EMDR – na czym polega ta terapia? Kiedy jest skuteczna?

EMDR – czym jest?

EMDR (Eye Movement Desensitization and Reprocessing) to w najkrótszym ujęciu terapia polegająca na odwrażliwianiu za pomocą ruchu gałek ocznych. Metoda oparta jest na obserwacji i wynikach badań klinicznych. Powstała w latach 80. XX wieku, a popularność zdobyła na przełomie tysiąclecia. Jest autorką jest dr Francine Shapiro, która zauważyła znaczące korzyści z jej stosowania w przypadku leczenia zespołu stresu pourazowego, terapii zaburzeń lękowych doświadczanych przez jednostkę, która uprzednio przeżyła traumę (zespół PTSD).

Obecnie terapię EMDR stosuje się również w przypadku leczenia innych zaburzeń psychicznych (pograniczne zaburzenie osobowości czy zaburzenie dysocjacyjne). Metoda jest jednak ciągle uważana za kontrowersyjną, głównie ze względu na brak jednoznacznie skonstruowanych założeń teoretycznych.

Jak wygląda terapia EMDR?

Sesja terapeutyczna EMDR wykorzystuje technikę szybkiego wodzenia wzrokiem za palcem terapeuty. Może być również przeprowadzona przy pomocy innego rodzaju bodźców: naprzemiennie następujących dźwięków lub dotykania ramion (raz jednego, raz drugiego) przez terapeutę lub odpowiedni sprzęt.

W trakcie stymulacji pacjent przypomina sobie wydarzenie, które doprowadziło do traumy.

Celem terapii EMDR jest całkowite przetworzenie – a co za tym idzie, odwrażliwienie – danego wydarzenia oraz zastąpienie go nowym doświadczeniem, przystosowanym do zasobów jednostki. Na początku terapeuta i pacjent omawiają oraz planują kolejne etapy leczenia, po czym następuje przygotowanie pacjenta do podjęcia terapii i zmierzenia się z trudnym doświadczeniem.

Następnie dochodzi do oceny i przetworzenia wspomnienia, a kolejno – właściwej desyntetyzacji. Kolejne fazy terapii to zastępowanie pamiętania doświadczenia traumatycznego tak zwanym „nowym doświadczeniem” i przewartościowanie całego procesu. Długość terapii EMDR zależy od potrzeb pacjenta i wymogów sytuacji.

EMDR – podstawy teoretyczne

Działanie EMDR próbuje się wyjaśnić między innymi przy pomocy modelu Adaptacyjnego Przetwarzania Informacji. Model zakłada, że trauma powstaje przez nieprzetworzone emocje, przekonania czy zachowania – czyli informacje.

Symptomy negatywne to efekt wspomnianego nieprzetworzenia, a terapia EMDR ma umożliwić przeprowadzenie tego procesu.

Wykorzystywanie w tym celu ruchów gałek ocznych nie jest przypadkowe – według specjalistów to w fazie snu REM (podczas której dochodzi do takich właśnie szybkich ruchów) następuje najskuteczniejsze przetwarzanie informacji emocjonalnych. Kontrolowane odwzorowanie tego procesu w gabinecie terapeutycznym ma pomóc skonsolidować wspomnienia i pozbawić je negatywnego, emocjonalnego charakteru.

EMDR a odruchy orientacyjne

Podobnie jak szybkie ruchy gałek ocznych, działa odruch orientacyjny (stąd wykorzystywanie w terapii EMDR naprzemiennych bodźców dotykowych czy dźwięków). Obustronna stymulacja ułatwia także komunikację międzypółkulową – co pozwala na redukcję powstałych w prawej półkuli emocjonalnych reakcji typu traumatycznego. Dzięki lepszej komunikacji informacja może zostać przetworzona przez lewą półkulę mózgu w taki sposób, aby pacjent potrafił zwerbalizować własne doświadczenie.

Niektórzy eksperci sądzą, że ruchy gałek ocznych mają charakter niepobudzający (a więc zdolny do całkowitego przetworzenia sytuacji traumatycznej), a hamujący. Dzięki temu, w kontrolowanej sytuacji znajdowania się w gabinecie terapeutycznym i pod opieką specjalisty, pacjent przestaje identyfikować sytuację jako lękową, a sam lęk – wygasa, znika bowiem poczucie zagrożenia.

EMDR – kontrowersje i dyskusja

Mimo zgromadzonego sporego materiału klinicznego, wskazującego na efekty prowadzenia terapii EMDR (u niektórych pacjentów efekty pojawiają się już po pierwszej sesji terapeutycznej), wielu naukowców i psychoterapeutów pozostaje sceptycznych wobec jej stosowania – ze względu na słabo udowodnioną stronę teoretyczną tej metody.

Choć istnieją już wnioski potwierdzające działanie metody pochodzące z badań przeprowadzonych technikami neuroobrazowania, niektórzy specjaliści zauważają, że niezbędne jest ustalenie dokładnego związku przyczynowo-skutkowego i jednoznaczne określenie mechanizmu działania EMDR. Póki co, mnogość neurobiologicznych i neurofizjologicznych korelatów uniemożliwia sformułowanie jednego, krótkiego wyjaśnienia dlaczego opisywana metoda terapeutyczna w ogóle działa.

EMDR jest intensywnie badaną formą psychoterapii, a najbliższe lata prawdopodobnie przyniosą nam odpowiedzi na te pytania. Bez względu na to, jaką metodę wybierzemy, warto jednak zwrócić szczególną uwagę na wybór odpowiedniego terapeuty – jedynie dobrze poprowadzona psychoterapia ma szansę realnie pomóc nam zmagać się z problemem.