycznym mogą nieść za sobą bardzo poważne implikacje, np. uzależnienie od leków sedacyjnych, progresję choroby czy nawet podjęcie próby samobójczej przez chorego.

Przeczytaj też: Bulimia – przyczyny, objawy, leczenie

Czy i kiedy depresję leczy się w szpitalu?

Ze względu na szereg skutecznych metod, głównie farmakologicznych, większość chorych z depresją może być leczona ambulatoryjnie, niekiedy także przez lekarza pierwszego kontaktu. Z reguły przypadki ciężkich depresji, słabo reagujących na dotychczasowe terapie, powinny zostać objęte specjalistyczną opieką psychiatryczną, a w sytuacjach zagrażających zdrowiu lub życiu chorego (m.in. próby samobójcze) – skierowane do leczenia szpitalnego.

Ważną kwestię stanowi również wybór specjalisty oraz miejsca leczenia. Nie każda osoba chora jest kierowana do lekarza psychiatry. Najliczniejszą grupą pacjentów są chorzy cierpiący z powodu depresji o łagodnym nasileniu, którzy mogą być leczeni ambulatoryjnie u swoich lekarzy ogólnych, internistów, neurologów (o ile mają oni odpowiednie przygotowanie w tym zakresie) czy psychoterapeutów (jeśli depresja nie wymaga podawania leków).

Osoby chorujące na ciężką postać depresji (silnie wyrażone objawy osiowe, poczucie beznadziejności, myśli samobójcze, urojenia etc.) powinny mieć zapewnioną opiekę psychiatryczną i zostać skierowane na leczenie szpitalne. Ponadto stanami wymagającymi hospitalizacji są:

• przeciwwskazania do przyjmowania leków przeciwdepresyjnych przez chorego,
• wysokie ryzyko wystąpienia interakcji lekowych,
• wystąpienie powikłań po leczeniu przeciwdepresyjnym (np. zespół serotoninowy, zespół cholinergiczny),
• podjęcie próby samobójczej,
• współistnienie poważnych chorób somatycznych.

Psychoterapia w leczeniu depresji

Leczenie niefarmakologiczne zaburzeń depresyjnych opiera się na różnych metodach stosowanych w ramach psychoterapii. Psychoterapia depresji stanowi formę leczenia polegającą na interpersonalnym kontakcie osoby chorej z terapeutą (psychologiem) oraz na pracy nad własnymi problemami bez zastosowania leków.

Może być elementem wspomagającym leczenie farmakologiczne, ale w niektórych uzasadnionych przypadkach stanowi jedyną formę terapii. Zastosowanie psychoterapii, jako samodzielnej metody leczenia, jest możliwe wówczas, gdy depresja ma przebieg łagodny, a zaburzenia funkcji poznawczych, emocjonalnych i motywacyjnych są miernie nasilone.

Najpowszechniejsze techniki psychoterapeutyczne użyteczne w terapii depresji wywodzą się z koncepcji poznawczo-behawioralnej. Zakłada ona, że osoby dotknięte zaburzeniami depresyjnymi manifestują specyficzny sposób rozumowania, myślenia o sobie i o otoczeniu jeszcze przed ujawnieniem choroby. Ten sposób spostrzegania świata skutkuje obniżoną samooceną, widzeniem wydarzeń w „czarnych barwach” czy problemami z interpretacją kontaktów międzyludzkich. Składowa behawioralna dodatkowo tłumaczy podłoże depresji jako konsekwencję nadmiernego „karania się”, stałego niezadowolenia ze swoich dokonań i braku radości z własnych osiągnięć.

Ponadto istnieje jeszcze wiele innych metod i technik używanych przez psychoterapeutów (np. terapia gestalt czy inne techniki humanistyczne), które bywają użyteczne w terapii zespołów depresyjnych. Wybór rodzaju psychoterapii powinien być ściśle dobrany do indywidualnych potrzeb i problemów każdego chorego.

Leczenie farmakologiczne depresji

Najistotniejszym zadaniem w farmakoterapii zaburzeń depresyjnych jest dobranie odpowiedniego leku dla konkretnej osoby. Przy wyborze środka przeciwdepresyjnego należy uwzględnić wiele okoliczności, które mają znaczenie dla efektu terapeutycznego oraz bezpieczeństwa leczenia.

Nadrzędne znaczenie ma obraz kliniczny depresji i nasilenie objawów depresji (np. występowanie zahamowania lub pobudzenia psychoruchowego, obecność lęku, natręctw, braku łaknienia, zaburzenia snu), a dodatkowymi aspektami, mającymi wpływ na decyzję o leczeniu, są: wiek chorego, współistniejące choroby somatyczne, czynniki ryzyka interakcji lekowych, wygoda dawkowania, koszt terapii.

W leczeniu depresji stosuje się wiele grup antydepresantów o różnych mechanizmach działania, można jednak wyodrębnić ogóle cechy charakteryzujące leki antydepresyjne:

• efekt działania widoczny po 2–4 tygodniach stosowania pełnej dawki leku;
• długotrwała farmakoterapia podtrzymująca (ok. 3–6 miesięcy) dodatkowo po uzyskaniu poprawy (dłuższa terapia, gdy występują nawroty choroby);
• brak regularności przyjmowania preparatów leczniczych, obniżanie dawek przez samego pacjenta niweczy sukces terapeutyczny;
• stosowanie zbyt dużych dawek leków może skutkować występowaniem szkodliwych implikacji;
• leki przeciwdepresyjne nie powodują uzależnienia;
• podczas stosowania leków może wystąpić obniżenie szybkości reagowania, dlatego należy zachować szczególną ostrożność podczas prowadzenia pojazdów, obsługiwania urządzeń mechanicznych w ruchu.

Jakie leki przeciwdepresyjne się stosuje?

Obecnie stosowanymi grupami preparatów przeciwdepresyjnych są:

• trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne (trójpierścieniowe antydepresanty, np. amitryptylina) – są lekami starszej generacji stosowanymi w depresji, obecnie nie są preferowane w I rzucie choroby o nasileniu lekkim i umiarkowanym (z uwagi na swoje działania niepożądane). Stosuje się je głównie w ciężkich depresjach z dużym lękiem i bezsennością. Działania uboczne: w pierwszych dniach leczenia występuje nadmierna senność, zaburzenia koncentracji, suchość w ustach, upośledzenia akomodacji, hipotonia, zaburzenia w oddawaniu moczu (objawy te ustępują w ciągu pierwszych tygodni). Do groźniejszych powikłań można zaliczyć np.: ośrodkowy zespół cholinergiczny, objawy psychotyczne i manii, drgawki, podwyższenia ciśnienia tętniczego, zaburzenia przewodnictwa mięśnia sercowego;
• selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI np. fluoksetyna, sertralina, paroksetyna, citalopram) – są obecnie najczęściej stosowanymi lekami w zaburzeniach depresyjnych. Stosuje się je w monoterapii w leczeniu depresji o łagodnym i umiarkowanym nasileniu o różnej etiologii, zaburzeniach lękowych, zespołach natręctw, a także w bulimii. SSRI należą do leków o bezpiecznym profilu działania, mogą powodować objawy niepożądane z przewodu pokarmowego, tj. nudności, brak łaknienia, bóle brzucha. Do innych działań niepożądanych zalicza się: bezsenność, zaburzenia seksualne (np. spadek libido, zaburzenia ejakulacji, anorgazmia), zespół serotoninowy;
• inhibitory monoaminooksydazy typu A (iMAO A) – są to najstarsze leki przeciwdepresyjne. W Polsce zarejestrowany jest tylko jeden preparat – moklobemid. Korzystny efekt wywiera on głównie u pacjentów z depresją umiarkowaną z zahamowaniem psychoruchowym, poudarową czy związaną z chorobą Parkinsona. Do działań ubocznych iMAO zalicza się: bóle i zawroty głowy, bezsenność, zmiany ciśnienia krwi i zaburzenia rytmu serca. Nie zaleca się łączenia moklobemidu m.in. z SSRI, trójpierścieniowymi antydepresantami czy lekami przeciwmigrenowymi;
• leki działające na przekaźnictwo noradrenergiczne – zaliczają się tutaj takie leki, jak mianseryna i reboksetyna. Mianseryna preferowana jest w zaburzeniach depresyjnych o różnym stopniu nasilenia (nawet znacznym), z towarzyszącymi zaburzeniami snu. Natomiast reboksetyna wykorzystywana jest w leczeniu depresji przebiegającej z zahamowaniem psychoruchowym;
• leki o podwójnym mechanizmie działania tzw. inhibitory zwrotnego wychwytu noradrenaliny i serotoniny (SNRI) – należą do nich np. duloksetyna, wenlafaksyna, mirtazapina. Każdy z tych leków wykazuje specyficzne działanie i znajduje zastosowanie w różnych typach depresji;
• inne stosowane leki o odmiennych mechanizmach działania: tianeptyna, bupropion, agomelatyna.

Oprócz leków przeciwdepresyjnych w terapii zaburzeń depresyjnych stosuje się również tzw. leki wspomagające, takie jak: neuroleptyki (w depresjach psychotycznych, z silnym lękiem, urojeniami), pochodne benzodiazepiny (łagodzenie lęku, niepokoju, zaburzeń snu), leki normotymiczne (w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, szczególnie w zapobieganiu nawrotom).

Depresja lekooporna – co to jest?

Depresją lekooporną możemy nazwać stan, kiedy w wyniku przeprowadzonych prawidłowo co najmniej dwóch kuracji nie uzyskuje się zadowalającego efektu leczenia. Ten typ zaburzeń wymaga specjalnego leczenia, najczęściej skojarzenia dwóch grup antydepresantów o odmiennym mechanizmie działania, np. SSRI i leku o działaniu na przekaźnictwo noradrenergiczne.

Postacie, które są opornę nawet na zintensyfikowane leczenie farmakologiczne, mogą wymagać terapii elektrowstrząsami (wykorzystywanej też w ciężkich depresjach psychotycznych). Ponadto istnieje możliwość zastosowania metod eksperymentalnych, do których należą m.in.: głęboka stymulacja mózgu, przezczaszkowa stymulacja magnetyczna lub stymulacja nerwu błędnego.

Depresja – jakie jest rokowanie?

Depresja stanowi częstą dolegliwość, niekiedy nierozpoznawaną przez lekarzy pierwszego kontaktu, ze względu na możliwe jej nietypowe objawy. Sam chory nie potrafi także przyznać się do stresujących wydarzeń życiowych, które doprowadzają z czasem do stopniowego załamywania się jego stanu psychicznego i w konsekwencji – w najgorszym przypadku – do podjęcia próby samobójczej. Tacy chorzy powinni bezwzględnie pozostawać pod stałą opieką specjalisty psychiatry.

Epizod depresji trwa z reguły około 6 miesięcy, ale ramy czasowe są bardzo szerokie. Niekiedy obniżony nastrój może utrzymywać się ponad 2 lata i mówimy wtedy o przewlekłym charakterze choroby.
Na dobre rokowanie depresji składa się wiele czynników, takich jak:

• częstotliwość epizodów depresji (im ich więcej, tym większe prawdopodobieństwo szybkiego nawrotu objawów);
• ciężkość nasilenia objawów (myśli samobójcze świadczą o ciężkim epizodzie depresji i stanowią zły czynnik prognostyczny);
• czas trwania (im krótszy epizod, tym rokowanie długoterminowe lepsze);
• zadowalająca reakcja na dotychczasowe leczenie;
• długie remisje, czyli czas bez objawów.

Jak zapobiegać depresji i jej nawrotom?

Chcąc zapobiegać kolejnym epizodom depresji, konieczne jest przyjmowanie leków przeciwdepresyjnych przez długi czas od zakończenia rzutu choroby. Postępowanie prewencyjne obejmuje także redukcję czynników stresowych, regularną aktywność fizyczną, poświecenie w ciągu dnia kilku minut na swoje pasje lub przyjemności oraz rezygnację z używek (alkohol, papierosy, kawa). Istotnym elementem w zapobieganiu kolejnym epizodom depresji u chorego jest stała, wzajemna współpraca z psychiatrą i/lub psychoterapeutą, która ma celu utrzymać efekt farmakoterapii i remisję objawów.

Depresja – video