Kamienie kałowe – przyczyny, objawy, leczenie

Czym są kamienie kałowe?

Kamienie kałowe to zbite masy stolca zalegające w odbytnicy, trudne do wydalenia. Ich powstawaniu sprzyjają bierny tryb życia i unieruchomienie, stąd grupą najbardziej narażoną na powstawanie kamieni kałowych są osoby starsze oraz pacjenci z przewlekłymi, ciężkimi chorobami i niedowładami, które z uwagi na stan swojego zdrowia większość czasu spędzają w łóżku.

Kamienie kałowe sprawiają pacjentowi dyskomfort i dolegliwości bólowe, stąd, w razie braku możliwości samodzielnego poradzenia sobie z problemem, wskazana jest wizyta u lekarza i ewentualne mechaniczne oczyszczenie jelita grubego.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Przyczyny powstawania kamieni kałowych

Kamienie kałowe to ciężka postać zaparcia. Do ich powstawania prowadzą m.in.:

• bierny tryb życia, brak aktywności fizycznej, unieruchomienie,
• nieprawidłowa dieta (przyjmowanie zbyt małej objętości płynów, dieta uboga w błonnik zawarty m.in. w owocach i warzywach, bogata w słodycze i produkty wysoko przetworzone),
• otyłość,
• zaburzenia gospodarki hormonalnej (np. niedoczynność tarczycy) oraz jonowej (np. nadmiar wapnia, niedobór potasu),
• nadużywanie środków przeczyszczających – ich przewlekłe stosowanie rozleniwia jelita, co w efekcie skutkuje nawrotem zaparć,
• stosowanie leków spowalniających perystaltykę przewodu pokarmowego (np. morfiny),
• mechaniczne przeszkody w obrębie jelita (np. guz),
• zaburzenia neurogenne.

Jeżeli zaparcie utrzymuje się długo, problem z dnia na dzień się pogłębia – stolec staje się coraz twardszy, ubywa z niego wody, aż dochodzi do powstania kamieni kałowych. Mogą one osiągnąć masę nawet do kilkunastu kilogramów.

Kamienie kałowe u dzieci

Zaparcia, w tym powstawanie kamieni kałowych to problem, który najczęściej dotyka ludzi w podeszłym wieku, unieruchomionych, prowadzących bierny tryb życia. Mogą one jednak powstawać w każdej grupie wiekowej, także u dzieci.

Grupą zagrożoną powstawaniem kamieni kałowych są m.in. dzieci cierpiące na zaparcia nawykowe, tzn. zaparcia związane ze świadomym wstrzymywaniem defekacji. Dziecko, bojąc się lub wstydząc wypróżniania się, dniami, a nawet tygodniami, wstrzymuje stolec, co prowadzi do zalegania mas kałowych w odbytnicy, ich odwadniania się i powstawania kamieni kałowych. W przebiegu zaparć nawykowych dochodzi do osłabienia czucia w jelicie grubym, co skutkuje tym, że dziecko słabiej odczuwa parcie na stolec mimo wypełnienia odbytnicy masami kałowymi.

Kamienie kałowe – objawy

O tym, że w organizmie doszło do powstania kamieni kałowych, świadczą:

• brak wypróżnienia przez kilka lub kilkanaście dni,
• brak możliwości wypróżnienia się mimo prób parcia na stolec, w trakcie parcia wyciek wodnistej wydzieliny,
• bóle brzucha,
• bóle w okolicach odbytu,
• wzdęcie brzucha,
• nudności i wymioty,
• brak apetytu.

W trakcie prób oddania stolca często dochodzi do podrażnienia śluzówki jelita (w tym do tworzenia owrzodzeń i odleżyn na śluzówce) oraz krwawienia z odbytu. Powikłaniem kamieni kałowych i prób ich wydalenia może być także wypadanie odbytu, powstawanie hemoroidów, uchyłków jelita czy wytworzenie tzw. szczeliny odbytu. Ponadto zaleganie niestrawionych resztek prowadzi do zmian zapalnych w obrębie jelita grubego.

Jak pozbyć się kamieni kałowych?

Pierwszym krokiem, by usunąć kamienie kałowe, jest podawanie wlewek mających na celu rozmiękczenie stolca (wykonywanie tzw. enemy, czyli lewatywy). Oczyszczanie jelita grubego jest najbardziej skutecznym sposobem na kamienie kałowe.

Często zdarza się jednak, że powyższe postępowanie nie wystarcza i pacjent wymaga mechanicznego usunięcia stolca, które najczęściej dokonywane jest przez chirurga. Z racji tego, że jest to zabieg nieprzyjemny i bolesny, stosuje się krótkotrwałe znieczulenie ogólne, ewentualnie znieczulenie miejscowe.

Usunięcia kamieni kałowych chirurg dokonuje ręcznie, czasem pomaga sobie kleszczykami, które rozkruszają twardy stolec. Usunięcie kamieni kałowych ułatwia parafina.

Czytaj również: Zielony stolec – co oznacza zielony kał u dorosłych i dzieci?

Kamienie kałowe – jak zapobiegać?

Kamienie kałowe są ciężką formą zaparcia. Aby nie dopuścić do ich powstania, należy dbać o to, aby wypróżnienia były regularne. Jeżeli dojdzie do zaparcia, należy zwalczyć je jak najszybciej, np. za pomocą:

• środków zmiękczających masy kałowe (takich jak np. dokuzynian sodu, laktuloza, makrogole, parafina),
• środków działających drażniąco na jelito grube, prowokując wydalenie stolca (np. czopki glicerynowe),
• środków przeczyszczających, np. bisacodyl, senes (nie powinno się stosować ich zbyt często, bo może to skutkować rozleniwieniem jelit i pogłębieniem problemu zaparć).

W razie nieskuteczności postępowania domowego należy zgłosić się do lekarza.

Profilaktyka zaparć, w tym powstawania kamieni kałowych, polega na:

• spożywaniu dużej ilości płynów,
• stosowaniu diety bogatoresztkowej (spożywanie dużej ilości warzyw, kasz itp.), ewentualnie suplementacji błonnika pokarmowego,
• unikaniu (w miarę możliwości) biernego trybu życia, dbaniu o odpowiednią dawkę ruchu, ćwiczenia mięśni brzucha,
• przyjmowaniu probiotyków (w formie preparatów aptecznych lub probiotyków zawartych w produktach spożywczych, np. jogurtach, kefirach),
• wyrobieniu nawyku codziennego wypróżniania się (wykształcenie tego nawyku jest szczególnie istotne u dzieci).

Ułatwienie regularnego wypróżniania się u osób cierpiących na zaparcia można osiągnąć również dzięki korzystaniu z naparów ziołowych korzystnie wpływających na perystaltykę jelit (np. napar z lnu). Czasami konieczne bywa także przewlekłe stosowanie środków rozmiękczających stolec (np. laktulozy, parafiny). Takie postępowanie zaleca się m.in. chorym po usunięciu kamieni kałowych, by zapobiec nawrotowi problemu.