Czym jest marnowanie żywności?
Marnowanie żywności to nieodpowiedzialne zarządzanie produktami spożywczymi, które prowadzi do ich wyrzucania. Zdarza się też, że niektóre z nich wciąż nadają się do spożycia.
Najczęściej wynika to z kupowania zbyt dużej ilości jedzenia, które nie zostaje wykorzystane na czas, lub nie jesteśmy go w stanie zjeść w danym momencie.
Choć mając na myśli marnowanie żywności, zwykle koncentrujemy się na gospodarstwach domowych, problem ten jest niestety o wiele większy. W skali kraju żywność wyrzucają także jednostki handlu (sklepy, markety), gastronomie, a nawet firmy produkujące jedzenie.
Przeczytaj również:
Homogenizacja żywności – co to jest, na czym polega i czy jest szkodliwa?
Dlaczego ludzie marnują jedzenie?
Na to pytanie nie ma jednej odpowiedzi, ponieważ mają na to wpływ różnorodne czynniki takie jak np.:
kupowanie na zapas;
złe przechowywanie produktów;
przypadkowy zakup już zepsutej żywności;
nadmiarowe zakupy spowodowane promocjami;
brak świadomości skutków marnowania żywności;
nieumiejętność ocenienia ilości potrzebnej żywności;
nieplanowanie zakupów (chodzenie na zakupy bez listy);
brak pomysłów na wykorzystanie nadprogramowej żywności;
zakup produktów, które nie odpowiadają nam smakiem i innymi walorami.
Marnowanie jedzenia to efekt wielu małych decyzji, które z pozoru wydają się nieistotne, a w skali globalnej prowadzą do poważnych konsekwencji. W zasadzie każdemu z nas zdarza się wyrzucić żywność do kosza, jednakże warto mieć świadomość tego, że istnieje wiele sposobów, by temu przeciwdziałać.
Marnowanie żywności w Polsce i na świecie – statystyki
Federacja polskich banków żywności w minionym roku opublikowała raport pt. Nie marnuj jedzenia 2024. Po analizie raportu ukazują się nam szokujące wnioski. W Polsce rocznie marnuje się aż 4,8 mln ton produktów spożywczych. Co więcej, aż 60% tej liczby generują gospodarstwa domowe.
W Polsce najczęściej do kosza trafiają: chleb, wędliny, warzywa i owoce. Przeciętnie każdy z nas wyrzuca aż 126 kg jedzenia rocznie – to tak, jakby co kilka dni pozbywać się pełnej siatki zakupów. Dane Eurostatu pokazują natomiast, że w 2022 roku przeciętny Europejczyk wyrzucił 132 kg jedzenia.
Według informacji World Food Programme każdego roku na świecie marnuje się 1/5 żywności, co kosztuje światową gospodarkę ok. 1 bln dolarów.
Przeczytaj również:
Kiszone buraki – właściwości i przepis. Jak kisić buraki?
Czy za marnowanie jedzenia coś prawnie grozi?
Tak, w Polsce obowiązują przepisy o przeciwdziałaniu marnowaniu żywności. Przepisy te mają zastosowanie do sklepów i hurtowni, które dysponują powierzchnią sprzedażową większą niż 250 m² i w których żywność odpowiada za co najmniej połowę całkowitych przychodów ze sprzedaży.
Przedsiębiorstwa te mają obowiązek podpisać umowę z organizacją pozarządową (NGO), która będzie odbierać niesprzedaną żywność (są to np. produkty z wadą wyglądu).
Oprócz tego powinny regularnie składać raporty dotyczące ilości przekazywanej żywności oraz działać zgodnie z zasadami mającymi na celu ograniczenie marnotrawstwa.
Co więcej, sklepy muszą uiszczać opłatę za marnowanie żywności w wysokości 0,10 zł za każdy kilogram zmarnowanego jedzenia. Jeśli przedsiębiorcy nie podpiszą umowy z NGO w sprawie nieodpłatnego przekazywania jedzenia, będą musieli zapłacić karę w wysokości 5000 zł.
Wpływ żywności na środowisko – czy wyrzucone jedzenie szkodzi otoczeniu?
Marnowanie żywności to problem zarówno etyczny, jak i ekonomiczny, a także staje się obecnie poważnym zagrożeniem dla środowiska. Szacuje się, że marnowanie i utrata żywności odpowiadają nawet za ok. 10% globalnej emisji gazów cieplarnianych. Dla porównania – to prawie 5 razy więcej niż emisje generowane przez cały sektor lotniczy na świecie.
Gdy jedzenie trafia na wysypisko, emituje metan – jeden z najbardziej szkodliwych gazów cieplarnianych. Zmarnowane jedzenie to także: zmarnowana praca ludzi, niepotrzebny transport i wykorzystanie ziemi.
Co więcej, do skutków ekologicznych marnowania żywności należy także wycinka lasów pod uprawy, co prowadzi do utraty bioróżnorodności. Procesy produkcyjne, pakowanie i przewóz generują bardzo duże ilości CO2, co przyczynia się do niekorzystnych zmian środowiskowych związanych z ociepleniem klimatu.
Przeczytaj również:
Najnowsze normy żywienia dla populacji Polski – co się zmieniło?
Jak przestać marnować jedzenie?
Każda globalna zmiana zaczyna się od działań jednostki. W przypadku walki z marnowaniem żywności istotną rolę odgrywa edukacja społeczeństwa, ponieważ to na poziomie konsumentów i gospodarstw domowych dochodzi do największych strat.
Świadome planowanie posiłków, robienie zakupów z listą oraz odpowiednie przechowywanie produktów to podstawowe, ale skuteczne i proste sposoby na ograniczenie jego marnowania.
Warto także wykorzystywać resztki jedzenia, mrozić nadmiar oraz dzielić się żywnością i przekazywać ją osobom potrzebującym. W większych miastach są ustawiane tzw. lodówki społeczne, do których ludzie wkładają niewykorzystane jedzenie. Produkty, które się tam znajdują, mogą później odebrać inne osoby np. w kryzysie głodu czy bezdomności.
Jak planować zakupy, aby nie marnować żywności?
Jeśli zależy Ci na ograniczeniu marnowania żywności, wdróż w swoje życie kilka poniższych zasad:
Zanim wybierzesz się na zakupy, zrób „przekład” lodówki i szafek, a następnie stwórz listę rzeczy, których Ci brakuje.
Planuj posiłki na kilka dni z wyprzedzeniem i na ich podstawie rób listy zakupów.
Nie chodź na zakupy, gdy czujesz głód, ponieważ możesz nieświadomie kupić więcej żywności, niż potrzebujesz do konsumpcji.
Zawsze patrz na termin ważności na opakowaniu. Wybieraj te produkty z długim terminem trwałości.
Jeśli już wiesz, że coś może się zmarnować, zastanów się, jak to wykorzystać. Jeśli się da, to zamróź daną rzecz lub wkomponuj w posiłek, który masz na dzisiaj zaplanowany.
Unikaj kupowania nadmiaru produktów w promocji, jeśli nie jesteś pewien, że je wykorzystasz.
Wybieraj produkty luzem lub na wagę, dzięki temu kupisz tyle, ile potrzebujesz. Nie narazisz się na ich niepotrzebne magazynowanie.
Regularnie sprawdzaj daty ważności i ustawiaj produkty tak, aby te z krótszym terminem były na froncie.
Zwracaj uwagę na wielkość opakowań – czasem mniejsze opakowanie jest lepszym wyborem, jeśli nie zużyjesz dużej ilości na raz.
Jak widzisz, jest całkiem sporo metod, które pomogą Ci ograniczyć marnowanie jedzenia. Nie musisz wprowadzać ich wszystkich naraz. Zacznij od tych, które jesteś w stanie wdrożyć już dziś, a z czasem możesz dodawać kolejne.
