Co jeść w chorobie nowotworowej?
Przy chorobach nowotworowych dochodzi do zwiększonego zużycia wszystkich składników pokarmowych. Terapie przeciwnowotworowe są obarczone niestety objawami niepożądanymi głównie ze strony układu pokarmowego. Są to, m.in.: nudności, wymioty, zaburzenia połykania czy brak apetytu. To wszystko sprawia, że pacjenci onkologiczni znajdują się w gronie osób zagrożonych niedożywieniem, zanikami mięśniowymi czy tkanki tłuszczowej. W mediach można natknąć się jednak na informacje jakoby głodzenie się mogło „zagłodzić” także raka. Nic bardziej mylnego, badania naukowe potwierdzają, że praktykowanie głodówek nie tylko nie poprawia rokowań i stanu chorego, ale może przyspieszyć progresję choroby.
Co więcej, dowiedziono, że im lepszy stopień odżywienia w momencie rozpoczęcia leczenia onkologicznego, tym większe szanse ma pacjent na pełny powrót do zdrowia.
Optymalna dietaw chorobie nowotworowej nie różni się znacząco od zdrowej, zbilansowanej diety zalecanej osobom zdrowym. Niezwykle istotne jest, aby dostarczać organizmowi wszystkich potrzebnych składników odżywczych. W trakcie leczenia onkologicznego w diecie chorego powinno się uwzględnić:
Odpowiednią podaż białka – minimum 1 g na kilogram masy ciała – źródła pełnowartościowego białka to, m.in.: chude mięso drobiowe, ryby, przetwory mleczne, nasiona roślin strączkowych oraz niektóre produkty roślinne, np. tofu.
Zdrowe tłuszcze – zawarte głównie w: olejach roślinnych, rybach, orzechach, nasionach. Tłuszcze poza dostarczeniem energii są niezbędne do prawidłowego działania enzymów oraz hormonów.
Węglowodany złożone – wybieraj produkty z pełnego ziarna – pełnoziarniste pieczywo, płatki owsiane i inne produkty zbożowe, np. kasze. Dostarczają energii niezbędnej do zwalczania choroby i stabilizują poziom cukru we krwi.
Warzywa i owoce – powinny być podstawą diety każdego z nas, nie tylko chorych na nowotwory. Pamiętaj o urozmaicaniu posiłków. Im więcej kolorowych warzyw i owoców, tym większa różnorodność składników. Są to produkty bogate w: błonnik pokarmowy, przeciwutleniacze, witaminy i składniki mineralne. To substancje, które w naturalny sposób zmniejszają ryzyko powstania i rozwoju nowotworów poprzez hamowanie tzw. stresu oksydacyjnego. Co do warzyw, tu nie ma ograniczeń – jedz wszystko to, co lubisz, jednak pamiętaj o różnorodności. Owoce zawierają sporo cukrów prostych, dlatego nie należy spożywać ich w dużej ilości, ale warto je dodać do jadłospisu.
Odpowiednie nawodnienie organizmu – minimum 1,5–2 l na dobę, w upalne dni nawet 2 razy tyle. Najlepiej woda lub słabe napary herbat.
Przeczytaj również:
Terapia Gersona – zasady diety, produkty, opinie za i przeciw
Czego unikać w diecie onkologicznej?
W trakcie leczenia chorób nowotworowych, tak jak i w codziennej diecie każdego z nas, kluczowe jest unikanie niektórych produktów. Przede wszystkim należy ograniczyć produkty wysokoprzetworzone – wszelkiego rodzaju fast foodów, słodyczy, czipsów, gotowych potraw – mają dużo: tłuszczów trans, cukrów prostych i soli, a mało: witamin, białka i mikroelementów. Niewskazane jest także spożywanie dużych ilości: czerwonego mięsa, wędlin, podrobów i przetworów mięsnych (pasztetów, parówek, kiełbas), które mogą nasilać stan zapalny.
Poza tymi produktami spożywczymi niewskazane jest spożywanie alkoholu – w każdej ilości i w każdej postaci, dotyczy to również osób zdrowych.
Jest on rakotwórczy, osłabia zdolności obronne i regeneracyjne organizmu, dodatkowo może wchodzić w niebezpieczne interakcje z lekami stosowanymi w terapii onkologicznej. Ponadto należy unikać:
Produktów z grilla – marynowanych, peklowanych lub wędzonych.
Produktów smażonych.
Surowych jaj, mięsa, niepasteryzowanych produktów mlecznych – są bogate w mikroflorę bakteryjną, która u osoby z osłabionym organizmem może powodować dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego.
Potraw o bardzo intensywnym zapachu.
Osoby z chorobami onkologicznymi nie powinny spożywać grejpfrutów – one również mogą wchodzić w interakcje z lekami przeciwnowotworowymi. Zawsze należy podchodzić sceptycznie do „cudownych diet” wykluczających niektóre składniki odżywcze i mających rzekomo szybko wyleczyć z choroby np. wyłącznie sokowej lub owocowej oraz suplementów diety w wysokich dawkach. Większość tych specyfików i diet nie ma naukowo potwierdzonej skuteczności. Nie tylko nie wspierają w pokonaniu choroby, lecz mogą powodować pogorszenie stanu zdrowia.
Przeczytaj również:
Pigwa – właściwości odżywcze i zdrowotne, wskazania i przeciwwskazania, przepisy na przetwory z pigwy
Jak odżywiać się w trakcie leczenia onkologicznego?
Dla pacjentów onkologicznych sposób odżywiania ma ogromne znaczenie – zwłaszcza podczas cykli chemio- i radioterapii. Chorzy mają zwykle: osłabiony apetyt, często nudności, dlatego należy spożywać posiłki w takiej postaci, w jakiej chory je toleruje. Dla przykładu: jeśli gryzienie powoduje mdłości lub chory nie ma na to siły, należy podawać posiłki zmielone, np.: zupy krem, miękkie kawałki mięsa.
W przypadku słabego apetytu posiłki powinny być na tyle wysokoenergetyczne, by zaspokoić dzienne zapotrzebowanie kaloryczne.
Na rynku dostępnych jest wiele specjalnych preparatów odżywczych wspomagających utrzymanie prawidłowego odżywienia – nie wahaj się z nich skorzystać. Jeśli problemem są zaburzenia smaku, można dodawać ulubione: przyprawy, zioła, dodatki. Należy pamiętać, by jeść mniej, a częściej – pozwoli to uchronić się przed przepełnieniem żołądka, a więc też przed nudnościami i złym samopoczuciem. Chorzy z reguły lepiej tolerują posiłki o temperaturze pokojowej – ani za zimne, ani za gorące. Należy brać pod uwagę preferencje żywieniowe tak, aby posiłki były estetycznie podane, sprawiały choremu przyjemność i wzmagały łaknienie.
Przeczytaj również:
Najgorsze rodzaje wędlin i przetworów mięsnych – jak wpływają na zdrowie?
Dieta po zakończeniu leczenia nowotworu
Pomyślne zakończenie leczenia przeciwnowotworowego nie daje nigdy gwarancji, że choroba nie powróci lub nie uaktywni się w innym narządzie, dlatego w ramach profilaktyki ważne jest, aby po zakończeniu utrzymywać zdrową dietę, jak długo się da. Można oczywiście pozwolić sobie na nieco większą swobodę, jednak powinno się trzymać głównych zasad odżywiania, które zostały omówione wyżej.
Duże znaczenie ma aktywność fizyczna – regularny ruch: poprawia wydolność, wzmacnia mięśnie i kości, korzystnie wpływa na nastrój oraz ogólny stan zdrowia. Zaleca się umiarkowaną aktywność przynajmniej przez 150 min tygodniowo, uzupełnioną o ćwiczenia siłowe 2–3 razy w tygodniu.
Ćwiczenia powinny być dostosowane do możliwości osoby. Wykonuj takie ćwiczenia, które lubisz. Mogą to być: spacer, bieganie, basen, jazda na rowerze lub wszystko inne, na co masz ochotę. Warto także zadbać o: sen, unikanie stresu i używek. Połączenie zdrowego żywienia, ruchu i codziennych nawyków wspiera regenerację organizmu i pomaga pozostać dłużej zdrowym.
Przeczytaj również:
Rak prostaty – objawy nowotworu prostaty
Przykładowy jednodniowy jadłospis wspierający rekonwalescencję
Śniadanie – owsianka na mleku, wodzie lub napoju roślinnym z dodatkiem: borówek, malin lub jeżyn (mogą być mrożone), orzechów, łyżki siemienia lnianego z dodatkiem nasion chia.
II śniadanie – koktajl białkowy z jogurtem naturalnym, bananem i garścią szpinaku.
Obiad – łosoś pieczony z ziołami, ziemniaki gotowane, brokuły na parze skropione oliwą.
Przekąska/podwieczorek – kanapka z pastą z awokado lub twarożkiem, świeżymi ziołami /garść orzechów włoskich z jogurtem naturalnym.
Kolacja – sałatka z: ciecierzycą, ogórkiem, świeżymi ziołami; pokropiona olejem lnianym lub oliwą.
Liczba posiłków może być mniejsza lub większa w zależności od upodobań.
Przeczytaj również:
Dlaczego warto jeść płatki owsiane? Jaka jest ich wartość odżywcza?
Kiedy się skonsultować z dietetykiem klinicznym?
Ustalenie odpowiedniego planu dietetycznego w chorobach nowotworowych wymaga indywidualnego podejścia do każdego pacjenta i takim dobraniu produktów i sposobu żywienia, aby odpowiadały one zarówno umiejscowieniu nowotworu, stopniowi zaawansowania choroby oraz towarzyszącym dolegliwościom. Dzięki temu możliwe jest łagodzenie skutków ubocznych i zapobieganie niedożywieniu, które stanowi powszechny problem w onkologii.
Konsultacja z dietetykiem klinicznym jest szczególnie ważna, gdy chory: zaczyna tracić apetyt, szybko chudnie lub ma trudności z przyjmowaniem posiłków.
Jednak tak naprawdę na każdym stadium zaawansowania choroby warto skorzystać z porady dietetyka klinicznego, który przekaże praktyczne wskazówki i zalecenia żywieniowe. Odpowiednio prowadzona opieka żywieniowa i wspólnie opracowane zalecenia dietetyczne mogą realnie pomóc w utrzymaniu możliwie najlepszego odżywiania pacjentów onkologicznych.
