Pokrzywa, często uważana za chwast, to roślina o niezwykłych właściwościach leczniczych i odżywczych. Od wieków była wykorzystywana w medycynie ludowej jako środek przeciwzapalny, moczopędny czy poprawiający trawienie. Bogata w witaminy, minerały i antyoksydanty, pokrzywa stanowi cenne źródło składników odżywczych. W tym artykule przyjrzymy się bliżej jej właściwościom i zastosowaniom.
Pokrzywa – właściwości, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, herbata z pokrzywy zwyczajnej
Spis treści
- Pokrzywa – charakterystyka botaniczna
- Pokrzywa zwyczajna – właściwości
- Czy pokrzywa jest dobra na odchudzanie?
- Jak spożywać pokrzywę? Pokrzywa w kuchni
- Na co pomaga pokrzywa?
- Zastosowanie pokrzywy w leczeniu reumatyzmu
- Jak działa korzeń pokrzywy zwyczajnej?
- Pokrzywa do picia – na co pomaga herbata z pokrzywy?
- Kiedy nie wolno pić pokrzywy?
- Czy można stosować pokrzywę w ciąży?
- Czy warto suplementować pokrzywę w tabletkach?
- Kiedy warto zbierać pokrzywę?
Pokrzywa – charakterystyka botaniczna
Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) to wieloletnia roślina z rodziny pokrzywowatych. Charakteryzuje się prostym pędem, który może osiągać wysokość od 30 do 150 cm. Liście pokrzywy są naprzeciwległe, sercowate lub jajowate, o piłkowanych brzegach, z obu stron pokryte drobnymi, sztywnymi włoskami. To właśnie te włoski, zawierające kwas mrówkowy, powodują charakterystyczne pieczenie przy kontakcie ze skórą. Kwiaty pokrzywy są drobne, zielonkawe, zebrane w luźne grona. Roślina ta jest dwupienna, co oznacza, że kwiaty męskie i żeńskie występują na różnych osobnikach.
Pokrzywa zwyczajna należy do roślin kosmopolitycznych – występuje na niemal wszystkich kontynentach. Preferuje miejsca wilgotne, żyzne, często w pobliżu siedzib ludzkich, na przykład wzdłuż dróg, na nieużytkach czy w ogrodach. W Europie jest bardzo pospolita, ale można ją spotkać także w Azji, Afryce i Ameryce Północnej. W wielu krajach jest uważana za chwast, ale jednocześnie ceni się ją za właściwości lecznicze i odżywcze.
Pokrzywa zwyczajna – właściwości
Liście pokrzywy skrywają bogactwo składników aktywnych. W skład pokrzywy wchodzą kwasy organiczne, takie jak octowy czy mrówkowy, a także sole mineralne, w tym magnez czy żelazo. Ponadto, pokrzywa zawiera cenne witaminy, w tym witaminę C, A oraz z grupy B.
Dzięki takim składnikom, właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej są niezwykle zróżnicowane i obejmują działanie:
- diuretyczne,
- ściągające,
- wspomagające produkcję czerwonych krwinek,
- obniżające ciśnienie krwi,
- przeciwdziałające krwawieniom,
- redukujące obrzęki,
- łagodzące stany zapalne,
- regulujące poziom cukru we krwi,
- sprzyjające usuwaniu złogów kwasu moczowego,
- wspierające metabolizm,
- regulujące wydzielanie soków żołądkowych,
- wzmacniające włosy, skórę i paznokcie.
Warto także wspomnieć, że równie cenny leczniczo co liście, jest korzeń pokrzywy, który jednak z uwagi na inny profil związków aktywnych wywiera odmienny efekt terapeutyczny. W przeciwieństwie do liści pokrzywy, działanie wyciągów z korzenia koncentruje się przede wszystkim na gruczole krokowym. Korzeń pokrzywy w postaci standaryzowanych wyciągów dostępnych w aptekach dedykowany jest przede wszystkim mężczyznom obserwującym u siebie pierwsze symptomy przerostu prostaty.
Czy pokrzywa jest dobra na odchudzanie?
Pokrzywa może znacząco przyspieszyć proces skutecznego odchudzania. Wspomaga bowiem trawienie oraz wzmaga tempo przemiany materii, dzięki czemu dostarczana do organizmu energia jest szybciej zużywana. Prawidłowy i sprawny przebieg procesów trawiennych jest niezbędny do utraty zbędnej masy ciała.
Pokrzywa wspomaga także oczyszczanie organizmu z zalegających w nim toksyn. Bardzo często to właśnie nadmiar szkodliwych substancji przyczynia się do problemów z utrzymaniem odpowiedniej masy ciała. Włączenie pokrzywy do diety jest zatem doskonałym sposobem na detoksykację usprawniającą odchudzanie.
Do cennych właściwości pokrzywy, mających wpływ na odchudzanie, zalicza się również obniżanie poziomu glukozy oraz zapobieganie znacznym wahaniom cukru we krwi. Pokrzywa chroni w ten sposób przed nagłymi napadami głodu i sięganiem po wysokokaloryczne przekąski. Będąc na diecie, warto więc skorzystać nie tylko z jej właściwości odchudzających, ale i zdrowotnych, gdyż pokrzywa wspiera pracę całego organizmu.
Jak spożywać pokrzywę? Pokrzywa w kuchni
Pokrzywa może być spożywana w różnych formach. O sposobie jej konsumpcji powinno decydować pożądane działanie lecznicze.
- Sok z pokrzywy – polecany jest w infekcjach, stanach zapalnych jamy ustnej oraz gardła. Z uwagi na właściwości antybakteryjne może być też stosowany na skórę w przypadku schorzeń, takich jak trądzik. Wspomaga również leczenie anemii i oczyszczanie organizmu, a także wzmacnia jego odporność. Sok z pokrzywy można kupić lub przygotować samodzielnie w domu.
- Herbata z pokrzywy – z uwagi na działanie moczopędne jest niezbędna w trakcie kuracji odchudzających oraz oczyszczających. Jej regularne picie wzmaga przemianę materii oraz prawidłowe trawienie. Dodatkowo przyczynia się do poprawy wyglądu włosów, skóry oraz paznokci.
- Napar z pokrzywy – podobnie jak herbata, korzystnie wpływa na odchudzanie oraz detoksykację organizmu. Działa również jak naturalny antybiotyk w różnego rodzaju infekcjach. Chroni przed występowaniem oraz wspomaga leczenie schorzeń układu moczowego. Poza tym napar z pokrzywy można również stosować dla uzyskania lepszego wyglądu włosów oraz cery.
- Nalewka z pokrzywy – jest szczególnie polecana dla polepszenia kondycji włosów. Ponadto jej zażywanie wzmacnia odporność organizmu. Nalewka z pokrzywy dobrze sprawdza się także w przypadku odtruwania oraz oczyszczania.
Na co pomaga pokrzywa?
Mimo ograniczonej liczby badań klinicznych jej zastosowanie jest szerokie. W szczególności, surowiec ten jest stosowany w leczeniu dolegliwości układu moczowego. Pomaga w usuwaniu nadmiaru wody z organizmu oraz wspiera leczenie schorzeń nerek. Korzyści z jego stosowania jako wsparcie dla konwencjonalnej terapii mogą odnieść m.in. pacjenci cierpiący na przewlekłe choroby nerek (np. w leczeniu kamicy nerkowej). Ponadto, przeciwbólowe i przeciwzapalne właściwości pokrzywy czynią ją pomocną w walce z reumatyzmem.
Jednym z ważniejszych zastosowań tego surowca jest wsparcie w leczeniu anemii spowodowanej niedoborem żelaza. Zawarte w liściach pokrzywy składniki mineralne, w tym żelazo, przyczyniają się do zwiększenia poziomu hemoglobiny we krwi, co jest kluczowe dla osób cierpiących na anemię.
Na rynku dostępne są różnorodne suplementy diety, w których pokrzywa jest kluczowym składnikiem. Szczególnie popularne są preparaty dedykowane osobom borykającym się z problemem osłabionych włosów i paznokci. Właściwości wzmacniające pokrzywy sprawiają, że stają się one mocniejsze i mniej łamliwe. Wielu producentów suplementów diety decyduje się na wzbogacenie tabletek na włosy z pokrzywą o dodatkowe składniki. Często spotykanym dodatkiem jest skrzyp. Ponadto, takie preparaty są również uzupełniane o witaminy, które dodatkowo wzmacniają i wspierają organizm.
Zastosowanie pokrzywy w leczeniu reumatyzmu
Badania kliniczne potwierdziły skuteczne działanie wyciągów z liści pokrzywy w hamowaniu stanów prozapalnych w organizmie, co uzasadnia wykorzystanie pokrzywy na stawy.
- Stosowanie ekstraktów z liści pokrzywy zmniejsza ból stawów i może wspierać terapie niesteroidowymi środkami przeciwzapalnymi, a nawet przyczyniać się do zmniejszenia dawek tych leków.
- Pokrzywa zwyczajna ma szczególne znaczenie w leczeniu stanów reumatycznych. Liście pokrzywy działając przeciwzapalnie, dają pozytywny efekt we wspomaganiu leczenia zwyrodnienia i zapalenia stawów. Związki obecne w liściach pokrzywy hamują uwalnianie cytokin, będących jedną z przyczyn powstawania chorób reumatycznych.
- Liście pokrzywy wykorzystywane są jako zewnętrzne okłady. Pokrzywa działa „parząco” na skórę, co wywołuje uczucie ciepła, a jednocześnie łagodzi ból reumatyczny. W parzących włoskach pokrzywy znajduje się histamina, serotonina i acetylocholina, działające na zasadzie mechanizmu analgezji, czyli znoszenia odczuwania bólu.
Jak działa korzeń pokrzywy zwyczajnej?
Korzenie pokrzywy wykorzystywane są pomocniczo w dolegliwościach związanych z przerostem gruczołu krokowego, występującego głównie u starszych mężczyzn. Objawy chorej prostaty to najczęściej dolegliwości związane z układem moczowym – częste zapalenia pęcherza moczowego, utrudnione oddawanie moczu i jego zaleganie.
Korzeń pokrzywy zawiera duże ilości substancji bioaktywnych działających wspomagająco na równowagę hormonów prostaty. Jednocześnie związki czynne korzenia pokrzywy wchodzą w interakcje z proteinami odpowiedzialnymi za wiązanie hormonów płciowych, co zapobiega nieprawidłowemu wzrostowi prostaty. W korzeniu pokrzywy znajdują się także lektyny oraz polisacharydy, które wspierają system odpornościowy organizmu, a to może mieć to wpływ na zachowanie zdrowej prostaty. Natomiast w badaniach in vitro i in vivo potwierdzono hamujące działanie wyciągów alkoholowych korzenia pokrzywy na proliferację komórek prostaty (nalewka z pokrzywy). Z uwagi na tak szerokie właściwości korzenia pokrzywy, ekstrakty z zioła wykorzystuje się przy produkcji leków wykorzystywanych w terapii problemów z gruczołem krokowym.
Pokrzywa do picia – na co pomaga herbata z pokrzywy?
Herbata z pokrzywy jest tradycyjnym produktem leczniczym stosowanym w celu łagodzenia dolegliwości bólowych stawów i pomocniczo przy problemach z drogami moczowymi. Picie naparu z pokrzywy zwiększa ilość wydalanego moczu, oczyszczając organizm. Łagodzi stany zapalne układu pokarmowego, może także stanowić ochronę przed tworzeniem się kamieni w nerkach.
Liście pokrzywy wykorzystywane są również jako produkt spożywczy. Już od wieków pokrzywa była wykorzystywana, jako dodatek do zup, kasz, ziemniaków i potraw z jajek. Często określana jako produkt dla ubogich gdyż dawniej stanowiła zamiennik warzyw. W dzisiejszej kuchni pokrzywę wykorzystuje się podobnie do popularnego szpinaku. Z dodatkiem pokrzywy można przygotować smaczne tarty, roślina jest świetnym dodatkiem do pieczywa i jajecznicy. Można przygotować z niej zdrową zupę krem a nawet zdrową sałatkę.
Kiedy nie wolno pić pokrzywy?
Mimo że herbata z pokrzywy jest często postrzegana jako naturalne i bezpieczne lekarstwo na różne schorzenia, nie każda osoba powinna z niej korzystać. Jak każdy surowiec roślinny czy suplement, pokrzywa zwyczajna ma swoje ograniczenia i potencjalne skutki uboczne.
Osoby, które wykazują alergię na tę roślinę, kobiety w okresie karmienia piersią, a także młodsze dzieci (do 12. roku życia) powinny unikać stosowania ekstraktów z pokrzywy. Dodatkowo, jeśli ktoś przyjmuje leki obniżające ciśnienie krwi, regulujące poziom cukru czy działające przeciwzakrzepowo, musi zachować ostrożność, ponieważ pokrzywa może wzmacniać ich efekty.
Niektóre osoby mogą doświadczyć działań niepożądanych podczas korzystania z pokrzywy, takich jak reakcje alergiczne (w tym pokrzywka i świąd) czy problemy z przewodem pokarmowym. Na szczęście, te reakcje zazwyczaj są łagodne i przemijające.
Czy można stosować pokrzywę w ciąży?
Stosowanie pokrzywy w ciąży zasadniczo nie jest rekomendowane. Według monografii ESCOP, liść pokrzywy klasyfikowany jest w kategorii B. Oznacza to, że zgodnie z powszechnie przyjętymi wytycznymi, surowce roślinne z tej kategorii nie powinny być używane przez kobiety w ciąży bez wcześniejszej konsultacji z lekarzem.
Czy warto suplementować pokrzywę w tabletkach?
Choć liście pokrzywy zwyczajnej bardzo dobrze sprawdzają się jako surowiec do sporządzania leczniczych naparów, nie jest to jedyna możliwa forma stosowania tej rośliny w celach prozdrowotnych. Cenne właściwości pokrzywy zwyczajnej docenimy także, stosując ją w postaci tabletek, w których obecny jest ekstrakt na bazie liści z tego surowca. W sprzedaży dostępny jest ponadto sok z pokrzywy.
Kiedy warto zbierać pokrzywę?
Z uwagi na powszechność występowania, zarówno same liście jak i całe ziele pokrzywy, warto zbierać samodzielnie. Zbioru najlepiej dokonywać wczesną wiosną, przed rozpoczęciem kwitnięcia rośliny, czyli na przełomie kwietnia i maja. Ze świeżej pokrzywy warto przyrządzić sok. Można ją także ususzyć, a następnie wykorzystywać do sporządzania leczniczych naparów.
współpraca: dietetyk Małgorzata Andrzejczak, dietetyk Joanna Ludwiszewska
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Pieszak M, Mikołajczak PŁ. Właściwości lecznicze pokrzywy zwyczajnej (Urtica dioica L.). Postępy Fitoterapii 2010;4:199-204.
- Jakubczyk K i wsp. Pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica L.) – charakterystyka botaniczna, biochemiczna i właściwości prozdrowotne. Pom J Life Sci 2015, 61, 2, 191–198.
Opublikowano: 18.09.2023;
Oceń:
4.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Paulina Znajdek-Awiżeń
dr nauk farmaceutycznych
Absolwentka Wydziału Farmacji Uniwersytetu Medycznego im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu. Tytuł doktora nauk farmaceutycznych uzyskała na podstawie badań prowadzonych w Katedrze i Zakładzie Farmakognozji UMP. Członek Sekcji Fitoterapii Polskiego Towarzystwa Lekarskiego. Pracownik apteki, a także wykładowca w technikum farmaceutycznym. Prowadzi kursy, szkolenia oraz warsztaty z zakresu towaroznawstwa zielarskiego oraz wykorzystania roślin w profilaktyce i leczeniu różnych dolegliwości. Autorka i współautorka artykułów o charakterze naukowym i popularnonaukowym publikowanych w czasopismach krajowych i zagranicznych. Współautorka książki „Żyj naturalnie czyli dekalog zdrowego życia”.
78
Komentarze i opinie (0)