Kozłek lekarski to roślina znana głównie ze swoich właściwości uspokajających i nasennych. Znany jest nawet jako alternatywa dla leków psychotropowych. Co sprawia, że kozłek lekarski, inaczej waleriana, to roślina o tak silnym działaniu na układ nerwowy? Jak stosować i dawkować walerianę?
Kozłek lekarski – waleriana – właściwości, zastosowanie i skutki uboczne
Spis treści
Kozłek lekarski – właściwości i postacie
Kozłek lekarski jako roślina spotykany jest zarówno na terenach suchych, jak i wilgotnych. Natomiast najczęściej w stanie naturalnym można go zobaczyć na podmokłych łąkach, brzegach zbiorników wodnych, w skrajach lasów, nad strumieniami czy rowami. W lecznictwie znane są głownie dwa elementy tej rośliny – kłącze i korzeń kozłka. Zbiera się je wiosną – przed kwitnieniem oraz jesienią gdy nasiona są dojrzałe. Poddane procesowi suszenia, zachowują swoje właściwości i charakterystyczny skład o silnym oddziaływaniu na ustrój. Znajdują się w nim:
- walepotriaty (waltrat, acetowaltrat, dihydrowaltrat),
- walerozyd,
- olejki eteryczne, w tym kwasy walerianowy i izowalerianowy, monoterpeny (kamfen, limonen, pinen, felandren),
- flawonoidy (np. hesperydyna, linaryna),
- kwasy fenolowe (chlorogenowy, kawowy, izoferulowy),
- kminokwasy,
- lignany i alkaloidy.
Elektem współdziałania wymienionych związków są przede wszystkim właściwości sedatywne (uśmierzające), przeciwlękowe, nasenne. Na przykład linaryna cechuje się działaniem uspokajającym, a w połączeniu z kwasem walerianowym, wydłuża długość snu. Z kolei hesperydyna wzmacnia sen, pogłębia go i uspokaja układ nerwowy. Te właściwości wzmacnia natomiast obecność 6-metyloapigeniny – flawonoidu także występującego w walerianie.
Mechanizm działania kozłka lekarskiego wiąże się głównie z hamowaniem wychwytu zwrotnego kwasu gamma-aminomasłowego oraz stymulowaniem uwalniania go z zakończeń nerwowych. Zapobiega on też degradacji tego związku. Takie działanie w konsekwencji doprowadza do zmniejszenia pobudliwości komórek nerwowych (neuronów) i redukcji odpowiedzi układu nerwowego na bodźce.
Waleriana jest często wykorzystywana jako składnik:
Kozłek lekarski – wskazania
Wskazania do stosowania kozłka lekarskiego są następujące:
- łagodne stany napięciowe i lękowe, nadmierne pobudzenie,
- problemy ze snem, bezsenność,
- stany napięcia przedmiesiączkowego i bolesne miesiączki, rozdrażnienie, zmienność nastroju,
- życie w stresie i ciągłym biegu,
- zaburzenia rytmu serca,
- migreny,
- dolegliwości ze strony układu pokarmowego – zaparcia, bóle, ucisk, wzdęcia, skurcze żołądka i jelit na tle nerwowym,
- okres przekwitania u kobiet,
- łupież i łojotok – wskazanie do stosowania zewnętrznego.
Krople walerianowe – zastosowanie
Najbardziej popularnym produktem z walerianą jest nalewka z tej rośliny, czyli krople walerianowe. W badaniach potwierdzono, że może ona zmniejszać objawy ADHD. Olejki eteryczne i waleranon zawarte w tej roślinie powodują rozkurczanie mięśni gładkich przewodu pokarmowego, układu moczowego i obwodowych naczyń krwionośnych.
Nalewki z korzenia kozłka lekarskiego stosuje się jako środek uspokajający w stanach napięcia nerwowego, niepokoju oraz w terapii zaburzeń snu i zaburzeniach funkcjonowania układu pokarmowego przy nerwicach wegetatywnych. Poza działaniem uspokajającym i nasennym, kozłek lekarski może wpływać przeciwdepresyjnie, co potwierdzają liczne badania na zwierzętach.
Walerianę można dostać w aptekach i sklepach zielarskich, cena kozłka lekarskiego to zazwyczaj kilka – kilkanaście złotych za opakowanie. Można dostać na przykład opakowanie 50–100 g suszonego produktu przeznaczonego do zaparzania w formie herbaty. Herbata z kozłka to koszt 6–10 złotych za opakowanie. Z kolei waleriana w tabletkach to wydatek około 15 złotych za 100 sztuk.
Waleriana w ciąży
Ze względu na brak istotnych badań z udziałem kobiet w ciąży przyjmujących korzeń waleriany, nie jest zalecane stosowanie jego preparatów w tym szczególnym okresie oraz podczas karmienia piersią. W ciąży nie powinno stosować się zarówno leków o działaniu uspokajającym, jak i korzystać z fitoterapii w tym celu.
Waleriana – skutki uboczne i przeciwwskazania
Kozłek lekarski działa podobnie, jak pozostałe zioła uspokajające. Z tego też względu należy uważać na łączenie waleriany i liści melisy oraz szyszek chmielu Ze względu na ograniczona liczbę badań, nie zaleca się stosowania kozłka z innymi lekami, a szczególnie z środkami o działaniu sedatywnym. Ponadto preparaty z kozłka lekarskiego należy stosować nie dłużej, niż miesiąc. Mogą one w nadmiarze powodować bóle brzucha i mdłości. Innymi objawami przedawkowania waleriany jest: zmęczenie, bóle i zawroty głowy, rozszerzenie źrenic, drżenie rąk czy ucisk w klatce piersiowej. Podsumowując, przeciwwskazania do stosowania tego preparatu to:
- ciąża i okres karmienia piersią,
- prowadzenie pojazdów i maszyn mechanicznych,
- wiek poniżej 12. roku życia,
- stosowanie innych środków farmakologicznych lub preparatów fitoterapeutycznych o podobnym działaniu,
- uczulenie na składniki preparatu,
- choroby wątroby,
- padaczka.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- Karasiewicz M.: ANALIZA WPŁYWU SUROWCÓW ROŚLINNYCH NA POZIOM EKSPRESJI WYSOCE KONSERWATYWNYCH IZOENZYMÓW CYTOCHROMU P-450 CYP1A2 i CYP2E1 U SZCZURÓW. Rozprawa doktorska, UM w Poznaniu, 2012.
- Dobros N.: Zioła o działaniu uspokajającym i przeciwdepresyjnym. Post Fitoter 2017; 18(3): 215-222.
Opublikowano: 05.11.2018;
aktualizacja: 22.02.2019
Oceń:
4.5
3
Komentarze i opinie (1)
opublikowany 12.10.2023