Czym są normy żywienia dla populacji Polski?
Normy żywienia dla populacji Polski to zalecenia dotyczące spożycia: energii, wody i składników odżywczych, które są opracowywane przez specjalistów na podstawie badań naukowych. Określają one ilości: energii, białka, tłuszczów, węglowodanów, błonnika pokarmowego, wody, witamin i składników, które powinny być dostarczane w codziennej diecie w zależności od; wieku, płci, masy ciała, stanu fizjologicznego (np. ciąża, laktacja) oraz poziomu aktywności fizycznej.
Co jakiś czas normy te podlegają zmianom. Nie są one jednak przypadkowe – rosnąca i zmieniająca się wiedza w zakresie nauki o żywieniu człowieka sprawia, że następuje aktualizacja norm.
Dzięki systematycznej aktualizacji norm możliwe jest:
dokonanie oceny, czy dieta danej osoby dostarcza odpowiedniej ilości: energii, wody i składników odżywczych;
zaplanowanie indywidualnych zaleceń żywieniowych i jadłospisów zgodnych z najnowszym stanem wiedzy na temat zapotrzebowania organizmu na dane składniki;
tworzenie programów zdrowotnych i edukacyjnych.
Normy żywienia dla populacji Polski są ważnym narzędziem w pracy dietetyków. Ponadto są używane przez twórców programów komputerowych czy aplikacji mobilnych, dzięki którym także pacjenci mogą samodzielnie ocenić pokrycie zapotrzebowania na poszczególne składniki.
Najnowsze normy żywienia z 2024 roku
Opracowywaniem norm żywienia zajmują się eksperci wielu uznanych instytucji m.in. EFSA, czyli Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności. W Polsce opracowują je eksperci z Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego PZH – Państwowego Instytutu Badawczego.
Najnowsze normy żywienia dla populacji Polski zostały opublikowane w 2024 roku. Za ich redakcję odpowiadają: Ewa Rychlik, Katarzyna Stoś, Agnieszka Woźniak i Hanna Mojskiej.
Nowelizacja norm żywienia jest istotnym elementem działań, które są realizowane w ramach Narodowego Programu Zdrowia na lata 2021–2025. Stanowi ona kolejny etap prac nad ich aktualizacją uwzględniającą wyniki najnowszych badań naukowych z kraju i zza granicy oraz zalecenia m.in. ekspertów National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine (USA) i EFSA.
Przeczytaj również:
Rosół kolagenowy – przepis, właściwości, składniki
Normy żywienia dla populacji Polski – co się zmieniło?
Jakie zmiany zaszły w normach żywienia dla populacji Polski w porównaniu do ubiegłych lat?
Zmiany norm żywienia dla niemowląt
Normy żywienia dla populacji Polski dotyczą każdej grupy wiekowej – również najmłodszych. W wersji z 2024 to właśnie w zaleceniach żywienia dla niemowląt widać duże zmiany.
Obecnie podkreśla się, że niemowlęta do 6. miesiąca życia powinny być karmione mlekiem matki (w miarę możliwości) i dopiero stopniowo przechodzić na inny, stały pokarm. W związku z tym w najnowszej wersji norm żywienia nie pojawiły się zalecenia dotyczące zapotrzebowania na poszczególne składniki u niemowląt poniżej 6. miesiąca życia.
Co z tymi, które z różnych względów nie mogą być karmione mlekiem mamy? W przypadku niemowląt karmionych mlekiem zastępczym autorzy norm odsyłają do innych regulacji (w tym „zasad żywienia zdrowych niemowląt”).
Nowością jest również to, że w nowe normy uwzględniają zalecenia dla wcześniaków i dzieci żywionych enteralnie dla kwasu dokozaheksaenowego (DHA). Eksperci zalecają przyjmowanie go w ilości 60 mg na kg masy ciała na dobę.
Nowe wytyczne widać również w zapotrzebowaniu na jod. Dzieciom od ukończenia 6. miesiąca życia do ukończenia 12. miesiąca życia zaleca się spożycie na poziomie 70 µg (jest to AI, czyli wystarczające spożycie), choć wcześniej mówiono o znacznie większej dawce – 130 µg. Wynika to z potrzeby dopasowania norm żywienia dla populacji Polski do rekomendacji EFSA.
Aktualizacja norm żywienia dla kobiet w ciąży i karmiących piersią
Dzięki systematycznej aktualizacji norm możliwa była zmiana informacji na temat składników odżywczych potrzebnych kobietom ciężarnym. Aktualizacji uległy również zalecenia dotyczące energii.
Zgodnie z normami żywienia z 2024 roku rekomenduje się:
zwiększenie spożycia energii o dodatkowe: 70 kcal w I trymestrze ciąży, 260 kcal w II trymestrze ciąży i 500 kcal w III trymestrze ciąży – w poprzednich normach mówiło się o przyjmowaniu +85 kcal w I trymestrze, +285 kcal w II trymestrze i +475 kcal w III trymestrze, widać więc, że zmiany wprowadzono na każdym etapie ciąży
Zmiany dotyczące zapotrzebowania na energię dotyczą również kobiet karmiących. Jednak w ich przypadku można nazwać je „kosmetycznymi”. Eksperci zalecają zwiększenie kaloryczności diety o 500 kcal, zamiast o 505 kcal.
Poziom spożycia energii to niejedyna zmiana, jeśli chodzi o kobiety w ciąży. Aktualizacji uległy również rekomendacje dotyczące dawki kwasu dokozaheksaenowgeo (DHA). W poprzednich normach zalecano go w ilości 100–200 mg na dobę. Obecnie eksperci skłaniają się ku wyższym wartościom i podkreślają, że kobiety ciężarne powinny przyjmować minimum 200 mg kwasu DHA dziennie (plus 250 mg EPA+DHA na dobę).
Przeczytaj również:
Amarantus (szarłat, amarant) – rodzaje, właściwości, zastosowanie
Udział tłuszczów i białka w diecie
W nowych normach zaszły również zmiany dotyczące spożycia składników odżywczych, takich jak białko i tłuszcze. EAR – czyli średnie zapotrzebowanie grupy, jeśli chodzi o spożycie białka dla dorosłych – wciąż pozostaje na poziomie 0,66 g/kg m.c. Jednak w przypadku dzieci widać mocniej zróżnicowane zalecenia pod kątem wieku.
Ważna modyfikacja dotyczy również udziału tłuszczów w diecie osób dorosłych. W poprzedniej wersji norm żywienia zalecano, aby stanowiły one 20–35% energii. Obecnie eksperci rekomendują wyższe widełki – 30–40% energii.
Wyjątek stanowią osoby o niskim poziomie aktywności fizycznej. W ich diecie udział tłuszczu może pozostać na poziomie 20–30% energii.
Górny tolerowany poziom spożycia (UL) dla niemowląt
W wersji norm żywienia z 2024 roku pojawiła się nowa informacja, która dotyczy górnego tolerowanego poziomu spożycia (UL) witamin i składników mineralnych u niemowląt. Nowością są UL dla:
Wyraźne zmiany dla biotyny
W nowych normach żywienia widać duże zmiany w zakresie zapotrzebowania na biotynę (niemal dla wszystkich grup ludności). Wynika to z potrzeby aktualizacji norm w odniesieniu do rekomendacji EFSA.
Najbardziej widoczna zmiana obejmuje małe dzieci. Dla przykładu w grupie dzieci 1–3 lat zmieniono AI z µg/dobę na 20 µg/dobę.
Aktualizacja norm żywienia dla populacji Polski to ważny krok w kierunku dostosowania zaleceń dietetycznych do najnowszych odkryć naukowych oraz zmieniającego się stylu życia społeczeństwa. Zmodyfikowane wartości spożycia makro- i mikroskładników odżywczych pomagają lepiej odpowiadać na potrzeby różnych grup wiekowych i stanów fizjologicznych. Nowe wytyczne stanowią cenne narzędzie zarówno dla dietetyków, jak i osób dbających o zdrową dietę. Ich stosowanie może przyczynić się do profilaktyki chorób dietozależnych oraz lepszego bilansowania codziennych posiłków.
