Wahania nastroju – co oznaczają, czy mogą być objawem choroby?

Jakie są najczęstsze przyczyny rozdrażnienia i wahań nastroju?

Wahania nastroju to dosyć często spotykane zaburzenie, które może mieć związek z wieloma czynnikami. Najczęściej zależy od typu osobowości, wieku, czynników hormonalnych. Często zmiany nastroju mają związek z sytuacjami życiowymi, pogodą w przypadku meteoropatów, występują w związku ze zmianami stężeń hormonów płciowych (np. w trakcie ciąży, połogu, przed miesiączką, w czasie klimakterium)

Najczęściej są adekwatne do sytuacji, przemijające i nie wpływają znacząco na jakość życia i codzienne funkcjonowanie. Nie stanowią wówczas powodów do niepokoju. Jeżeli jednak wahania nastroju pojawiają się często, utrzymują się długo i mają duże nasilenie, niezbędna jest konsultacja psychiatryczna w celu wykluczenia zaburzeń natury zdrowia psychicznego.

To też może Cię zainteresować: Uderzenia gorąca w młodym wieku – przyczyny

Zmiany nastroju a wahania hormonów

Wahania nastroju w okresie dojrzewania

Smutek i melancholia pojawiające się na przemian z uczuciem radości, skłonność do buntu i gwałtownych reakcji, impulsywność – taki obraz jest doskonale znany nastolatkom i ich rodzicom. Okres pokwitania i dojrzewania płciowego jest specyficznym czasem w życiu człowieka – takim, w którym tak zwana burza hormonów prowadzi także do wahań nastroju.

Zwykle zmiany nastroju nie zaburzają w znaczący sposób funkcjonowania młodego człowieka, a to, w jaki sposób nastolatek przetrwa ten czas zależy w dużej mierze od niego i jego otoczenia. Konieczne jest wsparcie ze strony rodziców, udzielenie wparcia, szczere i częste rozmowy. Kluczowe pozostaje przekonanie dziecka o tym, że jego problemy związane z wejściem w dorosłe życie są tak samo ważne dla domowników jak dylematy dorosłych.

Sprawdź też: Nerwowość i rozdrażnienie – jak sobie radzić z objawami?

Dla uzyskania wewnętrznej równowagi ważny jest czas przeznaczany na sen i wypoczynek. Młody człowiek powinien zdrowo się odżywiać i unikać używek, które mogą wywoływać mieć zarówno działanie pobudzające jak i depresyjne. Skutecznym sposobem na wahania nastroju w tym wieku jest regularna aktywność fizyczna.

W trudnych przypadkach, zwłaszcza w momentach problemów z nauką, czy kiedy nastolatek popada w konflikt z prawem, konieczne może okazać się wsparcie psychologa. Rozdrażnienia, napadów gniewu i innych zmian w zachowaniu młodego człowieka, który przechodzi okres pokwitania nie leczy się farmakologicznie.

Zmiany nastroju w ciąży i w okresie połogu

Za nastrój człowieka w dużej mierze odpowiedzialny jest układ hormonalny. Jednym ze stanów związanym ze zmianami stężeń hormonów, które prowokują wahania nastroju i rozdrażnienie, jest ciąża. Huśtawki nastrojów, naprzemienne uczucie radości i smutku, uczucie leku są typowe dla okresu ciąży, a także okresu poporodowego. Jeżeli nie wpływają one znacząco na jakość życia i funkcjonowanie kobiety, a także na jej stosunek do noworodka i opiekę nad nim, można uznać je za objaw fizjologiczny.

Wahania nastroju a PMS

Wahania nastroju często towarzyszą zespołowi napięcia przedmiesiączkowego. Zmiany stężenia hormonów prowadzące do wahań nastroju w granicach fizjologii występują w okresie poprzedzającym miesiączkę, a także w okresie menstruacji. Huśtawkom nastroju towarzyszy także zmiana postrzegania siebie, zmniejszenie poczucia własnej atrakcyjności, zmęczenie, apatia.

Czytaj również: Depresja poporodowa – przyczyny, objawy, leczenie

Wahania nastroju w okresie menopauzy

Wahania nastroju i rozdrażnienie są jednym z objawów przekwitania, skutkiem zmian hormonalnych zachodzących w organizmie kobiety. Poza spadkiem stężeń hormonów płciowych i serotoniny, na spadek nastroju dodatkowo wpływają: poczucie starzenia się, zmian zachodzących w organizmie, spadku atrakcyjności fizycznej. Przemijające wahania nastroju u kobiety w wieku 45–55 lat można uznać za fizjologię, o ile nie wpływają one znacząco na codzienne funkcjonowanie i ustępują po średnio 2 tygodniach.

Ze zmianami nastroju nastroju w okresie menopauzy wiele kobiet radzi sobie stosując metody niefarmakologiczne. Istotne jest wysypianie się, odpoczynek, aktywność fizyczna, ruch na świeżym powietrzu, zdrowa dieta, sprawianie sobie przyjemności, aktywność towarzyska, spędzanie czasu w towarzystwie ludzi. Każda taka aktywność pozwala łagodniej przejść przez ten trudny dla każdej kobiety okres życia.

Bardziej dokuczliwe wahania nastroju można zmniejszyć stosując m.in. preparaty zawierające izoflawony i fosfolipidy, środki z grupy SSRI (grupa leków antydepresyjnych), a w ostateczności – hormonalną terapię zastępczą.

Wahania nastroju w wieku podeszłym

Zmienność nastrojów, skłonność do popadania naprzemiennie w stany smutku i radości, często występują w podeszłym wieku, zwłaszcza u osób cierpiących na demencję, na chorobę Alzheimera. Zdarza się, że objawy są bardzo uciążliwe zarówno dla osoby, której bezpośrednio dotyczą, jak i dla osób z jej otoczenia, dlatego nierzadko zdarza się, że pacjenci ci trafiają na konsultację do psychiatry.

Zaburzenia nastroju a zmiany osobowości

Zaburzenia osobowości

Niestabilność emocjonalna i notorycznie powtarzające się wahania nastroju oraz nerwowość mogą świadczyć o zaburzeniach osobowości. Zmienny nastrój jest typowy dla obrazu klinicznego osobowości chwiejnej emocjonalnie, który dzieli się na typ impulsywny oraz typ borderline (tzw. osobowość z pogranicza).

Oprócz wyraźnych wahań nastroju, w przypadku zaburzeń osobowości o typie borderline, uwagę zwracają:

• zaburzenia tożsamości,
• stale utrzymujące się uczucie niepokoju,
• trudność w kontrolowaniu emocji,
• napady gniewu i agresji,
• skłonność do ryzykownych zachowań,
• trudności w utrzymaniu stabilności w związkach międzyludzkich,
• silny lęk przed odrzuceniem,
• skłonność do autoagresji.

Na osobowość chwiejną emocjonalnie o typie impulsywnym wskazują:

• niekontrolowane działania impulsywne bez rozważenia ich konsekwencji,
• gwałtowne zachowania,
• uczucie wzmożonego napięcia psychicznego,
• wrogość w stosunku do innych ludzi,
• skłonność do konfliktów.

Stwierdzenie objawów wskazujących na zaburzenia osobowości jest wskazaniem do konsultacji psychiatrycznej. Zaburzenia osobowości leczy się przede wszystkim za pomocą psychoterapii.

Choroba afektywna dwubiegunowa

Zmienność nastrojów, naprzemienne popadanie w fazę depresji (uczucie smutku, braku chęci do życia, zaniedbywanie swoich codziennych aktywności i pasji, zaburzenia snu itd.) i w fazę manii (ze zwiększonym napędem, podwyższonym nastrojem, zmniejszeniem krytycyzmu itd.) to objaw choroby afektywnej dwubiegunowej. Fazy depresji i manii mają różną długość trwania – w zależności od tego wyróżniamy kilka podtypów choroby afektywnej dwubiegunowej, w tym typy z szybką i ultra szybką zmianą faz. W skrajnych przypadkach do zmiany faz dochodzi nawet kilka razy dziennie.