Ból trzustki – przyczyny – o czym może świadczyć ból trzustki?
Wśród jednostek chorobowych, które przebiegają z bólem trzustki, wymienić należy stany zapalne tego organu. Od czego boli trzustka?
- Ostre zapalenie trzustki (OZT) – rozwija się wskutek aktywacji enzymów trzustkowych, jeszcze w obrębie narządu. W warunkach prawidłowych pozostają one nieczynne aż do momentu wydzielenia do przewodu pokarmowego. Ostre zapalenie trzustki jest zwykle spowodowane przez choroby pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych oraz nadużywanie wysokoprocentowego alkoholu. Przebieg zapalenia może być różny – od łagodnego po ciężkie, które należy leczyć w wyspecjalizowanych ośrodkach.
- Przewlekłe zapalenie trzustki (PZT) – schorzenie to charakteryzuje się powolnymi, postępującymi zmianami w obrębie miąższu narządu. Niestety zmiany spowodowane przez przewlekłe zapalenie trzustki są nieodwracalne i doprowadzają do niewydolności trzustki.
- Torbiele – zazwyczaj są to zbiorniki płynowe wypełnione sokiem trzustkowym. Najczęściej mają charakter nowotworowy lub stanowią powikłanie ostrego bądź przewlekłego zapalenia trzustki.
- Rak trzustki – daje on silne dolegliwości w postaci bólu nadbrzusza. Ból przy raku trzustki opisywany jest jako jeden z najsilniejszych, jakich może doświadczyć człowiek. Rak trzustki daje złe rokowania.
Za opisywany ból trzustki nie są odpowiedzialne wyłącznie schorzenia omawianego organu. Nierzadko mamy też do czynienia z bólem trzustki po alkoholu.
Szybkie fakty o bólu trzustki
| Parametr | Wartość / Informacja |
|---|---|
| Typowa lokalizacja bólu | Nadbrzusze, promieniowanie do pleców |
| Charakter bólu | Gwałtowny, świdrujący (ostre zapalenie) lub napadowy (przewlekłe) |
| Czynniki ryzyka | Alkohol, litogeneza, palenie, otyłość, przewlekłe zapalenie |
| Kluczowe badania | Amylaza, lipaza, USG, TK, rezonans, ECPW |
| Postępowanie dietetyczne | Dieta lekkostrawna, unikanie tłuszczów, małe posiłki |
| Nowoczesne rozwiązania | Neuromodulacja, terapie biologiczne, endoskopia interwencyjna |
Przeczytaj również:
Przewlekłe zapalenie trzustki – przyczyny, objawy, leczenie
Ból trzustki – gdzie boli trzustka?
Ból pojawiający się wskutek procesów chorobowych obejmujących trzustkę różni się w zależności od przyczyny. Cechą wspólną jest jego lokalizacja. Zazwyczaj pacjent odczuwa dolegliwości w nadbrzuszu (silny, promieniujący ból nadbrzusza). Często ten typ bólu promieniuje w kierunku pleców, wydaje się być opasujący. Mówiąc – boli mnie trzustka, trzeba mieć na uwadze, że bardzo wiele różnych przyczyn wywołuje ból jamy brzusznej i pleców.
Ból trzustki powodowany przez przewlekłe zapalenie trzustki ma charakter napadowy. Epizody mogą trwać wiele godzin, nawet do kilku dni, przedzielone są okresami bez dolegliwości. Nasilenie, częstość i czas występowania symptomu są odmienne u poszczególnych pacjentów.
Ostre zapalenie trzustki charakteryzuje się ciągłym, świdrującym bólem, który niejednokrotnie ustępuje dopiero po dożylnym podaniu przeciwbólowych leków opioidowych. U niektórych pacjentów może pojawić się po lewej stronie nadbrzusza. Jeżeli przyczyną ostrego stanu było zwiększenie ciśnienia w przewodzie trzustkowym, ból pojawia się nagle.
Ból trzustki z tłem alkoholowym narasta stopniowo przez kilka dni. Chorzy zazwyczaj przyjmują pozycję siedzącą, pochyloną do przodu, która przynosi nieznaczną ulgę. Natomiast kaszel, poruszanie się, czy głębokie oddychanie powodują zaostrzenie odczuwanych dolegliwości. Ból nie ustępuje po wypróżnieniu się, a jego nasilenie występuje po spożyciu posiłku. Bardzo często towarzyszą mu nudności i wymioty.
Torbiele trzustki, w zależności od wielkości i umiejscowienia, powodują pobolewanie lub ostry ból w nadbrzuszu.
Gdzie boli trzustka – rysunek
Rak trzustki – najgroźniejsza przyczyna bólu
W przypadku nowotworu złośliwego trzustki ból pojawia się dopiero w zaawansowanym stadium. Objawy raka trzustki w fazie wstępnej są niecharakterystyczne:
- dyskomfort odczuwany w jamie brzusznej (wzdęty i wrażliwy brzuch, ból brzucha),
- brak apetytu,
- spadek masy ciała,
- biegunka,
- nudności.
Powoduje to późne wykrywanie choroby, co przyczynia się do złego rokowania dla pacjenta. Rak trzustki jest bardzo agresywny, charakteryzuje go szybki wzrost, duża skłonność do naciekania sąsiednich struktur oraz liczne przerzuty w węzłach chłonnych, wątrobie i narządach odległych.
Przeczytaj również:
Rak trzustki – objawy, rokowanie i leczenie raka trzustki
Jakie są przyczyny raka trzustki? Wśród czynników ryzyka rozwoju nowotworu znajdują się:
- palenie tytoniu,
- przewlekłe zapalenie trzustki,
- predyspozycja genetyczna,
- genetyczne zespoły nowotworowe (na przykład dziedziczny rak piersi lub rak jajnika),
- otyłość,
- cukrzyca.
Rak trzustki dopiero w zaawansowanym stadium daje objawy pod postacią bólu. Czasem jest on odczuwany wyłącznie na plecach. Jego natężenie jest bardzo silne, a charakter ciągły. Ułożenie w pozycji leżącej na boku z podkurczonymi nogami oraz głową przygiętą do klatki piersiowej może złagodzić bolesność.
Ze względu na niekorzystny przebieg tej choroby trzustki i wysoką śmiertelność warto wiedzieć, jak dbać o trzustkę. Trzeba tu uwzględnić profilaktykę chorób trzustki oraz modyfikację stylu życia, która pomoże wyeliminować czynniki, na które człowiek ma wpływ. Przede wszystkim należy zaprzestać palenia papierosów. Redukcja masy ciała natomiast pomoże zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 2.
Przeczytaj również:
Torbiel trzustki – objawy, przyczyny, rokowanie, leczenie, powikłania
Czy to ból trzustki? Badania przy bólu trzustki
Ból jest symptomem bardzo charakterystycznym dla schorzeń trzustki (np. podrażnienia trzustki). Wraz z innymi objawami prezentowanymi przez pacjenta pozwala na wstępne postawienie diagnozy, która musi być potwierdzona badaniami dodatkowymi.
Jakie badania wykorzystuje się do oceny bólu trzustki? Bardzo pomocne są badania laboratoryjne pozwalające na określenie aktywności enzymów trzustkowych. Ich wzrost ponad normę świadczyć może o rozwijającym się OZT, natomiast w PZT lub raku wyniki w wielu przypadkach pozostają prawidłowe. Zmiany w obrębie morfologii krwi lub zwiększenie stężenia białek ostrej fazy także mogą przemawiać za toczącym się w organizmie zapaleniem.
Ponadto wykorzystuje się badania obrazowe, takie jak: USG, tomografię komputerową wraz z kontrastem, rezonans magnetyczny, które pozwalają na stwierdzenie nieprawidłowości w obrębie organu.
Innym badaniem stosowanym w diagnostyce bólu trzustki jest ECPW, dzięki któremu, pod kontrolą promieni Roentgena, ocenić można przewody trzustkowe.
Przeczytaj również:
Ból brzucha po prawej stronie – przyczyny, objawy, leczenie
Inne przyczyny bólu w nadbrzuszu
W przypadku wielu chorób ból w nadbrzuszu jest jedną ze składowych obrazu klinicznego. Nie tylko trzustka może powodować bolesność tej okolicy. Wywołują ją między innymi:
- choroba refluksowa przełyku,
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy,
- choroby dróg żółciowych,
- ostre zapalenie wątroby,
- nowotwory złośliwe żołądka.
Trzeba pamiętać, że nawet zawał serca, w niektórych przypadkach, objawia się silnym bólem nadbrzusza. Także przewlekle przyjmowane niesterydowe leki przeciwzapalne lub antybiotyki doustne mogą wywoływać ból.
Ból trzustki pojawia się również w przebiegu zaburzeń metabolicznych: cukrzycy, nadczynności i niedoczynności przytarczyc lub przy nieprawidłowym poziomie elektrolitów. Wiele przyczyn bólu zlokalizowanego w nadbrzuszu niesie poważne ryzyko dla zdrowia pacjenta, dlatego nie należy lekceważyć tego objawu. Zawsze warto zasięgnąć opinii lekarza, by w porę zastosować odpowiednie leczenie.
Przeczytaj również:
Ból brzucha po lewej stronie – przyczyny, objawy, leczenie
Leczenie bólu trzustki
Postępowanie przy bólu trzustki zależy od przyczyny oraz tego, czy ból wynika z ostrego czy przewlekłego zapalenia trzustki. W zaostrzeniach podstawą są: hospitalizacja, nawodnienie dożylne, monitorowanie parametrów życiowych i wczesne żywienie (najlepiej dojelitowe). Ból łagodzi się stopniowo: paracetamolem czy metamizolem, a w silnych dolegliwościach – krótkotrwale opioidami pod nadzorem lekarza. Pomocne bywa też dodanie leków rozkurczowych.
W przewlekłym zapaleniu trzustki kluczowe są: całkowita abstynencja od alkoholu i tytoniu, dieta lekkostrawna, niskotłuszczowa w małych porcjach oraz enzymy trzustkowe (PERT), które zmniejszają ból związany ze stymulacją zewnątrzwydzielniczą i poprawiają wchłanianie.
Gdy w przewodach trzustkowych występuje zwężenie lub kamienie, rozważa się terapię endoskopową (ERCP/EUS) ze sfinkterotomią, ekstrakcją kamieni i/lub założenie stentu. U chorych z bólem opornym na leczenie farmakologiczne można wykonać blokadę/neurolizę splotu trzewnego pod kontrolą USG/EUS.
W wybranych sytuacjach stosuje się leczenie chirurgiczne (drenaż przewodu – techniki Puestow/Frey/Beger, resekcje – np. Whipple) oraz drenaż torbieli rzekomych. Jako leczenie wspomagające wykorzystuje się: przeciwdepresyjne TLPD lub pregabalinę w bólu neuropatycznym, fizjoterapię, TENS i wsparcie psychologiczne. Uzupełniająco kontroluje się niedobory witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A, D, E, K) oraz glikemię. Nasilenie bólu, żółtaczka, wymioty czy gorączka wymagają pilnego kontaktu z lekarzem.
Przeczytaj również:
Ostry ból brzucha – przyczyny, jak leczyć?
Nowe i obiecujące metody leczenia bólu trzustki i chorób trzustki
-
Terapie biologiczne i leki celowane – prowadzi się badania nad lekami modulującymi odpowiedź zapalną w przewlekłym zapaleniu trzustki, co może ograniczać nasilenie bólu i progresję choroby.
-
Stymulacja nerwów (neuromodulacja) – techniki takie jak przezskórna elektryczna stymulacja nerwów (TENS) lub bardziej zaawansowane implanty mogą być stosowane jako terapia wspomagająca w przewlekłym bólu trzustki.
-
Interwencje endoskopowe (ECPW z placowaniem stentów, papilotomia, drenaż) – w niektórych przypadkach pozwalają złagodzić przeszkody w przewodach trzustkowych i zmniejszyć napięcie narządu.
-
Terapie genetyczne / molekularne – w chorobach o pochodzeniu genetycznym (np. mutacje genu PRSS1, SPINK1) trwają prace nad terapiami, które mogłyby modyfikować ekspresję genów odpowiedzialnych za aktywność enzymów trzustkowych.
-
Nowoczesne systemy monitorowania bólu i biomarkery predykcyjne – rozwijane są testy diagnostyczne (np. badanie markerów zapalnych, mikro-RNA) oraz aplikacje mobilne do monitorowania nasilenia dolegliwości u chorych przewlekle.
Ból trzustki – o co najczęściej pytają pacjenci?
- Czy ból trzustki zawsze oznacza zapalenie trzustki?
Nie. Ból w nadbrzuszu może mieć wiele przyczyn. Są to m.in.: choroby dróg żółciowych, wrzody, refluks, schorzenia wątroby lub pęcherzyka żółciowego. Dopiero badania obrazowe i laboratoryjne pozwalają ustalić, czy rzeczywiście chodzi o trzustkę. - Jakie badania warto wykonać przy podejrzeniu problemów z trzustką?
Do badń tych należą: amylaza, lipaza, morfologia krwi, CRP, próby wątrobowe, USG jamy brzusznej, tomografia komputerowa z kontrastem, rezonans magnetyczny, ECPW (endoskopowa cholangiopankreatografia wsteczna) w określonych przypadkach. - Czy dieta pomaga przy bólu trzustki?
Tak, w ostrym zapaleniu stosuje się dietę ścisłą, potem lekkostrawną, beztłuszczową. W przewlekłym zapaleniu unika się alkoholu, tłustych pokarmów, stosuje się częste, małe posiłki oraz wspomagająco enzymy trzustkowe. - Jakie objawy alarmowe wymagają natychmiastowej konsultacji medycznej?
– Nagły i bardzo silny ból brzucha promieniujący do pleców.
– Wymioty, których nie udaje się zatrzymać.
– Żółtaczka, ciemny mocz, bardzo jasne stolce.
– Utrata masy ciała, gorączka, osłabienie. - Czy raka trzustki można wyleczyć?
Rokowanie zależy od stadium choroby. W przypadkach wczesnych możliwe jest leczenie chirurgiczne (resekcja), a także zastosowanie chemioterapii, radioterapii czy terapii celowanych. Jednak rak trzustki często wykrywany jest późno, co komplikuje leczenie.
współpraca: Redakcja Wylecz.to
