Rokitnik – właściwości, zastosowanie i przeciwwskazania

Rokitnik zwyczajny – właściwości i skład

Rokitnik pospolity to rozgałęziony, liściasty, dwupienny krzew lub małe drzewo należące do rodziny rokitnikowatych. Rośnie powszechnie na terenie prawie całej Azji i Europy. W starożytnej medycynie chińskiej był opisywany jako roślina o wyjątkowych właściwościach leczniczych. Traktowany był także, jako pożywienie dla koni oraz gatunek ozdobny.

Rokitnik zwyczajny dorasta do wysokości nawet 4 metrów. Stosunkowo łatwo adaptuje się do różnych warunków glebowych. Posiada lancetowate liście i ciemnobrązowe, jajowate lub eliptyczne nasiona. Owoce rokitnika odznaczają się pomarańczową barwą i mają lekko kwaskowaty, cierpki smak.

Roślinę tą uznaje się za cenne źródło wielu substancji bioaktywnych mogących pozytywnie wpływać na zdrowie człowieka. Korzystne fitozwiązki występują zarówno w owocach i nasionach rokitnika, jak i w jego liściach, korzeniu czy łodydze.

Zobacz też: Migdały – właściwości, zastosowanie

Specyficzne cechy organoleptyczne, możliwości zastosowania w technologii żywności oraz właściwości prozdrowotne tej rośliny sprawia, że wykorzystuje się ją w przemyśle spożywczym, kosmetycznym oraz farmaceutycznym. Owoce rokitnika są źródłem:

• witaminy C – mogą jej zawierać nawet do 201 mg/100 g;
• tłuszczu, a w tym kwasów palmitynowego, stearynowego, oleinowego, linolowego, linolenowego;
• tokoferoli;
• karotenów – w tym dużych ilości beta karotenu, a także likopenu czy zeaksantyny,;
• flawonoidów;
• składników mineralnych, takich jak wapń, żelazo, magnez, potas;
• witamin z grupy B.

Nie ulega wątpliwości, że mają one silny potencjał antyoksydacyjny oraz przeciwzapalny. Można traktować je jako skarbnicę kwasu askorbinowego. Również liście tej rośliny stanowią źródło prozdrowotnych związków, takich jak beta karoten, witamina E, wapń, fosfor, potas, magnez, żelazo oraz białko.

Zawierają one także liczne polifenole w tym flawonoidy, taniny, triterpeny, kwas elagowy, katechiny. Nie brakuje w nich karotenów, chlorofilu oraz kwasu foliowego. Ekstrakty z liści rokitnika wykazują właściwości przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwnowotworowe, immunostymulujące i antyoksydacyjne. Z nasion tej rośliny wytwarza się cenny olej o silnym potencjale przeciwutleniającym.

Źródłem antyoksydantów jest także liczi, czyli chińska śliwka. Poznaj właściwości tego owocu.

Rokitnik – zastosowanie

Rokitnik właściwości prozdrowotne zawdzięcza dużej ilości zawartych w nim bioaktywnych związków korzystnie wpływających na organizm człowieka. Są one obecne we wszystkich częściach tej rośliny. Rokitnik zastosowanie znalazł w wielu obszarach. Jednym z nich jest przemysł spożywczy. Tutaj najczęściej wykorzystuje się jego owoce. Służą one m. in. do zwiększania zawartości witaminy C w produktach typu soki czy napoje. Ze względu na swój specyficzny smak nie są one jednak powszechnie używane do produkcji żywności. Spotkać je można zwykle pod postacią przetworów, takich jak dżem z rokitnika, sok czy nalewka.

Roślina ta znalazła również szereg zastosowań w przemyśle kosmetycznym. Działa, bowiem przeciwzapalnie i antyoksydacyjnie, dzięki czemu pozwala skutecznie walczyć z nadmiarem wolnych rodników, zwalniając tym samym procesy starzenia się. Warto pamiętać, że witamina C, w którą zasobny jest rokitnik pospolity jest niezbędna do produkcji białka zwanego kolagenem, które wpływa istotnie na kondycję skóry, ale też kośćca, naczyń krwionośnych czy stawów.

W kosmetyce wykorzystuje się też olej z rokitnika, który absorbuje promieniowanie ultrafioletowe. Co ważne gatunek ten jest cennym źródłem surowców leczniczych. Rokitnik zwyczajny znany jest medycynie ludowej od tysięcy lat. Wykorzystywano go pomocniczo w terapii wielu schorzeń. Obecnie również docenia się jego właściwości prozdrowotne, takie jak:

• działanie hepatoprotekcyjne – zawarte w nim związki chronią komórki wątroby i wspomagają detoksykację;
• działanie przeciwnowotworowe – ważne w profilaktyce tej grupy chorób;
• działanie przeciwzapalne;
• działanie kardioprotekcyjne – zawarte w rokitniku flawonoidy mają wpływ na prawidłowy rytm serca, siłę skurczów jego mięśni, hamują apoptozę (czyli śmierć) kardiomiocytów oraz zapobiegają ich niedokrwieniu; prawdopodobnie mogą też obniżać ciśnienie tętnicze krwi; wraz z kwasami tłuszczowymi obecnymi w owocach i nasionach mogą również korzystnie wpływać na profil lipidowy, zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju chorób układu sercowo-naczyniowego;
• działanie przeciwbakteryjne i przeciwwirusowe – korzysta się z nich stosując przetwory z rokitnika zarówno wewnętrznie, jak i zewnętrznie, olej z tej rośliny przyspiesza gojenie się ran, pobudza syntezę kolagenu, warto wykorzystywać także jego właściwości antyseptyczne w stanach zapalnych np. jamy ustnej czy zapaleniu gardła;
• działanie immunostymulujące – rokitnik korzystnie wpływa na prace układu odpornościowego.

Rokitnik zwyczajny to roślina zasługująca na szczególna uwagę ze względu na liczne zawarte w niej aktywne biologicznie związki obecne we wszystkich jej częściach od korzenia aż po same nasiona i owoce.

Rokitnik pospolity – przetwory

Najczęściej do sporządzania przetworów wykorzystuje się owoce rokitnika. Mają one piękną pomarańczową barwę i bardzo specyficzny smak. To on właśnie determinuje zastosowanie ich w codziennym jadłospisie. Owoce tej rośliny służą głównie do przygotowania konfitur. Te jednak zawierają zwykle dużo cukru, co przyczynia się do podniesienia stopnia akceptacji dla ich właściwości organoleptycznych. Smak rokitnika, a właściwie jego owoców opisuje się jako kwaśno-gorzki, cierpki.

Warto wiedzieć, że owoce służą również do przygotowywania nalewek. Z korzyści prozdrowotnych rokitnika można korzystać także przyjmując sok z jego owoców. Jego przygotowanie nie jest szczególnie trudne.

Przepis na sok z rokitnika

Składniki:

• 1 kg owoców rokitnika,
• 1 kg cukru.

Przygotowanie: owoce trzeba dokładnie oczyścić z liści, gałązek lub innych zanieczyszczeń, a potem umyć i osuszyć. Następie zasypuje się je cukrem i odstawia na około 8 h. Po tym czasie należy je zagotować i pozostawić na 30 minut na małym ogniu. Powstałą pulpę przecedza się przez gazę. Sok powinno rozlać się do ciemnych, szklanych butelek i zapasteryzować.

Warto wiedzieć, że w sprzedaży dostępne są też oleje z nasion oraz ekstrakty z liści rokitnika pospolitego. Zasługują one na szczególna uwagę, bo znajdują zarówno zastosowanie wewnętrzne, jak i zewnętrzne.

Olej z rokitnika – właściwości i zastosowanie

Olej rokitnikowy uzyskuje się podczas procesu tłoczenia nasion tej rośliny. Jest on bogaty w związki, takie jak:

• tokoferole,
• kwasy omega 3 i 6 – zwane niezbędnymi nienasyconymi kwasami tłuszczowymi,
• kwasy tłuszczowe jednonienasycone,
• karotenoidy,
• sterole, w tym beta sitosterol.

Ich obecność w diecie człowieka wywiera korzystny wpływ na pracę wielu narządów i tkanek. Spożywanie oleju z rokitnika może poprawiać profil lipidowy krwi obniżając stężenie cholesterolu całkowitego i we frakcji LDL. Nasiona tej rośliny charakteryzują się również silnym działaniem przeciwutleniającym, hamując powstawania uszkodzeń oksydacyjnych. Podkreśla się także ich właściwości hepatoprotekcyjne.

Olej rokitnikowy zawiera związki o działaniu antybakteryjnym i przeciwwirusowym. Można stosować go pomocniczo w leczeniu zapaleń błon śluzowych przewodu pokarmowego oraz wrzodów żołądka. Nadaje się on również do stosowania zewnętrznego. Pomaga w gojeniu się ran także przez pobudzenie syntezy kolagenu. Olej z nasion rokitnika znajduje zastosowanie również w leczeniu stanów zapalnych układu moczowo-płciowego, skóry oraz oczu.

Rokitnik – przeciwwskazania

Rokitnik jadalny to roślina o wielu właściwościach prozdrowotnych. Istnieją jednak przeciwwskazania do jej stosowania. Nie zaleca się podawać jej pod żadną postacią w przypadku pacjentów z ostrym zapaleniem pęcherzyka żółciowego, stanami zapalnymi trzustki i wątroby oraz kamicą żółciową.

W większości przypadków zarówno sok, jak i nalewkę oraz ekstrakty z rokitnika uznaje się za stosunkowo bezpieczne. Jednak przed ich zastosowaniem należy upewnić się, czy nie występuje alergia na tą roślinę. Dozwolone są (za wyjątkiem nalewki) do stosowania w ciąży i podczas karmienia piersią. Sok z rokitnika można także podawać dzieciom powyżej 3 roku życia.