Trauma – czym jest, rodzaje traum. Jakie są przyczyny traum, ich objawy i jak leczy się traumy?

Trauma – co to jest?

Pojęcie traumy zmieniało się na przestrzeni lat. Na początku przeżycie traumy definiowano jako doświadczenie takiego rodzaju stresora, który znajduje się poza standardową wytrzymałością psychiki człowieka, co odróżniało go od codziennego stresu (tak zwany stresor traumatyczny). Z czasem jednak naukowcy doszli do wniosku, że odporność psychiczna poszczególnych ludzi bardzo się między sobą różni. W związku z tym nie można wyznaczyć granicy między wydarzeniem powodującym standardowy stres a takim, którego jednostka nie jest w stanie unieść.

Okazuje się, że odczuwanie negatywnych emocji jest bardzo subiektywne i każdy interpretuje traumatyczne wydarzenia na swój sposób. Z definicji traumy wiemy, że o doświadczeniu traumatycznym możemy mówić gdy nastąpi konkretne wydarzenie, zagrażające życiu czy zdrowiu pacjenta i doprowadzające do trwałych zmian w codziennym funkcjonowaniu ze względu na konsekwencje dla psychiki.

Dzięki wiedzy o psychicznym funkcjonowaniu człowieka wiemy już, że stres traumatyczny należy traktować indywidualnie – i że o doświadczeniu traumy więcej mówią nam objawy traumy pacjenta niż sam stresor traumatyczny i jego rodzaj. Co więcej – prawdopodobieństwo zetknięcia się w życiu z traumatycznym zdarzeniem jest spore. Nie oznacza to jednak, że każdy doświadczy zespołu stresu pourazowego i długotrwałej traumy.

Uraz psychiczny – jak do niego dochodzi?

Uraz psychiczny wywołują wydarzenia, które w różnoraki sposób zagrażają życiu lub zdrowiu pacjenta, ale także jego dobrostanowi. Silny uraz psychiczny może wywołać na przykład tragiczna śmierć bliskiej osoby. Za inną sytuację traumatyczną można uznać doświadczenie, w którym jest się ofiarą napadu, wypadek samochodowy, naruszenie granic poprzez niechciany dotyk, doświadczenie przemocy fizycznej czy zagrożenie życia.

Charakterystycznym rodzajem traumy jest trauma z dzieciństwa, która może wpływać na codzienne funkcjonowanie człowieka w dorosłym życiu. Mechanizmy radzenia sobie ze stresem i krytyką są wciąż niewykształcone, a dziecko nie przyswoiło sobie jeszcze umiejętności radzenia sobie z niekorzystnymi warunkami psychologicznymi. Czasami do traumy mogą doprowadzić błędy wychowawcze, jak na przykład zawstydzanie i krytykowanie dziecka przy innych. Trauma z dzieciństwa, niezależnie od rodzaju trudnych przeżyć, staje się nierzadko źródłem wielu późniejszych problemów, na przykład zaburzeń lękowych i innych zaburzeń psychicznych.

Zespół stresu pourazowego

Silny uraz psychiczny i powtarzające się wspomnienia traumy mogą wywołać zespół stresu pourazowego (PTSD) . Dzieje się, tak gdy poczucie bezpieczeństwa jednostki zostało naruszone i nie potrafi ona poradzić sobie z traumatycznym doświadczeniem.

Utrwalone trudności w powrocie do równowagi mogą całkowicie zdezorganizować życie człowieka. Ciągłe odtwarzanie w myślach traumatycznych wydarzeń, natrętne myśli, obniżony nastrój, poczucie winy doświadczanie trudnych emocji, niezależnie od rodzaju traumy mogą wywołać nieuzasadnione lęki, myśli samobójcze i zaburzenia psychiczne. Duża intensywność objawów traumy staje się zatem zagrożeniem życia pacjenta. Dlatego do leczenia traumy musi dojść jak najszybciej.

Objawy traumy

Traumy objawiają się w bardzo różny sposób, zarówno poprzez trudności i zaburzenia psychiczne, jak i dolegliwości psychosomatyczne. To między innymi poczucie winy, niekontrolowane napady negatywnych emocji, myśli samobójcze, nadmierna emocjonalność, natrętne myśli czy obniżony nastrój. Niejednokrotnie dochodzi do rozwinięcia się zaburzeń lękowych i innych zaburzeń psychicznych, na przykład depresji czy zaburzeń odżywiania. Wówczas leczenie traumy jest podstawą, jednak towarzyszy mu również terapia schorzeń towarzyszących.

Nieraz na wspomnienie traumy zespół stresu pourazowego wywołuje u pacjenta nie tylko trudne emocje, ale i objawy fizyczne: drżenie kończyn, bladość, przyśpieszony oddech, powtarzanie określonych gestów i zaburzenia snu. Może nastąpić również brak reakcji na próby nawiązania kontaktu. Jednym z najczęstszych objawów PTSD są między innymi koszmary senne. Objawem traumy jest też unikanie miejsc i osób, które w umyśle jednostki kojarzą się z traumatycznym wydarzeniem.

Czasami doświadczenia traumatyczne, w tym trauma z dzieciństwa, stają się bodźcem wyzwalającym inne zaburzenie psychiczne. Osoba, która przeżyła traumę, może doświadczyć na przykład depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej czy psychozy. Wówczas niezbędne jest leczenie farmakologiczne traumy.

Leczenie traumy – co może pomóc?

W przypadku traumatycznych przeżyć zazwyczaj niezbędna jest pomoc lekarza psychiatry i psychologa lub terapeuty. Jeśli efekty traumatycznego wydarzenia całkowicie dezorganizują podstawy życia własnego lub otoczenia pacjenta, niekiedy niezbędne jest objęcie go leczeniem farmakologicznym.

Przede wszystkim jednak ważną rolę w leczeniu traumy odgrywa psychoterapia. Dzięki niej pacjent przyswaja sobie umiejętność radzenia sobie z negatywnym wspomnieniem traumy. W terapii traumy dochodzi do konfrontacji pacjenta z trudnymi emocjami i ich przeżywaniem. Dlatego leczenie traumy często bywa bolesnym procesem. W przejściu przez ten etap pomaga pacjentowi terapeuta, który poprzez akceptację i zrozumienie ułatwia nieco leczenie traumy.

Przepracowanie traumy na terapii to ważny element dochodzenia do zdrowia. Choć leczenie traumy bywa trudne, nie warto z niego rezygnować. Bez leczenia traumy, borykający się z jej wspomnieniami pacjent nie jest w stanie funkcjonować w pełnym dobrostanie.