Hormonalna terapia zastępcza

Zmiany w okresie menopauzy

Klimakterium to czas, w którym dochodzi do utraty cyklicznej funkcji jajników. Obniżenie stężenia estrogenów we krwi skutkuje m.in.:

• zmianami atroficznymi (zanikowymi) w pochwie (co może powodować suchość pochwy) i w cewce moczowej;
• niekorzystnymi zmianami w profilu lipidowym – obniżeniem stężenia cholesterolu HDL (tzw. „dobrego cholesterolu”) oraz podwyższeniem stężenia cholesterolu LDL (tzw. „złego cholesterolu” prowadzącego do miażdżycy);
• obniżeniem kurczliwości mięśnia sercowego, spadkiem objętości wyrzutowej serca;
• zmianami w układzie krzepnięcia, zmniejszeniem zdolności płytek krwi do agregacji;
• zmniejszeniem wydzielania melatoniny przez szyszynkę, co skutkuje kłopotami z zasypianiem, bezsennością, pogorszeniem jakości snu;
• zmniejszeniem gęstości kości;
• spadkiem zawartości kolagenu i kwasu hialuronowego w tkankach, co wiąże się np. ze ścieńczeniem skóry;
• wzrostem pH w pochwie i zwiększeniem podatności na infekcje dróg rodnych;
• zmianami w układzie moczowym prowadzącymi do wzrostu ryzyka nietrzymania moczu;
• obniżeniem libido;
• pogorszeniem pamięci i uwagi;
• obniżeniem nastroju, wzrostem ryzyka depresji.

Wyrazem przekwitania jest też tzw. zespół klimakteryjny. Pojawia się on zwykle w okresie od kilku miesięcy do 3 lat po ostatniej miesiączce. Jego objawami są:

• uderzenia gorąca,
• obniżenie nastroju,
• drażliwość,
• zawroty i bóle głowy.

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Czym jest hormonalna terapia zastępcza?

Wskazaniem do hormonalnej terapii zastępczej jest obecność dokuczliwych objawów menopauzy, tak zwanych objawów wypadowych (tzn. związanych z niedoborem estrogenów).

Hormonalna terapia zastępcza polega na suplementacji estrogenów naturalnych (takich jak estriol, beta-estradiol itd.) w połączeniu z gestagenami, które zapobiegają zmianom dysplastycznym (prowadzącym do transformacji nowotworowej) endometrium (błony śluzowej trzonu macicy). Rzadziej stosuje się preparaty z samymi estrogenami – mogą być one stosowane przez pacjentki po usunięciu macicy.

Głównym estrogenem zawartym w preparatach jest estron – słaby estrogen. Najsilniejszy estrogen – estradiol – występuje w niewielkich stężeniach. Istnieją różne drogi podawania hormonów: doustna, przezskórna (plastry i implanty podskórne), wstrzyknięcia domięśniowe, droga dopochwowa, domaciczna, donosowa, dzięki czemu pacjentka ma szeroki wybór stosowanej formy HTZ.

Przed rozpoczęciem hormonalnej terapii zastępczej niezbędne jest wykonanie szeregu badań, które mają na celu wykluczenie ewentualnych przeciwwskazań do HTZ. Oprócz zebrania wywiadu i badania fizykalnego, włącznie z badaniem ginekologicznym i pomiarem ciśnienia krwi, lekarz zleca:

• USG dopochwowe,
• mammografię,
• badanie krwi z lipidogramem, układem krzepnięcia oraz parametrami oceniającymi funkcję wątroby i nerek.

Jakie są przeciwwskazania do HTZ?

Nie każda kobieta może zastosować hormonalną terapię zastępczą. Przeciwwskazaniami do niej są:

• czynne choroby wątroby,
• choroba zakrzepowo-zatorowa oraz obciążony wywiad rodzinny pod kątem tej choroby,
• nowotwory: trzonu macicy, piersi,
• niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych,
• zakrzepica,
• niektóre choroby ośrodkowego układu nerwowego,
• choroba niedokrwienna serca,
• czynna choroba wrzodowa,
• porfiria,
• choroby dróg żółciowych.

Jakie są działania niepożądane po HTZ?

Hormonalna terapia zastępcza wpływa pozytywnie na wiele aspektów zdrowia kobiety po menopauzie, jednak nie jest ona pozbawiona działań niepożądanych. Zaliczamy do nich:

• zwiększenie ryzyka choroby zakrzepowo-zatorowej i udaru mózgu – poprzez zwiększenie zdolności do agregacji płytek krwi oraz zmniejszenie stężenia antytrombiny III hamującej krzepnięcie,
• zastój żylny i rozwój niewydolności żylnej – skutek działania gestagenów,
• nieprawidłowe krwawienia z dróg rodnych,
• wzrost ryzyka zachorowania na: raka piersi, raka jajników i raka trzonu macicy,
• kamicę żółciową i zapalenie pęcherzyka żółciowego,
• wzrost masy ciała,
• tkliwość piersi,
• zawroty i bóle głowy,
• ból i napięcie w podbrzuszu.

Jakie badania trzeba wykonać?

Jakie badania kontrolne należy wykonywać podczas stosowania hormonalnej terapii zastępczej? W trakcie stosowania hormonalnej terapii zastępczej pacjentka powinna pamiętać o regularnych wizytach u ginekologa i wykonywaniu badań kontrolnych. Dzięki temu szybko można wychwycić ewentualne skutki uboczne HTZ. Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca:

• regularne kontrole ginekologiczne – minimum raz w roku,
• coroczną ocenę gruczołów piersiowych (badanie przez lekarza, mammografia, USG),
• cytologię – minimum raz na 3 lata,
• regularne badanie ultrasonograficzne narządu rodnego.

Fitoestrogeny zamiast HTZ

Część pacjentek obawia się rozpoczęcia hormonalnej terapii zastępczej. Alternatywą dla nich mogą być preparaty roślinne zawierające fitoestrogeny. Wykazano, że łagodzą one skutki przekwitania, a ponadto mają dodatkowe właściwości: przeciwzapalne, przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze.