Flashback – co to jest? Co oznacza w psychologii i psychiatrii?

Czym jest flashback?

Angielski wyraz flashback oznacza wspomnienie. Słowo flashbacks jest rozumiane jako retrospekcje, czyli odtwarzanie przeszłych wydarzeń w pamięci. W przypadku zjawiska flashbacku bolesne wspomnienia pojawiają się w sposób mimowolny, na skutek wystąpienia jakiegoś znajomego bodźca.

Flashbacki pojawiają się za dnia, jako retrospekcje lub w nocnych koszmarach. Są epizodyczne i krótkotrwałe. Charakteryzują się wyzwalaniem przykrych dolegliwości psychicznych oraz somatycznych.

Czym jest PTSD?

PTSD (ang. posttraumatic stress disorder) to zespół stresu pourazowego, charakteryzujący się zaburzeniami lękowymi, spowodowanymi przez doznane w przeszłości przerażające i traumatyczne przeżycia. W jego przebiegu chory na nowo przeżywa całą sytuację, a wraz z nią wszelkie emocje. Charakterystycznym symptomem PTSD są flashbacki.

Co może wywołać zespół stresu pourazowego?

PTSD może być skutkiem czynnego uczestnictwa lub bycia świadkiem, m.in.:

• działań wojennych;
• ataków terrorystycznych;
• cierpienia wywołanego np. utratą bliskiej osoby;
• kataklizmów naturalnych;
• przemocy i tortur;
• pozbawienia wolności oraz swobód;
• wypadków przy pracy lub komunikacyjnych;
• agresji w rodzinie;
• przymusu kontaktów seksualnych.

Jak działają i wyglądają flashbacki w PTSD?

Flashback przypomina krótki, lecz drastyczny film, który odtwarza się w pamięci, wyzwalając różne reakcje organizmu, analogiczne do tych, które pojawiły się w przeszłości. Mogą go aktywować najmniejsze znajome dźwięki, obrazy lub nawet słowa czy zapachy.

Osoba cierpiąca na PTSD usilnie próbuje unikać wszelkich bodźców, które mogłyby wyzwolić flashbacki. To sprawia, że może stać się ona odrętwiała i starać się nie dopuszczać do siebie uczuć. Niestety przez to dodaje wspomnieniu jeszcze większego ładunku emocjonalnego, co uniemożliwia jej przepracowanie problemu.

Flashbacki w PTSD charakteryzują się następującymi cechami:

• szczegółowością;
• mimowolnością wspomnienia, które dzieje się poza kontrolą chorego;
• zaburzeniem poczucia teraźniejszości;
• fragmentarycznością retrospekcji.

Co wyzwala objawy flashbacku?

Powracanie przeżytych w przeszłości doznań psychotycznych, może wyzwolić się pod wpływem: stresu, przyjmowania substancji psychotycznych, np. w wyniku spożycia alkoholu, przewlekłego zmęczenia.

Flashbacki mogą pojawić się także w okresie abstynencji po odstawieniu środków halucynogennych, np. kanabinoli, występujących w konopiach indyjskich.

Co to znaczy mieć flashback?

Osoby, które doświadczają flashbacków, są narażone na ponowne, bardzo realistyczne przeżywanie traumatycznych stanów, analogicznych do tych z przeszłości. Zdarza im się spontanicznie doświadczać zniekształconego poczucia i oddzielenia od rzeczywistości, poprzez zatarcie jej granic. Odczuwają przy tym silne, negatywne emocje, a także dolegliwości somatyczne.

Konsekwencje flashbacków

Na skutek pojawiania się flashbacków dochodzi do wielu negatywnych konsekwencji, takich jak:

• nasilenie emocji, (np. strachu, gniewu, odrazy) i odczuć ze strony ciała, których doświadczyło się podczas traumy, (np. łomotanie serca, drżenie kończyn czy wzmożona potliwość ciała);
• poczucie odrealnienia ;
• pogorszenie jakości życia;
• wystąpienie silnego lęku przed kolejnym flashbackiem, który powoduje wycofywanie się z życia i unikanie sytuacji, które mogłyby go wyzwolić;
• zaniżona samoocena;
• depresja;
• poczucie winy;
• pogorszenie się kontaktów interpersonalnych.

Flashbacki — czy można się ich pozbyć?

Na szczęście istnieją sposoby na poradzenie sobie z negatywnymi wspomnieniami. Wymaga to jednak współpracy z psychoterapeutą, a czasem także leczenia farmakologicznego u psychiatry. Jednym z najbardziej polecanych sposobów radzenia sobie z flashbackami jest psychoterapia poznawczo-behawioralna.

Poza pomocą specjalistów warto znać i stosować metody, które pozwolą na szybszy powrót do bezpiecznej rzeczywistości. W czasie, kiedy odczuwa się dolegliwości, związane z flashbackiem, należy:

• uświadomić sobie, że to normalny objaw po traumie, który można przezwyciężyć;
• przypomnieć sobie, że to, co się odczuwa jest jedynie wspomnieniem, a nie reakcją na sytuację, która dzieje się w rzeczywistości;
• spróbować jak najszybciej wrócić do bycia tu i teraz, np. poprzez wykonywanie prostych ćwiczeń fizycznych;
• świadomie oddychać;
• poszukać wsparcia najbliższych.