Brzuch jak balon i wzdęcia po jedzeniu – jak sobie radzić?

Dyskomfort, uczucie ciężkości i wzdęty brzuch po jedzeniu

Problemy gastryczne są jednym z częstszych powodów wizyt pacjentów u lekarza pierwszego kontaktu. Pacjenci zgłaszający się do specjalisty różnie opisują swoje dolegliwości – jako uczucie dyskomfortu po jedzeniu, uczucie rozpierania z towarzyszącym bólem brzucha lub jego tkliwością. Obrazowo zgłaszają lekarzowi zespół objawów określając je krótko – brzuch jak balon.

Często uczucie ciężkości na żołądku po jedzeniu współistnieje z uciskiem lub pieczeniem lokalizowanym w okolicach nadbrzusza. Wzdęty brzuch po jedzeniu oznacza, że przyczyną dolegliwości jest między innymi nadmiar gazów w jelitach.

W terminologii medycznej wyżej wymienione objawy określane są mianem dyspepsji, która popularnie określana jest jako niestrawność. Szacuje się, że dotyka ona około ¹/₃ populacji, występując jako proces przewlekły lub nawracający.

Brzuch jak balon po jedzeniu

Do najczęstszych przyczyn niestrawności należą błędy dietetyczne. Są one częstym powodem wzdęć po jedzeniu i bólów brzucha z uwagi na zawartość konkretnych substancji mogących wywoływać nieprzyjemne dolegliwości.

• Produkty mleczne zawierają ciężkostrawny cukier – laktozę. U niektórych pacjentów występuje niedobór enzymu laktaza, który rozkłada laktozę. Wraz z wiekiem organizm traci zdolność trawienia laktozy. W tych przypadkach dochodzi do nadmiernej produkcji gazów i w konsekwencji do wzdęcia brzucha lub nawet biegunki po zjedzeniu produktów mlecznych.
• Owoce zawierają sorbitol, a ten spożywany w dużych dawkach przyśpiesza perystaltykę i proces fermentacji w obrębie jelit, co może prowadzić do wzdęcia brzucha i uczucia ciężkości po jedzeniu. Najwięcej sorbitolu znajduje się w brzoskwiniach, nektarynach, morelach, gruszkach, jabłkach, śliwkach i wiśniach. W przypadku owoców suszonych zawartość sorbitolu jest kilkakrotnie wyższa.
• Warzywa zawierają skrobię, która jest ciężkostrawnym cukrem. W czasie jego trawienia dochodzi do nadmiernej produkcji gazów przez bakterie jelitowe. Cukier ten występuje we wszystkich produktach pochodzenia roślinnego, najwięcej jest go jednak w ziemniakach, kukurydzy, fasoli, brokułach, brukselkach i szparagach.
• Napoje gazowane i słodzone soki – powodują powstawanie gazów w żołądku, co w konsekwencji prowadzi do uczucia ciężkości na żołądku.
• Tłuste potrawy – smażone lub grillowane jedzenie bardzo często powoduje niestrawność.
• Napoje alkoholowe – zawierają wiele cukrów, które prowadzą do wzdęcia brzucha lub nawet biegunki.
• Palenie tytoniu – dym tytoniowy działa drażniąco na błonę śluzową żołądka.
• Picie mocnej kawy i herbaty – drażni błonę śluzową żołądka i może prowadzić do objawów niestrawności.

Przeczytaj również:

Ból brzucha po jedzeniu – jakie są przyczyny, kiedy nasila się po posiłku i jak go leczyć?

Czy uczucie ciężkości, ból brzucha i wzdęcia po jedzeniu mogą być objawem choroby?

Objawy dyspeptyczne mogą być również spowodowane chorobami układu pokarmowego. Najczęściej występującymi jednostkami chorobowymi, którym towarzyszą bóle brzucha i wzdęcia brzucha są:

• choroba refluksowa przełyku,
• choroba wrzodowa żołądka,
• choroba wrzodowa dwunastnicy,
• choroby dróg żółciowych.

Do dyspepsji mogą także prowadzić zaburzenia natury metabolicznej. Do najczęściej diagnozowanych zaburzeń tego typu zaliczamy przede wszystkim cukrzycę oraz nieprawidłowe funkcjonowanie tarczycy pod postacią nadczynności lub niedoczynności.

Równie często objawy, takie jak ból brzucha, wzdęcia, odbijanie i nagromadzenie gazów w jelitach mogą być spowodowane przyjmowaniem niektórych leków.

Bóle brzucha najczęściej pojawiają się u osób przyjmujących:

• leki przeciwbólowe z grupy NLPZ, czyli niesteroidowe leki przeciwzapalne; do najbardziej popularnych należą: ibuprofen, aspiryna, ketoprofen, diklofenak i naproksen;
• antybiotyki stosowane doustnie;
• antagonistów wapnia – grupa leków stosowanych w leczeniu nadciśnienia tętniczego;
• glikokortykosteroidy działające przeciwzapalnie;
• bifosfoniany stosowane w leczeniu osteoporozy;
• preparaty żelaza stosowane w leczeniu niedokrwistości.

Przeczytaj również:

Biegunka po jedzeniu – przyczyny biegunki po posiłku

W jaki sposób można poradzić sobie ze brzuchem wzdętym jak balon?

W przypadku występowania objawów dyspeptycznych, takich jak uczucie pełności po posiłku, niestrawność i wzdęcia należy w pierwszej kolejności przyjrzeć się diecie i nawykom żywieniowym. Modyfikacja stylu życia i sposobu odżywiania jest najłatwiejszym i w wielu przypadkach skutecznym sposobem postępowania. Co na wzdęty brzuch okaże się najskuteczniejsze?

• Warto obserwować po jakich rodzajach pokarmów występują dolegliwości i wykluczyć te produkty z diety.
• Posiłki powinny być spożywane często: do 4–5 w ciągu dnia i – co równie ważne – powinny być niezbyt obfite.
• Warunkiem koniecznym jest rezygnacja ze spożywania pokarmów tłustych.
• Spożywane pokarmy powinny być przyprawione umiarkowanie, należy unikać ostrych przypraw.
• Podczas spożywania posiłków należy unikać pośpiechu.
• Korzystne działanie wykazuje również szereg preparatów ziołowych, między innymi preparaty dziurawca, siemienia lnianego lub wyciąg z liści karczochów. Część z nich dostępna jest w postaci herbatek.
• Należy zrezygnować z picia mocnej kawy oraz herbaty.
• Konieczne jest zaprzestanie palenia tytoniu.

Przeczytaj również:

Ból brzucha w nocy – dlaczego brzuch boli w nocy i rano?

Leki na niestrawność

W pierwszej kolejności warto wypróbować domowe sposoby na niestrawność. Na poprawę trawienia wpłyną preparaty ziołowe. Z kolei lekarz może zaproponować wprowadzenie leku z jednej z trzech grup leków stosowanych w leczeniu zaburzeń dyspeptycznych.

• Pierwszą grupą leków są leki zobojętniające kwas żołądkowy, tak zwane IPP (inhibitory pompy protonowej); w wielu przypadkach przynoszą ulgę pacjentowi i znoszą objawy.
• Do drugiej grupy zaliczamy leki rozkurczowe (np. drotaweryna). Stosowane są szczególnie często w przypadkach, kiedy dominującym objawem jest ból.
• Trzecia grupa leków to leki prokinetyczne, czyli leki wspomagające pracę jelit. Zalecane są dla pacjentów, u których najbardziej uciążliwym objawem jest dyskomfort odczuwany po posiłku.

Kiedy należy iść do lekarza?

Objawy niestrawności, jeżeli pojawiają się często i są umiarkowanie dokuczliwe, często są przez pacjentów ignorowane. Jeżeli wzdęcia brzucha i inne objawy zaczną się nasilać, należy zasięgnąć porady lekarza. Kiedy zrobić to niezwłocznie? Szczególnie niepokojąca jest:

• szybka utratą masy ciała bez konkretnej przyczyny;
• krwawienia z górnego lub dolnego odcinka przewodu pokarmowego;
• utrzymujące się wymioty lub biegunki;
• ból brzucha, który wybudza pacjenta ze snu;
• zażółcenie powłok skórnych;
• wyczuwalny guz w nadbrzuszu.

Zasada ta dotyczy również wszystkich pacjentów powyżej 45. roku życia z nieustępującymi dolegliwościami dyspeptycznymi.

Przeczytaj również:

Ból brzucha po jedzeniu a choroby jelit

Brzuch jak balon – o co pytają pacjenci?

Dlaczego po posiłku czuję się jakbym miał(a) balon w brzuchu, choć zjadłem(małą) porcję?

Może to być efekt zwolnionego opróżniania żołądka (gastropareza), nadmiernego spożycia napojów gazowanych lub połykania powietrza podczas jedzenia – warto wówczas zwrócić uwagę na tempo jedzenia i eliminować czynniki gazotwórcze.
Czy wzdęcia po obfitym posiłku to norma?
Pojedynczy epizod – tak. Jeśli jednak wzdęcia powtarzają się regularnie, mimo zmian stylu życia, to warto rozważyć nietolerancję pokarmową, zaburzenia mikroflory lub zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego.
Czy herbata mięta lub napar z kopru mogą pomóc?
Tak, napary ziołowe, jak mięta pieprzowa czy koper włoski, są tradycyjnie stosowane jako wspomagające trawienie i mogą zmniejszać wzdęcia – choć nie zastępują diagnostyki przy przewlekłych objawach.

Czy stres może powodować wzdęcia i uczucie „balona w brzuchu”?

Tak. Układ pokarmowy jest silnie powiązany z układem nerwowym (tzw. oś jelita – mózg). Długotrwały stres zwiększa napięcie mięśni gładkich jelit i może powodować spowolnienie perystaltyki, co prowadzi do wzdęć, gromadzenia gazów i uczucia ucisku w brzuchu. Warto stosować techniki relaksacyjne (np. ćwiczenia oddechowe, jogę, medytację), które poprawiają trawienie.

Przeczytaj również:

Ból brzucha po lewej stronie – przyczyny, objawy, leczenie

Jakie produkty najczęściej powodują wzdęcia?

Do najczęstszych winowajców należą:
– rośliny strączkowe (fasola, groch, soczewica),
– warzywa kapustne (kapusta, brokuły, kalafior),
– napoje gazowane,
– produkty zawierające laktozę (u osób z nietolerancją),
– produkty słodzone sorbitolem, fruktozą i syropem glukozowo-fruktozowym,
– potrawy smażone i tłuste.
Nie oznacza to, że trzeba całkowicie je eliminować – często wystarczy zmniejszyć porcje lub zmienić sposób przygotowania (np. gotowanie z przyprawami typu kminek, majeranek, imbir).

Czy probiotyki pomagają na wzdęcia i gazy?

Tak, ale ich skuteczność zależy od szczepu i przyczyny problemu. Najlepiej przebadane szczepy to m.in. Lactobacillus plantarum 299v, Bifidobacterium infantis 35624 i Saccharomyces boulardii. Warto stosować je przez minimum 3–4 tygodnie i obserwować reakcję organizmu. Dobór odpowiedniego probiotyku najlepiej omówić z dietetykiem lub gastroenterologiem.

Czy picie wody podczas posiłku pogarsza trawienie?

To popularny mit. Picie umiarkowanej ilości wody (szklanka lub dwie) podczas posiłku nie zaburza trawienia. Wręcz przeciwnie – pomaga rozpuszczać enzymy trawienne i wspiera prawidłowy transport pokarmu. Problem może wystąpić dopiero wtedy, gdy wypijemy bardzo dużą ilość płynów bezpośrednio przed lub po bardzo obfitym posiłku.

Czy wzdęcia mogą być objawem poważniejszej choroby?

Tak. Jeśli wzdęcia są przewlekłe, towarzyszy im ból, utrata masy ciała, krwawienie z przewodu pokarmowego, zmiana rytmu wypróżnień lub anemia, mogą wskazywać na poważniejsze schorzenia, np.:
– zespół jelita drażliwego (IBS),
– nietolerancje pokarmowe (laktozy, fruktozy, glutenu),
– celiakię,
– choroby wątroby lub trzustki,
– nowotwory przewodu pokarmowego.
W takich przypadkach należy udać się do lekarza gastroenterologa.

Jak odróżnić nietolerancję pokarmową od przejściowej niestrawności?

Nietolerancja pokarmowa (np. laktozy lub fruktozy) daje powtarzalne objawy po spożyciu konkretnego produktu – nawet w małej ilości. Niestrawność natomiast pojawia się najczęściej po przejedzeniu, stresie lub ciężkostrawnym posiłku i ustępuje po kilku godzinach. W razie wątpliwości można wykonać test oddechowy (np. w kierunku laktozy lub fruktozy) lub badania laboratoryjne.

Jakie domowe sposoby pomagają na wzdęcia po jedzeniu?

– Napar z mięty pieprzowej, kopru włoskiego lub imbiru,
– lekkie rozciąganie lub spacer po posiłku,
– masaż brzucha zgodnie z ruchem wskazówek zegara,
– ograniczenie spożycia gazowanych napojów,
– stosowanie ziół trawiennych (np. melisa, anyż, kminek).
Domowe metody są skuteczne przy łagodnych wzdęciach, ale nie zastępują konsultacji medycznej, jeśli objawy się utrzymują.

współpraca: redakcja Wylecz.to