Piramida Maslowa – teoria potrzeb i motywacji człowieka

Definicja potrzeby i motywacji

Potrzebę można określić jako podstawową, naturalną i wrodzoną tendencję do działania, w przypadku dostrzeżenia jakiegoś braku. Można ją zaklasyfikować jako stan motywujący do likwidacji danego braku, który utrudnia przetrwanie lub rozwój.

Potrzeby są nieodłączną częścią życia i domagają się prawidłowego zaspokojenia. Dzieli się je na potrzeby niższego rzędu, które powinny być zaspokajane w pierwszej kolejności i potrzeby wyższego rzędu, do których należy potrzeba samorealizacji.

Potrzeby zdefiniowane przez Maslowa można inaczej podzielić na potrzeby podstawowe – wynikające z instynktu przetrwania człowieka oraz rozwoju – czyli potrzeby psychologiczne. Do pierwszej grupy ludzkich potrzeb zaliczane są potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa. Po zaspokojeniu podstawowych potrzeb można przejść do drugiej części piramidy – potrzeby przynależności i miłości, uznania oraz samorealizacji.

Motywacja to proces, który prowadzi do realizacji celu. Pozwala na rozpoczęcie działań i doprowadzenie ich do końca. Każda motywacja ma określony cel. Może ona być świadoma lub nieświadoma.

Kim był Abraham Maslow?

Abraham Maslow to amerykański psycholog żyjący w latach 1908-1970, który zyskał miano jednego z najważniejszych reprezentantów psychologii humanistycznej. Był także popularnym profesorem w Brooklyn College, cenionym za niestandardowe, pełne troski podejście oraz zaraźliwy entuzjazm do psychologii. Maslow jest znany przede wszystkim z teorii potrzeb i motywacji człowieka, nazwanej w uproszczeniu piramidą Maslowa.

Czym jest piramida Maslowa?

Piramida Maslowa, inaczej piramida potrzeb Maslowa to graficzne przedstawienie hierarchii potrzeb człowieka, składające się z pięciu stopni. Istnieją teorie rozszerzające piramidę nawet do ośmiu stopni, jednak ze względu na wątpliwości, co do autorów tych modyfikacji, nie zostaną one szerzej omówione w niniejszym artykule.

Abraham Maslow opisał teorie hierarchii potrzeb w 1943 roku, natomiast ich graficzne przedstawienie to dzieło kolejno Keith Davis w 1957 roku oraz Charles'a McDermid'a w 1960. To właśnie ten rok był przełomowy dla popularności hierarchii potrzeb, która została przyjęta na świecie w formie piramidy. Piramida pięciostopniowa wyróżnia kolejno potrzeby:

• fizjologiczne,
• bezpieczeństwa,
• miłości i przynależności,
• uznania i szacunku,
• samorealizacji.

Można spotkać się z rozszerzonymi wersjami piramidy, które wyróżniają dodatkowo potrzeby: poznawcze, estetyczne oraz transcendencji. Przy czym, w klasycznej wersji dwie pierwsze wchodzą w skład potrzeb samorealizacji, natomiast dodatkowa, czyli transcendencja to potrzeba doświadczania doznań niematerialnych, np. duchowych.

Jakie są założenia hierarchii potrzeb?

Hierarchia potrzeb Maslowa przedstawia, że potrzeby niższego rzędu powinny być zaspokojone przed wyższymi. Ilustruje to prosty przykład: człowiek, który jest głodny lub spragniony, nie będzie w danej chwili myślał o doszkalaniu się. Będzie dążył do zaspokojenia potrzeby fizjologicznej, w tym przypadku uczucia głodu, zanim pomyśli o innych rzeczach.

Teoria hierarchii potrzeb zakłada, że wyższe potrzeby są charakterystyczne dla późniejszego wytworu ewolucyjnego. Potrzeby fizjologiczne mają wszystkie istoty żywe, natomiast potrzeby samorealizacji są zarezerwowane wyłącznie dla ludzi. Maslow uważał, że życie na poziomie potrzeb należących do tzw. wyższego rzędu przekłada się na większą efektywność biologiczną, a w konsekwencji także na lepsze i pełniejsze życie.

Potrzeby fizjologiczne

Potrzeby fizjologiczne obejmują najbardziej podstawowe potrzeby, wynikające z chęci biologicznego przetrwania człowieka. Po zaspokojeniu potrzeb fizjologicznych możliwe jest osiąganie kolejnych celów.

Wśród potrzeb fizjologicznych wyróżnia się, m.in.:

• jedzenie i picie;
• oddychanie;
• seks, konieczny do przetrwania gatunku ludzkiego;
• odpoczynek w czasie snu.

Potrzeby bezpieczeństwa

Potrzeba bezpieczeństwa znajduje się tuż nad potrzebami fizjologicznymi i także należy do potrzeb podstawowych. Wiąże się ona z dążeniem do wieloaspektowej stabilizacji życiowej. Bez jej zaspokojenia człowiek nie może się dalej rozwijać. Tylko osoba, która czuje się bezpieczna, dąży do zaspokojenia wyższych potrzeb.

Potrzebę bezpieczeństwa można rozpatrywać wielowymiarowo. Jako jej składowe wyróżnia się:

• bezpieczeństwo ekonomiczne, które jest wyrażone przez: stałość zatrudnienia, gromadzenie oszczędności czy programy emerytalne;
• bezpieczeństwo osobiste, inaczej fizyczne, które objawia się zapewnieniem ochrony przed różnego rodzaju niebezpieczeństwami: warunkami atmosferycznymi i dzikimi zwierzętami (posiadanie domu), działaniami zbrojnymi (bezpieczeństwo ze strony państwa) czy chorobami (dostęp do opieki zdrowotnej). W tej grupie znajdują się też potrzeby oparcia i opieki.

Potrzeby przynależności i miłości

Potrzeba przynależności związana jest z chęcią znalezienia swojego miejsca w danej grupie: rodzinie, klasie czy wśród rówieśników. Człowiek potrzebuje pozytywnych kontaktów z innymi ludźmi. Odczuwa też chęć bycia ważnym i dostrzeganym przez innych.

Potrzeba miłości oznacza, że człowiek chce zarówno kogoś kochać, jak i być kochanym. Poza tym potrzebuje też akceptacji ze strony innych, a także dotyku, czułości, bliskości oraz intymności.

Potrzeby uznania i szacunku

Potrzeba uznania razem z potrzebą szacunku są związane z chęcią wykształcenia dobrej samooceny i poczucie własnej wartości. Do tego potrzebna jest również akceptacja samego siebie. Zaspokojona potrzeba uznania pozwala budować pewność siebie, która niewątpliwie ułatwia codzienne życie.

Potrzeby samorealizacji

Potrzeba samorealizacji jest związana z szeroko pojętym rozwojem osobistym człowieka. Koncentruje się ona na osiąganiu ambitniejszych celów, takich jak:

• potrzeby poznawcze, czyli potrzeby zdobywania wiedzy oraz głębszego rozumienia świata, a także potrzeby zaspokajania własnej ciekawości czy rozwijania indywidualnych talentów;
• potrzeby estetyczne, do których należą poszukiwanie piękna i harmonii w otoczeniu oraz chęć posiadania pięknych rzeczy.

Zaspokajanie kolejnych potrzeb pracowników a efektywność ich pracy

W 1965 roku Maslow opublikował książkę pt. Eupsychian managmenent, której głównym przesłaniem było uświadomienie kierownikom organizacji ogromnego znaczenia, jakie mają ludzkie wartości i potrzeby. Maslow zaznaczył, że zarządzanie powinno koncentrować się na zaspokajaniu potrzeb sensu pracy i wytyczaniu celów.

Osoby zarządzające organizacjami powinny umożliwiać pracownikom zaspokojenie jak największej ilości potrzeb. Przełoży się to na zadowolenie pracowników, ich lojalność i chęć bycia częścią zespołu i firmy. To z kolei sprawi, że będą chętniej wypełniali swoje obowiązki, czyli pracowali wydajniej i efektywniej.