Ostry ból brzucha – przyczyny, jak leczyć?

Katarzyna Talowska lekarz 29 listopada 2016 (pierwsza publikacja: 23 lipca 2015)

Ostry ból brzucha najczęściej wymaga bardzo szybkiej diagnostyki, a jego przyczyną są choroby o gwałtownym przebiegu, mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia. Silny ból brzucha, zwłaszcza nagły, który promieniuje do nadbrzusza może być objawem chorób jelit, trzustki, wątroby oraz żołądka. Bolesny i kłujący brzuch, a dodatkowo pojawiająca się gorączka, wymioty i nudności są wskazaniem do pilnej konsultacji lekarskiej.

Spis treści

Ostry ból brzucha – kiedy zgłosić się do lekarza?
Ostry ból brzucha – objawy
Jakie są przyczyny ostrego bólu brzucha?
Ostry ból brzucha w chorobach jelit
Jakie są przyczyny przewlekłego bólu brzucha?

Ostry ból brzucha – kiedy zgłosić się do lekarza?

Jeśli silny ból brzucha pojawia się nagle i jest bardzo silny, należy zadzwonić po karetkę albo udać się do szpitalnego oddziału ratunkowego. Wdrożenie szybkiej diagnostyki jest szczególnie ważne w przypadku, gdy brzuch jest twardy, bolesny – zwłaszcza wówczas, gdy po umiarkowanym uciśnięciu pojawia się ból w chwili puszczania ucisku.

Przy ostrym bólu brzucha lekarze często mówią, że pacjent ma brzuch deskowaty. Oznacza to, że w wyniku rozwijającego się stanu zapalnego pojawia się obrona mięśniowa niezależna od woli pacjenta. Wówczas brzuch jest twardy.

Czytaj również: Ból z lewej strony pod zebrami – co to może być?

Jeżeli ból jest przewlekły, o miernym nasileniu, a w szczególności jeśli towarzyszą mu inne niepokojące objawy, takie jak utrata masy ciała, nudności, wymioty, ból podczas połykania, uczucie pełności w nadbrzuszu lub krew w stolcu, należy zgłosić się do lekarza rodzinnego, który przeprowadzi odpowiednią diagnostykę.

Czytaj również: Ból brzucha i pleców

Ostry ból brzucha – objawy

Ostry, kłujący ból brzucha to ból o charakterze somatycznym (powstaje przez drażnienie zakończeń nerwów rdzeniowych, które unerwiają otrzewną ścienną), pojawia się nagle i ma przeważnie duże nasilenie. Najczęściej jest objawem chorób o gwałtownym przebiegu, które mogą stanowić zagrożenie życia.

Ostry brzuch – to określenie używane jest dla objawów wywoływanych przez choroby, które wymagają interwencji chirurgicznej. Oprócz silnego bólu brzucha charakterystyczne są:

wzdęcie brzucha,
nudności i wymioty,
obrona mięśniowa – nadmierne napięcie mięśni brzucha przy próbie ucisku, twardy brzuch,
brak perystaltyki,
objaw Blumberga – mierna bolesność przy uciskaniu i duży ból przy zwalnianiu ucisku.

Zobacz też: Ból z prawej strony pod żebrami – co może oznaczać?

Jakie są przyczyny ostrego bólu brzucha?

Perforacja wrzodu żołądka lub dwunastnicy – wrzód trawienny to ubytek błony śluzowej, który najczęściej lokalizuje się w opuszce dwunastnicy i okolicy przedodźwiernikowej żołądka. Najczęstszą przyczyną jest infekcja Helicobacter pylori oraz stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Perforacja jest spotykana coraz rzadziej wraz z rozwojem farmakologicznego leczenia wrzodów.

Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego – przyczyną może być zatkanie światła wyrostka robaczkowego przez kamienie kałowe, rozrost tkanki chłonnej lub pasożyty. Czasem przyczyna nie jest znana. Ból początkowo lokalizuje się w nadbrzuszu lub okolicy pępka, później przemieszcza się do prawego dołu biodrowego. Towarzyszą mu nudności i wymioty oraz podwyższenie temperatury ciała.

Kolka żółciowa – występuje w przebiegu kamicy pęcherzyka żółciowego. Złóg przemieszcza się z pęcherzyka do przewodu pęcherzykowego, powodując jego częściową lub całkowitą niedrożność. Kolka żółciowa objawia się nagłym, silnym bólem brzucha, zlokalizowanym w nadbrzuszu i prawym podżebrzu, który może promieniować do prawego barku lub pleców. Najczęściej występuje po obfitym, tłustym posiłku.

Przeczytaj też: Ból brzucha po alkoholu

Ostre zapalenie pęcherzyka żółciowego – najczęściej spowodowane jest zatkaniem przewodu pęcherzykowego przez złóg. Zwykle poprzedzone napadem kolki żółciowej. Ostry ból zlokalizowany jest w nadbrzuszu, towarzyszą mu nudności, wymioty oraz gorączka.

Ostre zapalenie trzustki – najczęstszą przyczyną jest nadużywanie alkoholu oraz kamica żółciowa. Pojawia się opasujący ból w nadbrzuszu, który często promieniuje do pleców. Ból nasila się w pozycji stojącej. Towarzyszą mu nudności i wymioty.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Ostry ból brzucha w chorobach jelit

Niedrożność mechaniczna jelit – najczęstszą przyczyną są zrosty pooperacyjne, które mogą upośledzać pasaż treści jelitowej w jelicie cienkim, aż do całkowitego zablokowania. Niedrożność może być także spowodowana przez uwięźnięcie przepukliny brzusznej (pachwinowej, udowej, pępkowej lub w bliźnie pooperacyjnej), skręt jelita, a także nowotwory jelita cienkiego i grubego.

Ostry i silny ból brzucha jest często pierwszym objawem niedrożności. Początkowo ma charakter kolkowy, może znikać i po różnym okresie czasu nawracać. Wraz z czasem trwania niedrożności ból się nasila, a jego charakter zmienia się z kolkowego (spowodowanego przez nadmierne rozciągnięcie jelit zalegającą treścią kałową i gazami) na stały, tępy ból zlokalizowany w śródbrzuszu. Bólowi brzucha, potocznie zwanemu przez pacjentów bólem jelit, często towarzyszą nudności i wymioty.

Ostre niedokrwienie jelit – jego przyczyną jest niedrożność tętnic trzewnych (np. spowodowana przez materiał zatorowy powstały w wyniku migotania przedsionków). Ostry ból brzucha lokalizuje się w okolicy pępka, często występują wymioty, a we wczesnym okresie choroby także biegunka.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Jakie są przyczyny przewlekłego bólu brzucha?

Przewlekły ból brzucha – jest to zwykle ból o charakterze trzewnym. Może trwać przez wiele miesięcy lub lat. Ma mierne nasilenie, może ustępować i pojawiać się po jakimś czasie lub stale jest obecny. Czasem towarzyszą mu nudności, wymioty i pocenie się.

Zespół jelita drażliwego – jest to najczęstsza przewlekła choroba jelita cienkiego i grubego, która dotyczy aż około 10% populacji. Charakteryzuje się bólami brzucha i zmianami rytmu wypróżnień (biegunka, zaparcia), które nie są związanie z żadnymi zmianami organicznymi w przewodzie pokarmowym. Zespół jelita drażliwego często występuje u osób z zaburzeniami psychicznymi, a jego przyczyna jest nieznana.

Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy – ból brzucha pojawia się 1–3 godziny po posiłku, ustępuje po jedzeniu. Często pojawia się w nocy i wcześnie rano.

Rak żołądka – oprócz bólu zlokalizowanego w nadbrzuszu pojawiają się objawy, takie jak:

wczesne uczucie sytości po posiłku,
zmniejszenie masy ciała,
wymioty,
dysfagia (zaburzenia połykania),
odynofagia (ból podczas przełykania).

Celiakia – charakteryzuje się nietolerancją glutenu. Pod wpływem glutenu powstają przeciwciała, które poprzez indukowanie reakcji zapalnej doprowadzają do zaniku kosmków jelitowych i zaburzeń wchłaniania. Bólom brzucha towarzyszą:

przewlekła biegunka,
objawy zespołu jelita drażliwego,
zmniejszenie masy ciała,
afty jamy ustnej.

Podstawą leczenia jest eliminacja z diety produktów zawierających gluten. Przy rygorystycznym przestrzeganiu diety objawy powinny całkowicie ustąpić.

Rak jelita grubego – w zależności od lokalizacji poza bólem brzucha występują różne objawy:

rak prawej połowy okrężnicy – występuje utajone krwawienie, co objawia się niedokrwistością,
rak lewej połowy okrężnicy – występuje jawne krwawienie z dolnego odcinka przewodu pokarmowego oraz zmiana rytmu wypróżnień.

Bibliografia

W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.

„Anatomia i fizjologia człowieka” Michajlik Aleksander, Ramotowski Witold, wyd. 2013 r.
„Fizjologia człowieka, tom 5. Układ trawienny i wydzielanie wewnętrzne” Stanisław Konturek, wyd. 2016 r.

Opublikowano: 23.07.2015; aktualizacja: 29.11.2016

Oceń:

4.5

Katarzyna Talowska

Lekarz

Lekarz w trakcie stażu podyplomowego. Absolwentka Wydziału Lekarskiego Śląskiego Uniwersytetu Medycznego. W trakcie studiów działała w Studenckich Kołach Naukowych: onkologicznym i dermatologicznym.