Przy raku trzustki dieta powinna wspomagać walkę z chorobą i zapobiegać nadmiernej utracie wagi. Zgodnie z zaleceniami żywieniowymi w jadłospisie diety trzustkowej przy nowotworze powinny znaleźć się produkty stanowiące źródło wszystkich cennych składników odżywczych. Posiłki powinny być apetyczne i zróżnicowane. Nie wszystkie produkty są tolerowane przez chorego, dlatego, aby dowiedzieć się, co jeść, a czego unikać w menu, warto skorzystać z pomocy specjalisty.
Dieta przy raku trzustki – co jeść, a czego unikać w jadłospisie?
Spis treści
- Dieta a rak trzustki – czynniki ryzyka
- Dieta trzustkowa przy raku – zalecenia żywieniowe
- Dieta przy raku trzustki – co jeść?
- Rak trzustki – czego unikać w jadłospisie?
- Dieta w raku trzustki – ile posiłków, kaloryczność, przygotowanie dań
- Przykładowy jadłospis przy raku trzustki
- Dieta w profilaktyce raka trzustki
Dieta a rak trzustki – czynniki ryzyka
Rak trzustki jest chorobą charakteryzującą się agresywnym przebiegiem. Należy do grupy nowotworów o wysokim wskaźniku śmiertelności. Jednocześnie znajduje się także w pierwszej dziesiątce najczęstszych nowotworów złośliwych występujących w Polsce. Spośród typów raka trzustki, ponad 90 proc. stanowi gruczolakorak trzustki.
Przyczyny rozwoju raka trzustki nie zostały do tej pory do końca poznane. Wskazuje się możliwe działanie kilku czynników środowiskowych, jednak do tej pory udowodniono jedynie negatywny wpływ palenia tytoniu. Uważa się, że palenie tytoniu odpowiada za ok. 30 proc. przypadków choroby, a ryzyko zachorowania rośnie wraz z każdym wypalonym papierosem. Wśród innych przyczyn raka trzustki upatruje się głównie:
- przewlekłe zapalenie trzustki, przede wszystkim przypadki wrodzone,
- czynniki genetyczne – przyjmuje się, że 5–10 proc. zachorowań jest uzależnionych od predyspozycji genetycznych,
- bogatotłuszczową i bogatokaloryczną dietę – rozwojowi choroby sprzyja spożywanie dużych ilości mięsa, węglowodanów oraz tłuszczów zwierzęcych (nasyconych kwasów tłuszczowych), które znacznie obniżają wydolność oraz prawidłowe funkcjonowanie trzustki.
Badania wskazują, że nieprawidłowa dieta, a przede wszystkim wysokie spożycie tłuszczów nasyconych i cukrów prostych, a także nadwaga lub otyłość w ok. 35–40 proc. odpowiadają za powstawanie nowotworów, w tym raka trzustki. Dlatego utrzymywanie odpowiedniej masy ciała wydaje się niezwykle istotne w profilaktyce chorób nowotworowych.
Przeczytaj: Mąka owsiana, właściwości i zastosowanie
Dieta trzustkowa przy raku – zalecenia żywieniowe
W zaawansowanej chorobie nowotworowej trzustki, podczas stosowania farmakoterapii dochodzi do utraty wagi. Pacjent wykazuje zmniejszoną zdolność wchłaniania oraz trawienia, a także zmniejszony apetyt. Powoduje to zaburzenia w funkcjonowaniu całego organizmu. Dlatego stosowanie odpowiedniej diety jest niezwykle istotne.
Dieta przy raku trzustki powinna zostać komponowana z uwzględnieniem warzyw oraz owoców, najlepiej pod postacią purée lub przecierów, a także kisieli. W jadłospisie powinny się znajdować niewielkie ilości błonnika pokarmowego. Najlepiej, aby chory spożywał takie pokarmy, na które ma ochotę. Pod warunkiem, że nie powodują one żadnych skutków ubocznych.
Dieta chorego na raka trzustki powinna być ustalana indywidualnie. Każdy chory boryka się z innymi problemami podczas leczenia, posiada inne zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Indywidualna dieta przy chorej trzustce uwzględnia także specjalne preferencje żywieniowe. Pacjent z nowotworem trzustki, szczególnie w zaawansowanym stadium, traci chęć do jedzenia i picia. Duże posiłki nie są w takim momencie wskazane. Chory powinien jeść mniej, a częściej. Dlatego należy podawać małe porcje, apetycznie przygotowanych dań.
Czytaj również: Ból trzustki – gdzie boli trzustka?
Dieta przy raku trzustki – co jeść?
W przypadku raka trzustki, a szczególnie w zaawansowanej postaci, dieta powinna zapewnić pacjentowi jak najlepsze funkcjonowanie organizmu. Powinna pomagać w przezwyciężeniu choroby oraz pozwolić na wyeliminowanie niepożądanych efektów leczenia. Mimo że samo zdrowe odżywianie nie wyleczy raka, to jednak zwiększa szansę na jego pokonanie. Odpowiednia dieta w nowotworze trzustki poprawia jakość życia, a także wywiera pozytywny wpływ na rozwijające się komórki.
Produkty zbożowe w jadłospisie chorego
Wśród produktów zbożowych polecanych w diecie chorego znajdują się przede wszystkim płatki owsiane, pszenne, żytnie, kukurydziane, drobne kasze, takie jak kasza manna, kukurydziana, perłowa oraz jęczmienna, drobne makarony i ryż. Wskazane są również sucharki, biszkopty, herbatniki, czerstwy chleb pszenny, pieczywo dobrze wypieczone, bułki pszenne oraz bułki maślane bez dodatku lukru czy rodzynek, a także chrupki kukurydziane.
Jakie warzywa i owoce można jeść przy raku trzustki?
Przy raku trzustki w diecie warzywa także powinny się pojawić. Wskazane są przede wszystkim: marchew, korzeń pietruszki, pomidory i cukinia bez skórki, zielona sałata, szpinak, kalafior, szparagi, brokuły i koper włoski. Ziemniaki można spożywać w postaci gotowanej, jako purée czy kluski ziemniaczane na bazie gotowanych ziemniaków. Owoce powinny być świeże i dojrzałe. Chory może spożywać pomarańcze, mandarynki, obrane jabłka, a także brzoskwinie, gruszki i morele bez skórki, truskawki, maliny, kiwi oraz banany.
Mięsa, wędliny, tłuszcze
Poleca się rezygnację z tłuszczów zwierzęcych na rzecz olejów roślinnych. Dieta w chorobie trzustki powinna zawierać przede wszystkim olej rzepakowy, słonecznikowy, lniany, kukurydziany, sojowy i oliwę z oliwek. Stosować można również masło i miękkie margaryny kubkowe. Z mięsa warto wybierać chudy drób, głównie kurczaka czy indyka bez skóry, cielęcinę, chudą wołowinę oraz dziczyznę czy mięso z królika. Z ryb polecany jest okoń, dorsz, pstrąg, flądra, szczupak, morszczuk, mintaj i świeży tuńczyk. Można spożywać chude wędliny, jednak najlepiej, aby były to chude gatunki mięs upieczone samodzielnie.
Czym przyprawiać potrawy?
Zupy i sosy powinny być przygotowywane na wywarach warzywnych lub chudych wywarach mięsnych. Można je delikatnie doprawiać jogurtem naturalnym. Wskazane są przyprawy, takie jak bazylia, sok z cytryny, natka pietruszki, koperek czy majeranek. Stosować można także anyż, kminek, cynamon, goździki, ziele angielskie, ketchup, przeciery pomidorowe i curry. Dozwolony jest cukier, fruktoza, galaretki, marmolady i słodziki.
Jajka i nabiał w diecie trzustkowej przy raku
Jeżeli chory toleruje żółtko jaja, to zalecane jest spożywanie jaj gotowanych na miękko, omletów z piany, luźnej jajecznicy czy sufletów. Jednak tolerancja żółtka jaja w przebiegu raka trzustki jest kwestią indywidualną. Jego spożycie jest zakazane w przypadku schorzeń dróg żółciowych. Z przetworów mlecznych wskazane są produkty odtłuszczone. Przede wszystkim chude twarogi, jogurty, odtłuszczone maślanki i niskotłuszczowe mleko.
Co jeszcze można jeść i pić przy nowotworze trzustki?
Chory może spożywać biszkopty przygotowywane na białkach, kisiele, budynie oraz galaretki. Wskazane są ciasta drożdżowe bez dodatku lukru, miód oraz dżemy bez skórek. Z napojów zaleca się spożywanie wody mineralnej, słabej herbaty, herbatek owocowych i ziołowych, kompotów owocowych, kawy zbożowej, a także koktajli na bazie jogurtów naturalnych oraz świeżo wyciskanych soków owocowych, pod warunkiem że są dobrze tolerowane przez chorego.
Ponadto chorzy na raka trzustki powinni suplementować enzymy trzustkowe, co pozwala na obniżenie tempa utraty masy ciała oraz wspomaga dłuższe utrzymanie dobrego ogólnego stanu zdrowia. Wybierając odpowiednie produkty należy mieć na uwadze indywidualną tolerancję chorego.
Dieta w przewlekłym zapaleniu trzustki
Rak trzustki – czego unikać w jadłospisie?
Wśród produktów przeciwwskazanych w przepisach przy raku trzustki wymienić należy przede wszystkim:
- produkty zbożowe gruboziarniste, pełnoziarniste bułki i pieczywo, pieczywo świeże, grube kasze, pieczywo francuskie oraz ciasta drożdżowe z lukrem,
- surową i smażoną na tłuszczu cebulę, kapustę (biała, czerwona oraz włoska), fasolę, groch i fasolkę szparagową,
- frytki, placki ziemniaczane, ziemniaki smażone oraz ziemniaki z dodatkiem tłuszczu,
- niedojrzałe owoce, śliwki, agrest, owoce w syropach oraz z dodatkiem octu i cukru, a także gruszki ze skórką,
- smalec, słoninę, boczek, łój oraz twarde margaryny,
- tłuste gatunki mięs, szczególnie wieprzowinę, baraninę, oraz tłustą wołowinę, mięso peklowane oraz silnie przypieczone i panierowane, ponadto nie poleca się spożywania gęsi i kaczek oraz podrobów – serca, mózgu i ozorów, zakazane są tłuste i wędzone wędliny, pasztety i pasztetowe, parówki, kaszanki i salcesony, salami, tłuste i mocno wędzone gatunki kiełbas, mięso mielone wieprzowe,
- tłuste ryby, takie jak karp, śledzie, węgorz, makrela, łosoś, halibut, tuńczyk i sardynki w oleju,
- tłuste zupy i zawiesiste, tłuste sosy przygotowywane na esencjonalnych wywarach mięsnych, tłusty rosół oraz zupy i sosy z dodatkiem zasmażek, wywary z kości,
- jaja sadzone, gotowane na twardo, jajecznica na słoninie, czasami chory źle toleruje żółtko jaja,
- tłuste, mocno przyprawiane sery oraz sery typu fromage,
- z przypraw zakazane jest stosowanie octu, musztardy, chrzanu, ostrej papryki oraz cebuli,
- niewskazane jest spożywanie ciast i ciastek z dodatkiem orzechów, migdałów oraz dużych ilości czekolady, zakazane są tłuste kremy, torty, ciasta i ciastka gotowe, ciastka kruche, ptysie, serniki, kruszonki, a także pączki, naleśniki i ciasto francuskie,
- nasiona słonecznika, sezamu, orzechy oraz migdały,
- z napojów wyeliminować należy alkohol, mocną herbatę oraz kawę, soki z kartonów, napoje gazowane i czekoladę.
Przeczytaj, jak zregenerować trzustkę po zapaleniu
Dieta w raku trzustki – ile posiłków, kaloryczność, przygotowanie dań
Przepisy kulinarne w raku trzustki powinny być urozmaicone. Istotna jest również ilość spożywanych posiłków. Ze względu na zmniejszone możliwości trawienia oraz wchłaniania dzienna racja pokarmowa powinna zostać rozłożona na 5–6 niewielkich posiłków, spożywanych w regularnych odstępach czasu (co 2–3 godziny). Jednak ilość posiłków powinna być dopasowana do stanu chorego. Zdarza się, że chory spożywa 7–8 lub nawet więcej niewielkich posiłków w ciągu dnia.
Niemal wszyscy chorzy na raka trzustki borykają się z niedoborem masy ciała oraz z biochemicznymi cechami niedożywienia. Aby zapobiec dalszemu chudnięciu, chory powinien stosować dietę wysokokaloryczną. Często jest to ok. 2500–3000kcal. Jednak wszelkie parametry diety powinny być dobierane indywidualnie.
Potrawy w diecie przy raku trzustki powinny być rozdrobnione, pod postacią purée, które jest najlepiej tolerowane. Ważny jest także sam sposób przygotowywania posiłków. Wskazane jest przede wszystkim gotowanie tradycyjne lub na parze, pieczenie w folii lub pergaminie z dodatkiem niewielkiej ilości tłuszczu oraz duszenie bez wcześniejszego obsmażania.
Zupy oraz sosy mogą być doprawiane zawiesinami na bazie mąki pszennej oraz wody lub jogurtem naturalnym. Definitywnie zakazane jest smażenie. Nie można zapominać także o odpowiednim nawodnieniu organizmu. W związku z tym wskazane jest wypijanie szklanki płynów mniej więcej co godzinę, czyli ok. 8 szklanek dziennie.
Dowiedz się, jak wybrać zioła na trzustkę
Przykładowy jadłospis przy raku trzustki
I Śniadanie (ok. 551kcal)
- lekko czerstwa bułka pszenna – 1 średniej wielkości (ok 80g)
- miękka margaryna kubkowa – 2 łyżeczki (ok. 10g)
- jajecznica z samych białek przygotowana na parze z dodatkiem 1 łyżeczki świeżego masła – 3 jajka (ok.100g)
- pomidor bez skórki – 1 sztuka (ok. 150g)
- kawa zbożowa z łyżeczką cukru
II Śniadanie (ok. 410kcal):
- kasza manna gotowana na wodzie (200g po ugotowaniu)
- syrop malinowy do kaszy – 2 łyżki (ok. 20g)
- herbatniki – 3 sztuki (ok. 30g)
- jogurt naturalny (0 proc. tłuszczu) – 1 opakowanie (150g)
- nektarynka bez skórki – 1 sztuka (ok. 150g)
- woda mineralna – 1 szklanka (ok. 250g)
Obiad (ok. 882kcal):
- krupnik z kaszą jęczmienną na chudym wywarze drobiowo-warzywnym (na piersi z kurczaka) – 1 talerz (ok.300g)
- pulpety drobiowe z mięsa z krupniku, jajka i bułki pszennej z sosem koperkowym ( – 2 pulpety (100g)
- ziemniaki purée – 3 sztuki (ok. 200g)
- buraczki gotowane – 1 niepełna szklanka (ok. 150g)
- margaryna do buraczków – 1 łyżka (10g)
- kalafior gotowany – 150g
- sok marchwiowy (pół szklanki) rozcieńczony wodą
Podwieczorek (ok. 494kcal):
- czerstwa chałka – 2 kromki (ok. 60g)
- masło – 1 łyżka (10g)
- miód – 2 łyżeczki (ok. 30g)
- mus owocowy jabłkowo-bananowy – 1 szklanka (ok. 250g)
Kolacja (ok. 600kcal):
- pierogi leniwe z chudego twarogu z dodatkiem świeżego masła (ok. 200g)
- masło do pierogów leniwych – 1 łyżka (10g)
- kompot truskawkowy – 1 szklanka (250g)
Powyższy jadłospis to jedynie wskazówka. Chorzy mogą nie tolerować niektórych produktów, których wykluczenie z diety nie jest konieczne, a także nie być w stanie spożywać tak dużych posiłków. Dlatego dieta optymalna w raku trzustki powinna być zawsze dobierana indywidualnie, po konsultacji ze specjalistą.
Czytaj również: Dieta na przytycie – co jeść, żeby przytyć?
Dieta w profilaktyce raka trzustki
Trzeba zdawać sobie sprawę, że codzienne wybory żywieniowe mają ogromny wpływ na zdrowie. Warto wiedzieć jak wzmocnić trzustkę. Ryzyko zachorowania na nowotwór jest mniejsze w przypadku stosowania diety bogatej w błonnik oraz naturalne witaminy. Dlatego dietoprofilaktyka chorób trzustki obejmuje spożywanie warzyw i owoców, produktów zbożowych z pełnego ziarna, razowego pieczywa, a także roślin strączkowych – grochu i fasoli.
Liczne badania wskazują również na zależność pomiędzy spożyciem zielonej herbaty, a mniejszym ryzykiem rozwoju niektórych typów nowotworów, w tym raka trzustki. Udowodniono także, że regularne spożywanie żywności bogatej w foliany wspomaga funkcjonowanie tego narządu. Są to przede wszystkim ciemnozielone warzywa, nasiona roślin strączkowych, owoce, takie jak awokado, banany, pomarańcze oraz maliny, a także drożdże i orzechy. Specjaliści sugerują również, że wysokie dawki witaminy D posiadają ochronne właściwości w stosunku do trzustki.
Wskazuje się także na korzystne właściwości selera naciowego. Dzięki wysokiej zawartości flawonoidów posiada on właściwości przeciwzapalne oraz zwiększa wrażliwość komórek na chemioterapię. Nie oznacza to jednak, że spożywanie dużych ilości selera wyleczy z raka trzustki. Naukowcy mogą jednak wykorzystać te właściwości w stworzeniu skuteczniejszych leków.
Liczni specjaliści wskazują na korzystne właściwości diety wegetariańskiej oraz wegańskiej. Charakterystyczna dla tych diet jest niska gęstość energetyczna przy jednoczesnym, dużym spożyciu błonnika pokarmowego, a także innych fitozwiązków. Sprzyja to zachowaniu właściwej masy ciała. Dodatkowo osoby będące na diecie wegańskiej charakteryzują się stosunkowo niskim stężeniem hormonów, takich jak np. insulina czy estrogeny, a także czynników wzrostu, które w nadmiarze prowadzić mogą do inicjowania procesu kancerogenezy.
Indeks glikemiczny, jak i ładunek glikemiczny diety mogą mieć istotny wpływ na rozwój chorób nowotworowych. Do podwyższenia ryzyka rozwoju raka przyczynia się dieta oparta na produktach o wysokim indeksie glikemicznym oraz z wysokim ładunkiem glikemicznym.
Mimo że spożywanie alkoholu nie zwiększa bezpośrednio ryzyka rozwoju raka trzustki, to jest ono głównym czynnikiem ryzyka w przypadku przewlekłego zapalenia trzustki. Czyli choroby, która u ok. 10–20 proc. chorych prowadzi do raka tego narządu. Warto również podkreślić, że alkohol spożywany w dużych ilościach prowadzić może do niedożywienia manifestującego się niedoborem wielu witamin oraz składników mineralnych stanowiących profilaktykę nowotworów złośliwych.
Dieta po operacji raka trzustki to kwesta bardzo indywidualna. Powinna być ustalona przez specjalistę na podstawie szczegółowych badań i wywiadu lekarskiego.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Dieta osoby chorej na raka. Dobre odżywianie może uratować życie – rozmowa z onkologiem, http://wyborcza.pl/TylkoZdrowie/7,137474,21118684,dieta-osoby-chorej-na-raka-dobre-odzywianie-moze-uratowac.html
- Hidalgo M.: Rak trzustki – Postępy w medycynie, Onkologia po dyplomie, 7,5, 2010, 10-21
- Jarosz M., Dzieniszewski J.: Choroby trzustki – porady lekarzy i dietetyków, wyd. PZWL, Warszawa, 2004
- Jarosz M.: Nowotwory złośliwe – Jak zmniejszyć ryzyko zachorowania?, wyd. PZWL, Warszawa, 2008
- Jarosz M.: Praktyczny podręcznik dietetyki, Instytut Żywności i Żywienia, 2010
- Radtke G.: Rola pielęgniarki w opiece nad pacjentem z zaawansowaną chorobą nowotworową trzustki, Akademia Medyczna w Gdańsku, Wydział Nauk o Zdrowiu, Oddział pielęgniarstwa, Gdańsk, 2009
- Rak trzustki – wyzwanie dla onkologii i pacjenta, Głos Pacjenta Onkologicznego, 2017, 1 (20)
- Rogowska A.: Gruczolakorak trzustki, Postępy Nauk Medycznych, 2, 2009, 123-130
- Łacko A., Polkowski W., Reguła J., Pałucki J.: Rak trzustki i brodawki Vatera, [w:] Potemski P., Polkowski W. (red.), Nowotwory układu pokarmowego, s. 140-149
- Zalega J., Szostak-Węgierek D.: Żywienie w profilaktyce nowotworów. Część III. Diety o właściwościach przeciwnowotworowych. Probl Hig Epidemiol, 2013, 94(1), 59-70
- Zalecenia zdrowego żywienia w schorzeniach układu krążenia, układu oddechowego, narządu ruchu, psychosomatycznych i onkologicznych, red. Jarosz M., IŻŻ, Warszawa, 2012
- Żywienie a choroba nowotworowa – poradnik dla pacjentów i ich rodzin, Instytut Żywności i Żywienia oraz Fundacja Tam i z Powrotem, wyd. PRIMOPRO, Warszawa, 2013
Opublikowano: 20.03.2019;
Oceń:
4.5
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Diana Chmielowiec
Dietetyczka
Absolwentka Technologii Żywności i Żywienia Człowieka oraz Bezpieczeństwa Żywności w Łańcuchu Żywnościowym Warszawskiej SGGW. Ukończyła również Poradnictwo dietetyczne w Instytucie Żywności i Żywienia. Przez 3 lata pracowała jako dietetyk specjalizujący się w alergiach pokarmowych. Obecnie zajmuje się jakością i bezpieczeństwem żywności.
324
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 10.09.2024