Cholesterol całkowity – normy, podwyższony, niski wynik w badaniu krwi

Cholesterol całkowity – HDL, LDL, trójglicerydy w lipidogramie

Cholesterol całkowity należy rozumieć jako całkowity poziom cholesterolu – zarówno dostarczanego z dietą (cholesterol egzogenny), jak i wytwarzanego w wątrobie i ścianie jelita (cholesterol endogenny). Oznaczanie jego stężenia wykonuje się podczas badania o nazwie lipidogram (profil lipidowy). W skład całkowitego poziomu cholesterolu wchodzą różne jego frakcje – głównie:

• cholesterol LDL – tzw. zły cholesterol,
• cholesterol HDL – tzw. dobry cholesterol,
• trójglicerydy (triglicerydy).

Wymienione frakcje cholesterolu są, wbrew pozorom, niezbędne – stanowią składnik budulcowy każdej komórki, hormonów, witamin i kwasów żółciowych. W połączeniu z białkami i fosfolipidami cholesterol tworzy lipoproteiny, które biorą udział w transporcie i procesie metabolizowania lipidów. Odpowiednie proporcje między HDL a LDL są warunkiem prawidłowego funkcjonowania układu sercowo-naczyniowego. Niestety podwyższony poziom cholesterolu całkowitego stanowi jeden z głównych czynników ryzyka miażdżycy i poważnych problemów z krążeniem.

Przy podejrzeniu wysokiego cholesterolu test wykonuje się na surowicy bądź osoczu izolowanego z próbki krwi żylnej. Badanie cholesterolu przeprowadzane jest metodą enzymatycznej hydrolizy estrów cholesterolu, a następnie oksydacji wolnego cholesterolu z wytworzeniem H2O2 i podaje wartość w mg/dl lub mmol/l.

W praktyce rzadko jest to izolowane oznaczenie, z reguły w celach diagnostycznych i terapeutycznych od razu oznacza się poszczególne frakcje wchodzące w skład całkowitego cholesterolu.

Wskazania do badania cholesterolu całkowitego we krwi

Objawy cholesterolu całkowitego powyżej normy występują rzadko lub wcale. Pewne oznaki wysokiego poziomu lipidów mogą pojawić się u osób, u których stan ten utrzymuje się przez długi czas.

Wskazaniami do oznaczenia poziomu cholesterolu w surowicy są wszystkie czynniki ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego:

• cukrzyca,
• choroba wieńcowa,
• choroby naczyń mózgowych,
• zaburzenia przepływu w naczyniach obwodowych,
• nadczynność lub niedoczynność tarczycy.

Zbadanie cholesterolu całkowitego zalecane jest również przy podejrzeniu zaburzeń gospodarki lipidowej wysuniętego na podstawie istniejących przy długotrwale podwyższonym cholesterolu objawów (na skutek zwężenia światła naczyń przez odkładającą się blaszkę miażdżycową mogą wystąpić m.in. problemy z pamięcią i koncentracją; na skórze widoczne bywają natomiast żółte zgrubienia). Lipidogram powinien być wykonywany ponadto w ramach podstawowej profilaktyki zdrowotnej, co oznacza, że każda zdrowa osoba minimum raz na 5 lat powinna sprawdzać, czy cholesterol całkowity jest za wysoki.

Cholesterol całkowity – przygotowanie do badania

W przypadku badania na cholesterol całkowity przygotowanie jest konieczne. Obejmuje ono stosowanie typowej dla siebie diety około 3 tygodnie przed testami, oznacza to unikanie zarówno okazjonalnego objadania się, jak i redukowania bądź zmiany typowych nawyków żywieniowych. Należy także odstawić leki wpływające na gospodarkę lipidową 3 tygodnie wcześniej oraz wprowadzić całkowitą abstynencję alkoholową.

Badanie poziomu cholesterolu wykonuje się na czczo, bezpośrednio przed pobraniem próbki krwi pacjent powinien powstrzymać się od spożywania pokarmów przez 12–14 godzin. Zakładając, że badanie wykonamy o godzinie 7 rano, ostatni posiłek zjedzmy najpóźniej o godzinie 17–18 dnia poprzedniego.

Należy też unikać intensywnego wysiłku fizycznego, a w razie choroby lub infekcji, oznaczenie należy odłożyć na 3 tygodnie.

Poziom cholesterolu całkowitego – norma w surowicy

Normy cholesterolu całkowitego podawane są w dwóch jednostkach, najczęściej w miligramach na decylitr krwi.

• Prawidłowy poziom całkowitego cholesterolu powinien mieścić się w zakresie do 200 mg/dl, czyli do około 5,17 mmo/L.
• Cholesterol całkowity powyżej 200 mg/dl, ale niższy niż 239 mg/dl to stan, w którym mówimy o podwyższonym cholesterolu.
• Cholesterol całkowity powyżej 240 mg/dl i wyższy określa się jako wysoki poziom cholesterolu.

Cholesterol całkowity 240, 250 związany jest ze znacznym ryzykiem wystąpienia chorób serca i wymaga podjęcia natychmiastowego leczenia dążącego do zmniejszenia jego stężenia.

O ile zróżnicowanie na płeć nie ma większego znaczenia w przypadku wartości referencyjnych cholesterolu całkowitego, normy wiekowe – owszem. Przyjmuje się, że poziom całkowitego cholesterolu u dzieci w normie mieści się, kiedy nie przekracza 170 mg/dl.

Interpretacja wyniku testu na cholesterol całkowity

Wynik badania interpretujemy łącznie z pozostałymi czynnikami ryzyka w celu określenia całkowitego, indywidualnego ryzyka sercowo-naczyniowego. Do czynników tych należą:

• wiek, płeć,
• palenie papierosów,
• cukrzyca, nadciśnienie tętnicze,
• występowanie podobnych schorzeń u bliskich krewnych,
• ewentualnie dodatkowe parametry laboratoryjne.

Wynik cholesterolu całkowitego rozpatruje się w połączeniu z oceną stężenia dobrego i złego cholesterolu, a także poziomu trójglicerydów.

Warto wiedzieć, kiedy fizjologicznie wynik cholesterolu ma prawo odbiegać od podanych wartości referencyjnych. Podwyższone wartości występują w 2 i 3 trymestrze ciąży, jeśli krew pobrano od osoby cierpiącej na zastój żylny, natomiast fałszywie niski poziom może wynikać z przedawkowania witaminy C.

Co oznacza cholesterol całkowity podwyższony?

Cholesterol całkowity powyżej normy nie musi w każdym przypadku oznaczać poważnych problemów zdrowotnych. Pod uwagę należy wziąć także wyniki LDL, HDL i triglicerydów.

Niepokój powinien wzbudzić stan, w którym u pacjenta obserwuje się wysoki LDL, podwyższony cholesterol całkowity i trójglicerydy w normie. Mówimy wówczas o hipercholesterolemii. Najogólniej wyróżnia się:

• hipercholesterolemię wielogenową – wynikającą z czynników genetycznych, które ujawniają się na skutek oddziaływania bodźców środowiskowych, np. w postaci nieprawidłowej diety;
• hipercholesterolemię rodzinną – przyczyną są zmiany w obrębie jednego genu; w łagodnej postaci wzrost złego cholesterolu skutkuje wystąpieniem zaawansowanej miażdżycy około 5 dekady życia; w postaci ciężkiej cholesterol LDL przekracza nomy nawet dziesięciokrotnie, wywołując miażdżycę u dzieci.

Podwyższony poziom cholesterolu całkowitego i trójglicerydów przy HDL poniżej normy może wskazywać na dyslipidemię aterogenną. W największym stopniu narażone są na nią osoby z nadwagą i stwierdzonym zespołem metabolicznym oraz pacjenci z cukrzycą typu 2.

Czy niski cholesterol całkowity jest groźny?

Podobnie jak nadmiar, także niedobór cholesterolu całkowitego może stanowić zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania organizmu. Kiedy cholesterol całkowity jest poniżej normy, a w dodatku nadmiernie spada poziom LDL i trójglicerydów, u pacjenta w pierwszej kolejności podejrzewa się wyniszczenie organizmu spowodowane niedożywieniem. Przyczyną niskiego poziomu cholesterolu całkowitego może być także nadczynność tarczycy bądź marskość wątroby.

Szczególną uwagę powinien zwrócić zbyt niski cholesterol u dziecka. Niedobory u dzieci poniżej trzeciego roku życia mogą zaburzyć prawidłowy rozwój układu nerwowego. Deficyty negatywnie wpływają na stopnień wchłaniania tłuszczów i niektórych witamin (utrudniona jest także synteza witaminy D). Zarówno u najmłodszych, jak i u dzieci, zbyt niskie stężenie cholesterolu może sprzyjać rozwojowi zaburzeń depresyjnych i wpływać na obniżenie odporności organizmu. Niektóre badania sugerują ponadto, że nadmierny spadek wartości cholesterolu przyczynia się do raka żołądka.