Hipomania to stan psychiczny, który – choć mniej intensywny niż pełnoobjawowa mania – znacząco wpływa na jakość życia. Charakteryzuje się: podwyższonym nastrojem, zwiększoną energią oraz impulsywnością, które mogą prowadzić do ryzykownych decyzji i zachowań. Sprawdź, jakie są przyczyny hipomanii, jak się ją diagnozuje oraz jakie metody leczenia są obecnie rekomendowane.
Hipomania – co to? Przyczyny, objawy, diagnostyka, test, leczenie
Spis treści
Hipomania – co to?
Hipomania to stan, w którym doświadcza się podwyższonego nastroju, większej energii oraz zmniejszonej potrzeby snu. Osoby z hipomanią mogą być bardziej kreatywne, towarzyskie i pewne siebie. Jednakże ten stan może również prowadzić do impulsywnych decyzji i ryzykownych zachowań.
Hipomania jest często związana z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym typu II, w którym występują epizody depresyjne przeplatane epizodami manii hipomanii. Ważne jest, aby odróżnić hipomanię od zwykłych wahań nastroju, ponieważ może ona wymagać specjalistycznego leczenia.
Hipomania a mania – jak je odróżnić?
Hipomania i mania to stany podobne do siebie, które jednak różnią się intensywnością objawów. Przedrostek „hipo-” oznacza „poniżej”, „zjawisko o mniejszym nasileniu” – dokładnie tak właśnie jest w przypadku hipomanii, której objawy są takie, jak w manii, ale mają zdecydowanie mniejsze nasilenie.
Pacjent doświadczający hipomanii ma podwyższony nastrój, większą energię i zmniejszoną potrzebę snu, ale zachowuje zdolność do codziennego funkcjonowania. Często jest bardziej kreatywny, towarzyski i pewny siebie.
Objawy te nie prowadzą do poważnych zakłóceń w życiu osobistym i zawodowym (co nie oznacza, że nie są zagrożeniem). W stanie hipomanii nie występują objawy psychotyczne, takie jak halucynacje czy urojenia. Zaburzenie można rozpoznać po 4 dniach występowania.
Objawy manii, często występującej w chorobie afektywnej dwubiegunowej, są znacznie bardziej nasilone. Osoby z manią doświadczają ekstremalnej euforii lub drażliwości (po których występują silne epizody depresyjne), a ich zachowanie jest często destrukcyjne. Mania prowadzi do poważnych problemów w codziennym życiu, w tym trudności w pracy, relacjach interpersonalnych i z prawem. W przypadku manii mogą występować objawy psychotyczne, takie jak halucynacje i urojenia, charakterystyczna jest również „gonitwa myśli”.
Epizody manii trwają dłużej niż epizody hipomanii – co najmniej tydzień – i często wymagają hospitalizacji, ponieważ u pacjentów występują ryzykowne zachowania. Różnice te są kluczowe dla prawidłowej diagnozy i leczenia, dlatego ważne jest, aby w przypadku podejrzenia hipomanii lub manii skonsultować się z lekarzem specjalistą.
Przyczyny hipomanii
Przyczyny hipomanii nie są do końca znane, jednak publikacje naukowe wskazują na kilka czynników, które mogą przyczynić się do rozwoju tego stanu. Istotną rolę odgrywają tu geny – badania dowodzą, że u bliskich krewnych z zaburzeniem afektywnym dwubiegunowym ryzyko wystąpienia hipomanii może być nawet ośmiokrotnie wyższe (w porównaniu z osobami bez takiego obciążenia genetycznego) [1].
Jeżeli zaś chodzi o biologiczne podłoże zespołu hipomaniakalnego, to obecnie dominuje teoria, że hipomania może mieć związek ze wzrostem poziomu neuroprzekaźników, takich jak: serotonina, dopamina i noradrenalina. Badacze łączą występowanie hipomanii również z nieprawidłowym funkcjonowaniem osi podwzgórze – przysadka – nadnercza [2].
Z epizodami hipomanii mogą być powiązane również czynniki środowiskowe, takie jak: stres, trauma czy nadużywanie alkoholu [3].
Zespół hipomaniakalny typowo powiązany jest z chorobą afektywną dwubiegunową (ChAD), a dokładniej z jej drugim typem. Podwyższony nastrój i inne objawy hipomanii mogą jednak pojawiać się w związku z całkowicie innymi problemami. Jako ich przykłady można podać: choroby ogólnoustrojowe (takie jak np. toczeń rumieniowaty układowy czy AIDS), schorzenia neurologiczne (np. stwardnienie rozsiane) czy wystąpienie hipomanii wskutek zażywania jakichś substancji psychoaktywnych. Czasami zespół hipomaniakalny spowodowany jest zażywaniem przez pacjenta pewnych leków – tak dziać się może np. u chorych przyjmujących glikokortykosteroidy.
Objawy hipomanii
Objawy hipomanii mogą być różnorodne, niemniej najczęściej obejmują: podwyższony nastrój, zwiększoną energię, nadmierną pewność siebie, zwiększoną aktywność fizyczną i psychiczną impulsywność, brak koncentracji [4].
-
Podwyższony nastrój
W epizodzie hipomanii często występuje nienaturalny stan podwyższonego nastroju, poczucie niezwykłego szczęścia lub nadmiernej radości. Często towarzyszy temu uczucie niezwyciężoności i przesadnego optymizmu.
-
Zwiększona energia
Bliscy pacjenta często zauważają, że poza przypływem dobrego nastroju, występuje u niego nienaturalna energia. Często towarzyszy jej zmniejszona potrzeba snu, co może prowadzić do bezsenności. Jednym z objawów hipomanii jest funkcjonowanie przy minimalnej ilości snu i nieodczuwanie przy tym zmęczenia.
-
Nadmierna pewność siebie
Hipomania powoduje zwiększoną pewność siebie, a nawet poczucie niezwyciężenia – co z kolei prowadzić do podejmowania ryzykownych decyzji. Osoby dotknięte tym zaburzeniem często przeceniają swoje możliwości i podejmują się zadań, które są poza ich zasięgiem.
-
Brak koncentracji
U osoby chorej mogą występować trudności w skupieniu uwagi, szybkie przeskakiwanie z jednego zadania na drugie. W związku z „gonitwą myśli”, zadania te często pozostają niedokończone.
-
Zwiększona aktywność fizyczna i psychiczna
Osoba doświadczająca epizodu hipomanii może podejmować się wielu zadań jednocześnie, czując przy tym, że jest w stanie sprostać wszystkim. Nierzadko angażuje się w wiele projektów naraz, nie zdając sobie sprawy z własnych ograniczeń.
-
Impulsywność
Hipomania, podobnie jak mania w chorobie afektywnej dwubiegunowej, sprzyja podejmowaniu ryzykownych działań – takich jak nieprzemyślane zakupy, hazard czy nieodpowiedzialne zachowania seksualne. Taka impulsywność może prowadzić do problemów finansowych, prawnych czy zdrowotnych.
Osobowość hipomaniakalna
W specjalistycznej literaturze można spotkać z terminem: „osobowość maniakalna”. To pojęcie opisujące osoby, które mają skłonność do doświadczania stanów hipomaniakalnych. Charakteryzują się one wysokim poziomem energii, optymizmem i kreatywnością, ale również drażliwością, lekkomyślnością oraz nieodpowiedzialnością [5].
Osoby z osobowością hipomaniakalną mogą mieć tendencję do bycia nadmiernie ambitnymi i nieugięcie dążyć do perfekcji. Bywają bardzo produktywne i osiągają wysokie wyniki w swojej pracy, ale jednocześnie miewają trudności z utrzymaniem stabilnych relacji interpersonalnych.
Hipomania poporodowa
Hipomania może występować również u kobiet po porodzie – szacuje się, że dotyka ona od 9,6% do nawet 49,1% młodych matek [6]. Przyczyny krótkotrwałej hipomanii poporodowej to prawdopodobnie rozregulowanie hormonalne, doświadczanie niezwykłych emocji związanych z macierzyństwem oraz przeżycie porodu. Warto jednak zauważyć, że jeśli po epizodzie hipomanii następują epizody depresyjne, może to zwiastować chorobę afektywną dwubiegunową (zazwyczaj w łagodnej postaci) [6].
Hipomania poporodowa objawia się podwyższonym nastrojem, zmniejszoną potrzebą snu oraz zwiększoną energią. Stan ten wydaje się korzystny, ponieważ matki czują się bardziej energiczne i podekscytowane – może on jednak również prowadzić do impulsywnych decyzji i problemów w opiece nad noworodkiem.
Hipomania poporodowa może być trudna do zdiagnozowania, ponieważ niektóre objawy mogą być mylone z naturalnymi zmianami emocjonalnymi, które występują po porodzie. Ważne jest, aby monitorować stan emocjonalny i zachowanie kobiety po porodzie, aby w razie potrzeby szybko zareagować i zapewnić odpowiednie wsparcie, czyli leczenie hipomanii.
Diagnozowanie hipomanii
Diagnostyka hipomanii opiera się głównie na wywiadzie psychiatrycznym i obserwacji klinicznej. Lekarz może przeprowadzić kilka testów, aby ocenić stan pacjenta.
-
Kwestionariusze i skale oceny
Istnieją specjalistyczne narzędzia, takie jak skala hipomanii (HCL-32) [8], które pomagają ocenić nasilenie objawów. Kwestionariusze te zawierają pytania dotyczące nastroju, poziomu energii, zachowań impulsywnych i innych objawów związanych z hipomanią.
-
Wywiad kliniczny
Szczegółowy wywiad z pacjentem oraz jego rodziną, mający na celu zrozumienie historii choroby i występujących objawów. Lekarz pyta o wystąpienie epizodów hipomanii, wcześniejsze epizody depresji, a także o czynniki stresowe i traumatyczne wydarzenia w życiu pacjenta.
-
Badania laboratoryjne
Hipomania może wywoływać objawy podobne do symptomów związanych z nadużywaniem substancji psychoaktywnych bądź zaburzeń hormonalnych, dlatego lekarz może zadecydować o przeprowadzeniu badań krwi. Diagnoza hipomanii może zostać postawiona dopiero po wykluczeniu innych schorzeń i zaburzeń.
Leczenie hipomanii
Hipomania może być leczona na różne sposoby, w zależności od nasilenia objawów oraz indywidualnych potrzeb pacjenta. Bardzo często stosuje się farmakologiczne leczenie hipomanii. Leki (sole litu [9], walproiniany czy lamotrygina) zmniejszają wahania nastroju, wyciszają i zwiększają koncentrację uwagi. W niektórych przypadkach mogą być również stosowane leki przeciwpsychotyczne, zwłaszcza jeśli epizody wzmożonego nastroju współwystępują z objawami psychotycznymi.
Hipomania powinna być leczona również przy pomocy psychoterapii. Najlepiej sprawdza się terapia poznawczo-behawioralna (CBT), która pomaga zrozumieć i kontrolować swoje objawy oraz nauczyć się radzić sobie ze stresem.
W przypadku hipomanii bardzo ważna jest edukacja pacjentów i ich rodzin na temat zaburzenia, dużą pomoc stanowią także grupy wsparcia. Zrozumienie natury choroby oraz jej objawów może pomóc pacjentom i ich bliskim w lepszym radzeniu sobie z nią.
Bibliografia
W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach. Dowiedz się więcej o tym, jak dbamy o jakość naszych treści.
- O'Connell KS, Coombes BJ. Genetic contributions to bipolar disorder: current status and future directions. Psychol Med. 2021 Oct;51(13):2156-2167. doi: 10.1017/S0033291721001252. Epub 2021 Apr 21. PMID: 33879273; PMCID: PMC8477227.
- Fries GR, Vasconcelos-Moreno MP, Gubert C, dos Santos BT, Sartori J, Eisele B, Ferrari P, Fijtman A, Rüegg J, Gassen NC, Kapczinski F, Rein T, Kauer-Sant'Anna M. Hypothalamic-pituitary-adrenal axis dysfunction and illness progression in bipolar disorder. Int J Neuropsychopharmacol. 2014 Oct 31;18(1):pyu043. doi: 10.1093/ijnp/pyu043. Erratum in: Int J Neuropsychopharmacol. 2016 Apr 27;19(10):pyw031. doi: 10.1093/ijnp/pyw031. PMID: 25522387; PMCID: PMC4368875.
- Sonne SC, Brady KT. Bipolar Disorder and Alcoholism. Alcohol Res Health. 2002;26(2):103–8. PMCID: PMC6683827.
- Camacho M, Almeida S, Moura AR, Fernandes AB, Ribeiro G, da Silva JA, Barahona-Corrêa JB, Oliveira-Maia AJ. Hypomania Symptoms Across Psychiatric Disorders: Screening Use of the Hypomania Check-List 32 at Admission to an Outpatient Psychiatry Clinic. Front Psychiatry. 2018 Nov 7;9:527. doi: 10.3389/fpsyt.2018.00527. PMID: 30464747; PMCID: PMC6234765.
- Zhu W, Chen X, Wu J, Li Z, Im H, Chen S, Deng K, Zhang B, Wei C, Feng J, Zhang M, Yang S, Wang H, Wang Q. Neuroanatomical and functional substrates of the hypomanic personality trait and its prediction on aggression. Int J Clin Health Psychol. 2023 Oct-Dec;23(4):100397. doi: 10.1016/j.ijchp.2023.100397. Epub 2023 Jul 28. PMID: 37560478; PMCID: PMC10407439.
- Sharma V, Singh P, Baczynski C, Khan M. A closer look at the nosological status of the highs (hypomanic symptoms) in the postpartum period. Arch Womens Ment Health. 2021 Feb;24(1):55-62. doi: 10.1007/s00737-020-01023-1. Epub 2020 Feb 7. PMID: 32034530.
- Glover V, Liddle P, Taylor A, Adams D, Sandler M. Łagodna hipomania (wzloty) może być cechą pierwszego tygodnia po porodzie: związek z późniejszą depresją. Brytyjski Dziennik Psychiatrii. 1994;164(4):517-521. doi:10.1192/bjp.164.4.517
- Lojko D, Rybakowski J, Dudek D, Pawłowski T, Siwek M, Kiejna A. Lista kontrolna hipomanii (HCL-32) - kwestionariusz objawów hipomanii: opis i zastosowanie. Psychiatria Polska. 2010;44(1):39-46.
- Rybakowski J. Leczenie litem – stan wiedzy na rok 2020. Psychiatria Polska. 2020;54(6):1047-1066. doi:10.12740/PP/128340.
Opublikowano: 20.06.2024;
Oceń:
0.0
Ten tekst został napisany przez Eksperta, który posiada kierunkowe wykształcenie oraz doświadczenie. Nawiązując współpracę z autorytetami w danej dziedzinie nauki serwis Wylecz.to dba o najwyższą jakość i wiarygodność informacji publikowanych w serwisie. W Wylecz.to opieramy się na EBM (Evidence Based Medicine) – medycynie opartej na faktach i wiarygodnych źródłach.
Karolina Wojtaś
psycholog
Karolina Wojtaś – psycholog, redaktor. Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego, interesuje się między innymi komunikacją interpersonalną oraz psychologią rodziny. Autorka dziesiątek artykułów ułatwiającym czytelnikom zrozumienie mechanizmów psychologii i wprowadzenie ich we własne życie.
5
Komentarze i opinie (0)